دعای ندبه

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

دعای ندبه در حدیث | دعای ندبه در کلام اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل دعای ندبه (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

دعای ندبه از دعاهایی است که در صبح جمعه در استغاثه و ندبه نسبت به حضرت مهدی(ع) خوانده می‌شود^[۱].

مقدمه

گرچه موضوع و مناسبت آن استغاثه به حضرت مهدی(ع) است، لکن حاوی فضایل اهل بیت(ع) و ماجرای مظلومیت خاندان رسالت و ذکر جایگاه حضرت امیر و فضایل اوست. در سلسلۀ پیامبران به حضرت رسول می‌رسد و ماجرای مودّت اهل بیت به عنوان اجر رسالت و حادثۀ غدیر و نصب امیر مؤمنان(ع) به امامت و ولایت و اشاره به حدیث غدیر، حدیث منزلت، حدیث مدینة العلم، موضوع وصایت و اخوّت آن حضرت با پیامبر و اینکه او ساقی کوثر است و شیعیانش رستگارند و اینکه پس از پیامبر، دورۀ "قتال بر تأویل" بود و وی با ناکثین و قاسطین و مارقین جنگید و سران کفر و شرک و نفاق را درهم کوبید و در دل آنان کینه‌های بدر و خیبر و حنین را نهاد و سرانجام به دست شقی‌ترین فرد به شهادت رسید. سپس اشاره به قضایای پس از پیامبر و دشمنی قریش با او و کنار زدنش از خلافت و آواره ساختن فرزندانش و مظلومیت‌های خاندان رسالت دارد. در بخش مربوط به امام زمان نیز از انتقام‌گیری او از خون‌های به ناحق ریختۀ اهل بیت و احیاگری او نسبت به دین خدا و اعادۀ شکوه مکتب و قبله و نبرد با بدعت‌ها و تحریف‌ها و تجدید عدالت علوی سخن به میان می‌آید. دعای ندبه را می‌توان منشور خط علوی و مظلومیت شیعه دانست که به فلسفۀ غیبت امام زمان(ع) و اعتقاد به ظهور منجی و احیای کتاب و سنّت گره می‌خورد.^[۲]
بی‌‏گمان یکی از احساسات اصیل و حقیقی انسان که ریشه در فطرت او دارد، توجّه به نیایش و ارتباط با مبدأ آفرینش و جهان غیب و آفریدگار هستی است^[۳]..
از جمله دعاهای مشهور که مستحب است در چهار عید "عید فطر، عید قربان، عید غدیر و روز جمعه" خوانده شود، "دعای ندبه" است. همواره بسیاری از مؤمنان، مشتاقان و منتظران ظهور دولت حق و حکومت جهانی اسلام و ارادتمندان حضرت ولی عصر(ع) خواندن آن را شعار خود قرار داده و در مناسبت‌‏ها و فرصت‌‏های معین، به وسیله آن، با آن رهبر پنهان از نظر، به نجوا می‌‏پردازند^[۴]..
ندبه، به معنای فراخوانی و نیز گریه و ناله است. این دعای شریف، مشتمل بر استغاثه و استمداد از حضرت ولی عصر(ع) و تأسّف بر غیبت و گریه از فراق آن بزرگوار است؛ از این‌‏رو به این نام شهرت یافته است^[۵]..
گروهی از دانشمندان شیعه سند این دعای گران‏قدر را معتبر شمرده‌‏اند.
علامه مجلسی؛ گفته است: اما دعای ندبه که مشتمل است بر عقاید حقّه و تأسف بر غیبت حضرت قائم(ع)، به سند معتبر از حضرت صادق(ع) نقل شده است^[۶]^[۷]..
سید ابن طاووس حلی در کتاب اقبال الاعمال و کتاب مصباح الزائر و نیز شیخ محمد مشهدی حائری در کتاب مزار خود این دعای شریف را آورده‏‌اند. همچنین در مزار قدیم که ظاهراً از نگاشته‏‌های قطب راوندی است، این دعا نقل شده است. روشن است این شخصیت‏‌های گران‏قدر و حدیث‌‏شناس، دعای غیر معتبر را در کتاب‌‏های خود نقل نمی‌‏کنند. خواندن این دعا خواص زیادی دارد؛ از جمله در هر مکان و موضع که با حضور قلب و اخلاص کامل خوانده شود و ملتف مضامین عالی و عبارات و اشارات آن باشد، نتیجه آن، توجه و التفات مخصوص حضرت مهدی(ع)‏ در آن مکان و محل، بلکه حضور به هم رساندن آن حضرت در آن مجلس است؛ چنان که در بعضی مواضع و موارد اتفاق افتاده است^[۸]^[۹].

