وظایف نایبان خاص

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Wasity (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۲۹ آوریل ۲۰۲۰، ساعت ۱۹:۱۵ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.


مقدمه

۱. برطرف کردن تردید شیعیان درباره حضرت مهدی(ع)‏‏: ولادت آخرین ذخیره الهی به صورت پنهانی صورت گرفت و جز اندکی از شیعیان، آن حضرت را در دوران پدر بزرگوارش ندیده بودند و تردیدهایی میان شیعیان پدید آمده بود؛ از این‌‏رو، یکی از مسؤولیت‏‌های‏ مهم و حساس نواب خاص، از میان بردن تردیدهای موجود درباره حضرت مهدی(ع)‏ بود. این تلاش‏ها، بیشتر در دوران نایبان اوّل و دوم انجام شد؛ ولی در مواقع مورد نیاز در دوره دیگر نواب نیز بدان توجه می‌‏شد. از آن‏جا که این مسأله، بسیار مهم و حساس بود، افزون بر ارائه کراماتی از طرف نایبان خاص، خود حضرت در موارد لازم، با صدور توقیعاتی این امر را بر ایشان آسان می‌‏کرد. میان توقیعاتی که هم‏‌اکنون از آن حضرت در دست است، تعدادی درباره همین مسأله است.
۲. پنهان نگه‏داشتن مکان حضرت مهدی(ع)‏‏: از احادیث نقل شده توسط نوّاب خاص و توقیعات صادر شده از طرف امام زمان (ع) به دست آنان[۱]، دانسته می‌‏شود نوّاب وظیفه‏‌ای دو جانبه داشته‏‌اند: از سویی محل زندگی امام را نه فقط از دشمنان، بلکه از شیعیان پنهان نگه می‌‏داشتند و از سوی دیگر، به وکلای خود آموزش می‌‏دادند مبادا اسمی از آن حضرت به میان آورند؛ از این‌‏رو توانستند شیعیان را از خطر عباسیان مصون دارند.
۳. پاسخگویی به پرسش‏‌های فقهی و مشکلات علمی و عقیدتی‏: نایبان خاص، پرسش‏های فقهی و شرعی شیعیان را خدمت امام و پاسخ آن‏ها را به مردم می‏‌رساندند. به ویژه در دوره نیابت نایب دوم، محمد بن عثمان، پرسش‏‌های فقهی بسیاری مطرح شد و امام، ضمن توقیعات پرشماری به آن‏ها پاسخ داد. فعالیت‌‏های نایبان خاص به مسایل فقهی محدود نمی‌‏شد؛ بلکه وظیفه دیگر آنان حل مشکلات علمی و شرکت در بحث‌‏ها و مناظرات عقیدتی بود[۲].
۴. سازماندهی وکیل‏‌های حضرت‏: یکی از تشکل‏‌های مهمی که در دوران امامان پیش از حضرت مهدی(ع)‏ شکل گرفت، تشکیلات وکالت بود. آن بزرگواران، این سازمان را برای آماده کردن هرچه بیشتر مردم، برای تحمل دوران غیبت حضرت مهدی(ع)‏ به وجود آوردند؛ از این‌‏رو هرچه بیشتر می‌‏کوشیدند از مواجهه مستقیم، کم‏ کرده، امور را بر عهده افراد شایسته بگذارند. این تشکیلات، به طور رسمی در زمان امام کاظم(ع) پدید آمد؛ امّا در زمان حضرت مهدی(ع)‏ به اوج خود رسید؛ بنابراین، سیاست تعیین وکیل برای اداره امور نواحی گوناگون و برقراری ارتباط میان شیعیان و امامان، از دوران‏‌های امامان پیشین وجود داشت. در عصر غیبت، این تماس با امام زمان، قطع شد و محور ارتباط وکیلان با امام، نایبی بود که امام زمان تعیین می‏‌کرد. مناطق شیعه‌‏نشین- به طور تقریبی- مشخص بود و بنا به ضرورت در هر منطقه، وکیلی تعیین می‌‏شد. گاهی چند وکیل در مناطق کوچک‏تر، تحت سرپرستی وکیلی بودند که امام یا نایب خاص برای آن‏ها تعیین می‌‏کرد. در مواردی ممکن بود برخی از وکیلان برای یک بار امام زمان (ع) را ملاقات کنند؛ چنان‏که محمد بن احمد قطّان "از وکیلان ابو جعفر، نایب دوم" به ملاقات امام نایل شد[۳]؛ اما به طور معمول، آنان زیر نظر نایب خاص امام، انجام وظیفه می‏‌کردند. اما به طور معمول، آنان تحت نظر نایب خاص امام، انجام وظیفه‌می‌کردند. بنابر نقل احمد بن متیل قمی، ابو جعفر، ده وکیل در بغداد داشت که نزدیک‌ترین آنان به وی "حسین بن روح" بود[۴] که پس از او نایب سوم شد. از دیگر نزدیکان وی، "جعفر بن احمد بن متیل" بوده که از دید بسیاری، وی جانشین ابو جعفر خواهد بود. از روایتی دیگر، دانسته می‌شود در برابر اموال داده شده به وکیلان، قبض‌هایی از آنان دریافت‌ می‌شد؛ اما از نایب خاص، چنین قبض‌هایی دریافت نمی‌کردند. زمانی که ابو القاسم، حسین بن روح را به جانشینی برگزید، دستور داد از وی قبض‌هایی نخواهند[۵].
