اشراط الساعة
متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل اشراط الساعة (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
معنای اشراط الساعه
- "اشراط" جمع "شرط" به معنای نشانه و سرآغاز[۱] است و "الساعه" به بخشی از بخشهای شبانه روز گفته میشود و مقصود از آن در اینجا قیامت است[۲]. اشراط الساعة یعنی نشانههای قیامت[۳]. پس از سپری شدن عصر ظهور، فرجام تاریخ فرامیرسد و بساط دنیا درهم ریخته و قیامت برپا میگردد و پیش از حادث شدن قیامت، رویدادها و نشانههایی ظاهر میشود که از بروز قیامت خبر میدهد، این نشانهها در فرهنگ اسلامی اشراط الساعه نامیده شدهاند. خداوند میفرماید: ﴿فَهَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا السَّاعَةَ أَنْ تَأْتِيَهُمْ بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا﴾[۴]. در روایات[۵] "اشراط الساعه"، زنجیرهای از پدیدههای انسانی و طبیعی شمرده شده که از زمان بعثت رسول اکرم (ص) آغاز و تا فروپاشی کامل نظام طبیعت ادامه مییابد[۶].
نشانههای قیامت
- رویدادهای پیش از قیامت، یکسان نیستند و تنوع دارند و میتوان آنها را به سه دسته تقسیم کرد:
- دگرگونیهای رفتاری و اخلاقی مردم: بنابر روایات، جامعۀ انسانی پیش از رستاخیز رو به افول مینهد. احکام الهی تباه میشوند، تبهکاران بر جهان حکومت میکنند، ستم و فساد و گناه بسیار میشود، مردم از هوا و هوس خویش پیروی میکنند و دنیاپرستان را بزرگ میدارند، آخرت را به دنیا میفروشند، انصاف از میان مردم رخت برمیبندد، به زیردستان و تنگدستان کمک نمیکنند، بزرگان را حرمت نمینهند، مردانْ، خویش را همانند زنان میآرایند و زنان، خودشان را شبیه مردان میکنند، بنیان خانواده سست میشود و طلاق میان همسران فراوان میشود[۷].
- پیشامدهای مهم اجتماعی: بعثت پیامبر اسلام (ص) و نزول قرآن کریم، شکافته شدن ماه که از معجزات پیامبر اکرم (ص) بود، از پیشامدهای قبل از قیامت است. ظهور حضرت مهدی و رجعت آل محمد (ص) و نیز نزول حضرت عیسی (ع) و ظهور دابة الارض (موجودی که از زمین برمیخیزد و با مردم سخن میگوید و مؤمن را از کافر جدا میسازد)، دجال، سفیانی و طایفه یأجوج و مأجوج از نشانههای دیگر، قیامت است[۸].
- پیشامدهای نظام خلقت: در بسیاری از آیات قرآنی، از دگرگونیها و تحولات ژرف در نظام خلقت سخن به میان است که پیش از قیامت رخ میدهند، مانند: لرزیدن کوهها و زمین[۹] و از جا کنده شدن، درهم کوفته شدن و فروریختن کوهها[۱۰]، شکافته شدن دریاها[۱۱]، خاموشی خورشید و ماه و ستارگان[۱۲]، شکافته شدن آسمانها[۱۳] و آشکار گشتن دودی که همۀ زمین را فرا میگیرد[۱۴]. بدینسان نظام آفرینش دگرگون میشود و زمین و نظام حاکم بر آن، به کلی تحول مییابند[۱۵]. آنگاه با نفخ صور همه آدمیان میمیرند و سپس با نفخ صور دوم، برای رستاخیز به پا میخیزند[۱۶].[۱۷]
خلط میان علائم ظهور و اشراط الساعه
- یکی از مطالبی که با موضوع علائم ظهور ارتباط نزدیک دارد، روایاتی است که دربارۀ نشانههای قیامت سخن میگوید. در بسیاری از منابع روایی اهل سنت و برخی جوامع حدیثی شیعه، نشانههای ظهور مهدی (ع) با علامتهای نزدیک شدن و برپایی قیامت آمیخته و برخی نشانههایی که به علائم ظهور مشهورند نشانه قیامت دانسته شده است. اما باید توجه داشت میان علائم ظهور و نشانههای قیامت تفاوت وجود دارد و مراد از علائم ظهور آن دسته از حوادثی است که براساس بیان پیشوایان معصوم (ع)، قبل و یا در آستانۀ ظهور واقع خواهد شد و تحقق هر کدام نوید نزدیک شدن یا وقوع قیام امام مهدی (ع) را میدهد[۱۸].