فرازهای دعا

این دعا از چهار فراز تشکیل شده است که با یکدیگر مرتبط بوده و در مجموع، یک منظومه منظم و منسجم را سامان داده است^[۱۰]:
فراز اول: حمد و صلوات‏: این دعا با حمد و ستایش پروردگار و درود بر پیامبر گرامی اسلام(ص) و اهل بیت(ع) آغاز می‌‏شود. ستایش، مخصوص پروردگار جهانیان است و درود و سلام مخصوص خداوند سبحانه و تعالی بر آقای ما، پیامبرش و خاندان او باد^[۱۱]..
فراز دوم: ثنای بر قضاء: این فراز که با حمد و ثنای دوباره بر جریان قضای الهی نسبت به اولیایش شروع می‌‏شود، در واقع دربردارنده همه دعا به نحو اجمال است که با عباراتی مختصر، مضامین بعدی دعا را مورد اشاره قرار می‏‌دهد: بارخدایا! ستایش فقط تو را سزا است بر آن قضا و قدری که درباره‏ اولیا و نمایندگانت جاری شد ... و آنان را سبب دست‏‌آویزی به سویت و وسیله‌‏ای برای خشنودی محضت قرار دادی^[۱۲]..
فراز سوم: تاریخ، از آغاز تا تکامل‏ در سومین فراز از این دعای شریف، ماجرای تفصیلی قضا و حکم الهی درباره اولیایش بررسی می‌‏شود که در آن، نقطه شروع تاریخ بشریت و تحوّلات اساسی و در نهایت، سیر تکاملی آن به سوی عصر حاکمیت حضرت بقیة اللّه(ع) که اوج تقرّب جامعه‌ا‏ی بشری به خدای متعال و هدف نهایی از خلقت است، مورد توجه واقع می‌‏شود. این فراز با عبارت " فَبَعْضٌ‏ أَسْكَنْتَهُ‏ جَنَّتَك‏‏ ‏‏‏" آغاز و با جمله " وَ نَحْنُ‏ نَقُولُ‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ‏ رَبِ‏ الْعالَمِين‏‏‏ ‏‏‏" به پایان می‌‏رسد^[۱۳]..
فراز چهارم: استغاثه و طلب‏: استغاثه به درگاه حضرت حق، آخرین فراز از دعای ندبه را به خود اختصاص می‌‏دهد: خدایا! تویی تنها برطرف‌‏کننده گرفتاری‌‏ها و سختی‌‏ها ....
لازم به یادآوری است از آنجایی که برخی در این دعا و سند آن پرسش‌‏هایی را مطرح کرده‌‏اند در پاسخ کتاب‌‏های فراوانی نگاشته شده که برخی بدین قرارند: فروغ ولایت در دعای ندبه، اثر لطف‌الله صافی گلپایگانی، موعودشناسی و پاسخ به شبهات اثر علی ‎اصغر رضوانی، با دعای ندبه در پگاه جمعه، اثر علی اکبر مهدی‌پور^[۱۴].