۵. آماده کردن شیعیان برای غیبت کبرا: یکی از مسؤولیت‏‌های نایبان خاص- به ویژه آخرین نایب- آماده کردن اذهان عمومی برای غیبت کبرا و عادت دادن تدریجی مردم به پنهان‌‏زیستی امام و جلوگیری از غافلگیر شدن در موضوع غیبت بود. غیبت ناگهانی امام مهدی(ع) چه بسا باعث انکار مطلق وجود آن حضرت و انحراف افکار عمومی می‏شد. نمایندگان خاص امام زمان (ع) در دوران غیبت صغرا، به این هدف و غرض نایل شدند و افکار و اذهان عمومی را برای غیبت کبرا آماده کردند.
۶. رهبری دوستداران و طرفداران امام زمان (ع) و حفظ مصالح اجتماعی شیعیان؛ امام زمان (ع) توانست به وسیله نایبان خاص، رهبری خویش را در جامعه اعمال کرده، خسارت‌‏های ناشی از عدم حضور مستقیم خود را جبران نماید. همچنین، کمبودی که به واسطه حاضر نبودن امام، در اجتماع شیعیان پیدا شده بود، پر کرده، مصالح اجتماع آن زمان و دوستداران را- در سخت‏‌ترین و پیچیده‏‌ترین شرایط اجتماعی و سیاسی- حفظ کند و نگذارد شیعیان منحرف شده و متلاشی شوند[۸].
۷. جلوگیری از فرقه‏گرایی شیعیان‏: از مسؤولیت‏‌های مهم نایبان خاص، این بود که شیعیان را از پراکندگی بیشتر مصون دارند. ایشان همواره آن دسته از گفتارهای پیامبر(ص) و امامان(ع) را بیان می‌‏کردند که دلالت داشت مجموع پیشوایان معصوم(ع) به دوازده ختم می‏شود و واپسین آنان غیبت خواهد کرد. نوّاب خاص، در این مرحله، به پیروزی چشمگیری دست یافتند و توانستند انشعابات پدید آمده در مکتب تشیع را کمتر کرده در نهایت، به حداقل برسانند.
۸. مبارزه با مدعیان دروغین نیابت‏: یکی از مسؤولیت‏‌های مهم نایبان خاص، مبارزه با مدعیان دروغین نیابت بود. این مبارزه به طور عمده، با هدایت‏های امام- با صدور توقیعات از طرف آن حضرت- صورت می‏‌گرفت[۹].
۹. گرفتن اموال متعلق به امام و مصرف آن در موارد لازم‏: هرکدام از نوّاب خاص امام، در دوران سفارت خود، وجوه و اموال متعلق به حضرت را تحویل می‌‏گرفت و در مواردی که امام دستور می‌‏داد، مصرف می‌‏کرد[۱۰][۱۱].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۲۲
  2. ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۷۶
  3. ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۴۴۲
  4. ↑ نعمانی، الغیبة، ص ۲۲۵.
  5. ↑ حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص ۲۳۶؛ غفارزاده، علی، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان (ع)، ص ۸۵.
  6. ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۴۱۵، ح ۳۹۱؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ح ۲، باب ۴۳، ۱۶
  7. ↑ ر.ک: رجال کشی؛ کمال الدین و تمام النعمة؛ کتاب الغیبة.
  8. ↑ ر. ک: صدر، سیّد محمد، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۴۲۶
  9. ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۴
  10. ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص ۴۵۱ - ۴۵۴.
  11. ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۲، ص۸۴-۸۹.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=وظایف_نایبان_خاص&oldid=307220»