- دلیل اشتباه میان علائم ظهور و اشراط الساعه میتواند چند امر باشد مانند:
- واژۀ الساعه در برخی روایات به ظهور امام مهدی(ع) تاویل شده لذا راه برای احادیث اشراط الساعه هم باز شده است[۱۹].
- تعبیرات برخی احادیث که زمان ظهور نزدیک قیامت است، زمینۀ اشتباه میان دو علامت شده است مانند: «اگر یک روز از دنیا هم باقی نمانده باشد مهدی خواهد آمد»[۲۰] و حال آنکه مراد این روایات قطعی بودن ظهور است[۲۱].
- نزدیک بودن و تشابه الفاظ قیام و قیامت و قائم با همدیگر دلیلی دیگر بر خلط علائم ظهور با نشانههای قیامت است[۲۲].
- بنابراین ماهیت علایم ظهور با اشراط الساعة متفاوت است؛ زیرا علایم ظهور، نشانههایی برای ظهور امام مهدی (ع) است، ولی اشراط الساعة نشانههایی برای قیامت است. البته باید توجه کرد تمام نشانههای ظهور پیش از برپایی قیامت واقع خواهد شد، لذا آنچه در طول غیبت کبری واقع میشود به طور طبیعی پیش از برپایی قیامت واقع شده و در نتیجه از نشانههای قیامت است. بر این اساس، همه نشانههای ظهور، به گونهای نشانههای قیامت هم هستند، ولی همۀ نشانههای قیامت، نشانههای ظهور نمیتوانند باشند[۲۳].
پرسش مستقیم
جستارهای وابسته
- آخر الزمان
- آدینه (جمعه)
- آستانه عسکریین
- آستانه قیامت
- آفتاب پشت ابر (خورشید پشت ابر)
- آینده پژوهی
- آیین جدید دین در عصر ظهور
- اَبدال
- ابوالادیان
- ابوصالح
- ابوالقاسم (امام مهدی)
- اثناعشریه
- احمد (امام مهدی)
- احمد بن اسحاق قمی
- احمد بن هلال کرخی
- احمدیه (قادیانیه)
- اخیار
- ادله رجعت
- اسماعیلیه
- أشراط الساعه
- اصحاب قائم (یاران امام مهدی)(ع)
- اصحاب کهف
- اقامتگاه امام مهدی در عصر ظهور (مسجد سهله)
- القاب امام مهدی (ع)
- امامت امام مهدی (ع)
- امامت و مهدویت
- امام حسن عسکری
- امام زمان (صاحب الزمان)
- امام شناسی (مرگ جاهلی)
- امام مهدی از ولادت تا ظهور
- امامیه
- امدادهای غیبی
- امکان رجعت (رجعت)
- امنیت (حکومت جهانی)
- انتظار فرج
- انتقام
- انجمن حجتیه
- انطاکیه
- اوتاد
- اهل سنت و امام مهدی موعود
- اهل سنّت و ولادت امام مهدی (ع)
- اهل کتاب در عصر ظهور
- ایام الله
- ایستادن هنگام شنیدن لقب قائم
- باب (علی محمد شیرازی)
- بابیه (باب)
- باران های پیاپی
- باقریه
- البرهان فی علامات امام مهدی آخر الزمان
- بعثت امام مهدی
- بلالی (محمد بن علی بن بلال)
- بلالیه
- بهائیت
- البیان فی اخبار صاحب الزمان
- بیت الحمد
- بیت المقدس
- بیدا (خسف به بیدا)
- بیعت امام مهدی
- بیعت نامه امام مهدی
- البیعه لله
- پایان تاریخ (آخرالزمان)
- پدر امام مهدی (امام حسن عسکری)
- پدر امام مهدی و اهل سنّت
- پرچم امام مهدی
- پرچم های سیاه
- پیراهن امام مهدی
- تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم
- تاریخ عصر غیبت
- تاریخ غیبت کبرا
- تشرف (ملاقات با امام مهدی
- تکذیب وقت گزاران وقت ظهور
- تَناثُرُ النُّجُوم
- توقیع
- جبرئیل
- جده