دعای ندبه در موعودنامه

دعایی است جامع و پرسوز که از دیرباز مورد توجه شیعیان و منتظران حقیقی حضرت ولی عصر (ع) بوده است. این دعا در حقیقت، بیان‌گر تاریخ فشرده‌ای از حضور حجت‌ها و اولیای الهی بر پهنه خاک است. سلسله‌ای که از حضرت آدم (ع) آغاز، و تا آخرین حجت خدا، حضرت مهدی (ع) ادامه می‌یابد. دعای ندبه را امام جعفر صادق (ع) به دوستان و شیعیانش تعلیم داده و به آن‌ها امر فرموده که این دعا را در اعیاد چهارگانه (فطر، قربان، غدیر و جمعه) بخوانند و به ما امر فرموده که در عصر غیبت با این دعا، با پیشوای خود راز دل بگوییم و تجدید میثاق کنیم.
برخی معترضان به دعای ندبه می‌گویند: هنگامی که امام صادق (ع)، دعای ندبه را انشا فرموده، بیش از یک قرن به تولد حضرت ولی عصر(ع) مانده بود، پس چگونه ممکن است، انسان نسبت به انسانی که بعد از یک قرن به دنیا می‌آید، گریه و زاری کند و در فراقش اشک بریزد؟! پاسخ این است که: این معنی درباره افراد معمولی متصوّر است، اما اگر فرد موردنظر گل سرسبد جهان خلقت باشد و همه پیامبران الهی، نوید او را به پیروان خود داده باشند و به امّت خود از غیبت طولانی و انتظار او گفت‌وگو کرده باشند، بسیار منطقی است که افراد دردآشنا در انتظار آمدنش ثانیه‌شماری کنند و از طول غیبتش گریه‌ها سر دهند^[۱۵].
گروهی از اصحاب به محضر امام صادق (ع) شرفیاب شده و حضرتش را دیدند که روی خاک‌ها نشسته، همانند مادر داغ‌دیده، سیل اشک، روان کرده و ناله‌های جانسوز سر می‌دهد. هنگامی که از علت آن جویا شده بودند فرمودند که برای طولانی شدن غیبت حضرت قائم (ع) و پریشانی مؤمنان در دوران غیبت اشک می‌ریزند^[۱۶].
بسیاری از امامان(ع) در قنوت نماز خود، از غیبت ولی، به پیشگاه خداوند شکایت می‌کردند و می‌فرمودند: "اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ فَقْدَ نَبِيِّنَا وَ غَيْبَةَ وَلِيِّنَا..." از جمله آنان، امام علی، امام جواد، امام هادی، امام حسن عسکری و امام باقر (ع) است^[۱۷]. عاشقان و منتظران مولا، دعای ندبه را هرصبح جمعه زمزمه می‌کنند. متن کامل این دعای ارزشمند در مفاتیح الجنان آمده است. علاوه بر دعای ندبه، یکی از زیارتنامه‌های سرداب مقدّس نیز "ندبه" نامیده می‌شود و آن زیارت، مشهور به "زیارت آل یاسین" است^[۱۸].^[۱۹].

پرسش مستقیم

دعای ندبه از کدامین امام است؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۵۹.
↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۵۹.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
↑ محمد باقر مجلسی، زاد المعاد، ص ۴۹۱
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
↑ ر. ک: لطف اللّه صافی گلپایگانی، فروغ ولایت در دعای ندبه، پیشگفتار
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.
↑ با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۳۰.
↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۵۳.
↑ با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۳۴.
↑ همان، ص ۱۶۷.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۳۰.

[1] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۵۹.

[2] محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۵۹.

[3] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.

[4] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.

[5] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.

[6] محمد باقر مجلسی، زاد المعاد، ص ۴۹۱

[7] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.

[8] ر. ک: لطف اللّه صافی گلپایگانی، فروغ ولایت در دعای ندبه، پیشگفتار

[9] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.

[10] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.

[11] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.

[12] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.

[13] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.

[14] سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۲۹ - ۲۳۱.

[15] با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۳۰.

[16] شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۵۳.

[17] با دعای ندبه در پگاه جمعه، علی اکبر مهدی‌پور، ص ۳۴.

[18] همان، ص ۱۶۷.

[19] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۳۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]