- جزیره خضرا
- جزیره خضرا در ترازوی نقد
- جعفر کذاب
- جمعه
- جنگ افزارهای امام مهدی (سلاح امام مهدی)
- حجت
- حجر الاسود
- حدیث غدیر
- حدیث لوح حضرت زهرا (لوح حضرت زهرا)
- حدیث معراج
- حِرْز امام مهدی
- حرمت نام بردن امام مهدی
- حسن شریعی
- حسین بن روح نوبختی
- حسین بن منصور حلاج
- حکومت جهانی
- حکومت صالحان
- حکومت مستضعفان
- حکیمه خاتون
- حیرت
- خاتم الاوصیاء
- خراسانی (خروج خراسانی)
- خردسال ترین پیشوای معصوم (امامت امام مهدی)
- خروج خراسانی
- خروج دابة الاَرض
- خروج دجال
- خروج سفیانی
- خروج سید حسنی
- خروج شعیب بن صالح
- خروج شیصبانی
- خروج عوف سلمی
- خروج امام مهدی (قیام امام مهدی)
- خروج یأجوج (یأجوج و مأجوج)
- خروج یمانی
- خسف به بیداء
- خسوف و کسوف غیرعادی
- خضر
- خلافت موعود
- خورشید پشت ابر
- خطبه قیام
- خورشید مغرب
- خیمه
- دابه الارض (خروج دابه الارض)
- دادگستر جهان
- دانشمندان عامه و امام مهدی موعود
- دجال (خروج دجال)
- در انتظار ققنوس
- در فجر ساحل
- دست بر سر گذاشتن
- دعای افتتاح
- دعای عهد
- دعای ندبه
- دعای سمات
- دوازده امامی (اثناعشریه)
- دولت کریمه (حکومت جهانی)
- دین در آخرالزمان (آخرالزمان)
- دین عصر ظهور
- ذی طوی
- رایات سود (پرچم های سیاه)
- رحلت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
- رجعت
- رجعت کنندگان
- رکن و مقام
- رؤیت امام مهدی (ملاقات امام مهدی)
- زبور داود
- زمینه سازان ظهور
- زنان آخرالزمان (آخرالزمان)
- زنان و قیام امام مهدی (یاران امام مهدی)
- زندگی آخرالزمان (آخرالزمان)
- زیارت آل یس
- زیارت ناحیه مقدسه
- زیارت رجبیه
- زیدیه
- سازمان وکالت
- سامرا
- سرداب سامرا
- سلاح امام مهدی
- سفیانی (خروج سفیانی)
- سید حسنی (خروج سید حسنی)
- سیره حکومتی امام مهدی
- سیصد و سیزده
- شاهدان ولادت امام مهدی
- شرایط ظهور
- شرید
- شریعیه
- شعبان
- شعیب بن صالح (خروج شعیب)
- شلمغانیه
- شمائل امام مهدی
- شمشیر امام مهدی (سلاح امام مهدی)
- شهادت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
- شیخیه
- شیطان (کشته شدن شیطان)
- شیصبانی (خروج شیصبانی)
- شیعه
- صاحب الامر
- صاحب الدار
- صاحب الزمان
- صاحب السیف
- صاحب الغیبه
- صاید بن صید (خروج دجال)
- صقیل (مادر امام مهدی)
- صیحه آسمانی (ندای آسمانی)
- طالقان
- طرید
- طلوع خورشید از مغرب
- طویل العمر
- طی الارض
- طیبه
- ظهور
- عاشورا
- عبرتایی (احمد بن هلال)
- عثمان بن سعید عمری
- عدد یاران امام مهدی (سیصد و سیزده)
- عدل و قسط (حکومت جهانی)
- العرف الوردی فی اخبار الامام مهدی
- عسکریه
- عصائب
- عصر زندگی
- عقد الدرر فی اخبار المنتظر
- علایم ظهور (نشانه های ظهور)
- علائم قیامت (اشراط الساعه)
- علی بن محمد سمری
- غار انطاکیه (انطاکیه)
- غایب (امام غایب)
- غریم
- غلام
- غیبت (پنهان شدن)
- الغیبه
- غیبت صغرا
- غیبت کبرا
- فترت
- فرید
- فرجام امام مهدی
- فرجام شناسی (آینده پژوهی)
- فضیلت انتظار فرج (انتظار فرج)
- فضیلت منتظران (منتظر)
- فلسفه رجعت (رجعت)
- فلسفه غیبت صغرا (غیبت صغرا)
- فلسفه غیبت (غیبت امام مهدی)
- فواید امام غایب
- فوتوریسم
- قائم
- قادیانیه
- قتل نفس زَکیّه
- قم
- قیامت صغرا (رجعت)
- قیام های پیش از ظهور
- کتاب الغیبه للحجه
- کشته شدن شیطان
- کمال الدین و تمام النعمه
- کوفه
- کنیه امام مهدی (ابوالقاسم)
- کوه رَضْوی
- کیسانیه
- لباس امام مهدی (پیراهن امام مهدی)
- لوح حضرت زهرا
- مادر امام مهدی
- متمهدی (مدعیان مهدویت)
- مثلث برمودا (جزیره خضرا)
- محدَّث
- محل بیعت امام مهدی (رکن و مقام)
- محل ظهور امام مهدی (مسجد الحرام)
- محل قتل نفس زکیه (رکن و مقام)
- محمد
- محمد بن عثمان بن سعید عمری
- محمد بن علی بن هلال
- محمد بن علی شلمغانی
- محمد بن نصیر نمیری
- محمدیه
- مدعیان بابیت
- مدعیان مهدویت
- مرجع تقلید
- مردان آخرالزمان (آخرالزمان)
- مرکز حکومت امام مهدی (مسجد کوفه)
- مرگ جاهلی
- مرگ سرخ
- مرگ سفید
- مستضعف
- مسجد جمکران
- مسجد الحرام
- مسجد سهله
- مسجد صاحب الزمان (مسجد جمکران)
- مسجد کوفه
- مصلای جمعه و جماعات در عصر ظهور (مسجد کوفه)
- مضطر
- معجم احادیث الامام المهدی
- معمرین
- مغیریه
- مقتدای مسیح
- مکیال المکارم فی فواید الدعاء للقائم
- ملاحم و فتن
- ملاقات با امام مهدی
- ملیکه (مادر امام مهدی)
- منتخب الاثر
- منتظِر
- منتَظَر
- منتقم
- منصور
- موتور
- موسویه
- موعود مسیحیت
- موعود یهود
- مهدی
- مهدی سودانی
- مهدی موعود
- مهدویت
- ممهدون (زمینه سازان ظهور)
- مهدویت پژوهی (آینده پژوهی)
- امام مهدی شخصی و امام مهدی نوعی
- مهدیه
- میراث دار پیامبران
- ناحیه مقدسه
- نام های حضرت محمد (احمد)
- ناووسیه
- نجبا
- ندای آسمانی
- نرگس (مادر امام مهدی)
- نزول عیسی
- نشانه های آخرالزمان (آخرالزمان
- نشانه های ظهور
- نفس زکیه
- نماز امام زمان
- نواب خاص
- نیابت خاص
- نیابت عام
- نیمه شعبان
- وقاتون (وقت ظهور)
- وقت ظهور
- وقت معلوم
- وکلای امام مهدی
- ولادت امام مهدی
- ولایت فقیه
- ولی فقیه
- همسر و فرزند امام مهدی
- هیبت امام مهدی
- یأجوج و مأجوج
- یاران امام مهدی
- یالثارات الحسین
منابع
منبعشناسی جامع اشراط الساعه
پانویس
- ↑ العین، ص۴۱۱؛ معجم مقائیس اللغة، ج۳، ص۲۶۰.
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۱۰۶؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسشها و پاسخها، ص ۳۸۰.
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسشها و پاسخها، ص ۳۸۰؛ صادقی، مصطفی، تحلیل تاریخی نشانههای ظهور، ص ۹۱ ـ ۹۳.
- ↑ «پس آیا جز چشم به راه رستخیزند که ناگهان بر آنان فرا میرسد؟ و به راستی نشانههای آن در رسیده است و چون به سراغشان بیاید یادکردشان، آنان را چگونه سود خواهد داشت؟» سوره محمد، آیه ۱۸.
- ↑ وسایل الشیعه، ج۱۵، ص۵۶.
- ↑ ر.ک. علیزاده، مهدی، نشانههای یار و چکامه انتظار، ص۲۱؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۱۰۶.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۸۲.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۸۳.
- ↑ ﴿يَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ وَكَانَتِ الْجِبَالُ كَثِيبًا مَهِيلًا﴾«روزی که زمین و کوهها به لرزه درآیند و کوهها تودهای از ریگ روان باشند» سوره مزمل، آیه ۱۴.
- ↑ ﴿وَحُمِلَتِ الْأَرْضُ وَالْجِبَالُ فَدُكَّتَا دَكَّةً وَاحِدَةً﴾«و زمین و کوهها را فرا بردارند و یکباره در هم کوبند» سوره حاقه، آیه ۱۴؛ ﴿وَبُسَّتِ الْجِبَالُ بَسًّا فَكَانَتْ هَبَاءً مُنْبَثًّا﴾«و کوهها ریزریز شوند، چون غباری پراکنده» سوره واقعه، آیه ۵ ـ ۶
- ↑ ﴿وَإِذَا الْبِحَارُ فُجِّرَتْ﴾«و هنگامی که دریاها روان گردند و به هم پیوندند،» سوره انفطار، آیه ۳؛ ﴿وَإِذَا الْبِحَارُ سُجِّرَتْ﴾«و آنگاه که دریاها برجوشند» سوره تکویر، آیه ۶.
- ↑ ﴿عَلِمَتْ نَفْسٌ مَا أَحْضَرَتْ﴾«(در آن هنگام) هر کس بداند که چه آماده کرده است،» سوره تکویر، آیه ۱۴.
- ↑ ﴿إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ﴾«هنگامی که آسمان شکاف بردارد،» سوره انشقاق، آیه ۱؛ ﴿وَأَمَّا عَادٌ فَأُهْلِكُوا بِرِيحٍ صَرْصَرٍ عَاتِيَةٍ﴾«و اما (قوم) عاد با تندباد سردی بنیانکن، از میان برداشته شد» سوره حاقه، آیه ۶.
- ↑ ﴿فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّمَاءُ بِدُخَانٍ مُبِينٍ يَغْشَى النَّاسَ هَذَا عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾«پس به روزی چشم بدوز که آسمان دودی آشکار برمیآورد. که مردم را فرا میپوشد؛ این عذابی دردناک است» سوره دخان، آیه ۱۰ ـ ۱۱
- ↑ ﴿وَلَنُسْكِنَنَّكُمُ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِهِمْ ذَلِكَ لِمَنْ خَافَ مَقَامِي وَخَافَ وَعِيدِ﴾«و شما را پس از آنان در این سرزمین جای خواهیم داد؛ این برای کسی است که از ایستادن در پیشگاه من و از هشدار من میهراسد» سوره ابراهیم، آیه ۱۴.
- ↑ ﴿وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَمَنْ فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَنْ شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرَى فَإِذَا هُمْ قِيَامٌ يَنْظُرُونَ﴾«و در صور دمیده میشود آنگاه هر کس در آسمانها و در زمین است بیهوش میگردد- جز آن کس که خدا بخواهد- سپس بار دیگر در آن میدمند که ناگاه آنان برمیخیزند ، به انتظار میمانند» سوره زمر، آیه ۶۸.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۸۳.
- ↑ ر.ک: صادقی، مصطفی، تحلیل تاریخی نشانههای ظهور، ص ۹۱ ـ ۹۳؛ صدر، سید محمد، غیبت کبری، ص ۵۴۹ـ ۵۵۲؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص ۲۵۱ـ ۲۵۲؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسشها و پاسخها، ص ۳۸۰.
- ↑ ر.ک: محمدی ریشهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۲۷ـ ۴۲۹.
- ↑ «لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِکَ الْیَوْمَ حَتَّی یُخْرِجَ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَیْتِی»؛ الغیبة، نعمانی، ص ۱۴۹.
- ↑ ر.ک: محمدی ریشهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۲۷ـ ۴۲۹.
- ↑ ر.ک. محمدی ریشهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۲۷ـ ۴۲۹.
- ↑ ر.ک. تونهای، مجتبی، موعودنامه، ص ۱۰۴؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسشها و پاسخها، ص ۳۸۰.