بنی سکون بن اشرس

این مدخل زیرشاخهٔ بحث بنی سکون بن اشرس بن کنده است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

نسب بنی سکون

این طایفه - که از افراد آن با نسبت «السَّکُونی» (بفتح السین و ضم الکاف) یاد می‌‌شود، - در شمار اعراب کهلانی و از شاخه‌های بنی اشرس بن کنده هستند که نسب از سکون بن اشرس بن کندة بن عفیر می‌‌برند. سکون بن اشرس از همسرش که او را أسماء بنت مرتع می‌‌خواندند، دارای پسرانی به نام‌های سعد، عقبه و شبیب شد. از شبیب، اشرس و شکامه و از اشرس بن شبیب هم، عدی و سعد معروف به «بنی تجیب» زاده شدند و بدین ترتیب، بر پایه این فرزندان و دیگر فرزندان سکون بن اشرس، طایفه بزرگ «بنی سکون» شکل گرفت. از این طایفه فروعات و شعب بسیاری متفرع شده است که از جمله آنها می‌‌توان به اسامی طوایفی چون بنی تجیب بنی سوم، بنی عامر، بنی أداة بنی أندی، بنی أعجم، بنی أیدعان، بنی أواب بنی بذی، بنی زمیل (زمیله)، بنی سعد، بنی عباد بنی عقبة بن سکون، بنی سلمة بن شکامه، بنی فردم، بنی قتیره، بنی قَرناء، بنی قرناء، بنی فهم بن اداة، بنی‌صمادح، بنی‌ذی النون، بنی‌الأفطس، بنی أسد بن مره، بنی سلمة بن مره معروف به «بنی درمکه» بنی مهاجر، بنی حمی بن عامر، بنی خلاوة بن معاویه، بنی فصال، بریح بن معاویه، تدول بن عامر، تراغم بن معاویه، زمان بن معاویه زنکبیل بن عامر، عباد بن عیاض، بنی عتاهیه و بنی دحیم اشاره کرد.

منازل و مساکن بنی سکون

مردم طایفه بنی سکون اصالتی یمنی داشتند. آنان نیز همراه با دیگر کندیان، در حضرموت و در قسمت مرکزی آن و در شمال غربی دره حضرموت، در کنار قبیله بنی صدف - از تیره‌های قبیله کِنده - و شاخه‌هایی از قبایل حِمیَر و همدان سکونت داشتند. جمعی از ایشان نیز، در ابتدای دره حضرموت در دهر ساکن بودند. همچنین از منطقه الکسر - در وسط حضرموت که شامل روستاهای زیاد از جمله روستای بزرگ هَینَن - می‌شد هم، به عنوان یکی از سکونتگاه‌های شاخه تُجیب بنی سکون یاد شده است. روستای هینن محل سکونت دو شاخه از طایفه بنی تجیب به نام‌های بنی سهل و بنی بدّا - که در زمان همدانی بالغ بر ۲۰۰ سواره آماده رزم داشت - بود. قریه حَوره نیز دیگر روستای این منطقه بود که حضور دو شاخه بنی حارثه و بنی محریه از تجیب در آن گزارش شده است. قرای قُشاقِش - در بلندای کوه - صوران، سَدیَة الرأس و منوب نیز از دیگر روستاهای الکسر بودند که مردمانی از طوایف تجیب در آن سکونت داشتند. دره‌های رخیه و دهر و نیز دره‌های دیگر این منطقه، با روستاهای بسیارش هم، از دیگر منازل تجیب در منطقه به شمار می‌‌آمدند که در آن، همراه با دیگر طوایف کنده - چونان صدف - زندگی به سر می‌‌کردند. غمر ذی کنده نیز از دیگر مناطق یمن بود که پیوسته به نام کندیان مشهور و معروف بود و چهار قبیله صدف، تجیب، عباد و بنی معاویه کنده در آن سکونت داشتند. ضمن این که از بلاد رِیدَة اَرَضین - که با روستاهای زیادش، مسکن بنی‌عباد کنده بود - می‌توان به عنوان دیگر منزلگاه‌های قبیله بنی سکون نام برد. منطقه دومة الجندل در جوف نجد هم از دیگر منازل بنی سکون بود که در آن جمعی از مردم بنی شکامة بن شبیب منزل داشتند. پس از پذیرش اسلام و در پی فتوحات اسلامی، علاوه بر یمن، بسیاری از آنان به ایران، عراق، مصر، لیبی، اندلس، شام و عمان مهاجرت کردند. در عمان، جمع کثیری از مردم طوایف بنی سکون ساکن بودند. عراق و به‌ویژه کوفه نیز، وطن جمعی از مردم بنی سکون از جمله شمار اندکی از بنی زمان بن معاویه، بنی عقبة بن سکون و جمع زیادی از بنی بریح بن معاویه بود. بنی بریح در این شهر، مسجدی مختص خود داشتند که نشان از جمعیت قابل توجه آنان در این شهر دارد. بصره را هم موطن اسلامی برخی دیگر از مردم این قوم گفته‌اند. بلاد جزیره نیز از دیگر مناطق عراق بود که منزل و مأوای جمع زیادی از مردم بنی سکون از جمله بنی زمّان بن معاویه و بنی تراغم قرار گرفت. شام به‌ویژه حمص و دمشق هم، از دیگر سکونتگاه‌های این قوم از جمله تیره بنی تراغم بود؛ به علاوه این که از بین طوایف متعدد تجیب - از شاخه‌های اصلی بنی سکون - هم، بنی دحیم در حلب سوریه و جمعی از بنی عامر در شرق حمصمنزل گزیدند؛ ضمن این که جمع زیادی از بنی عیاض بن عقبة بن سکون، اردن را منزل و مأوای خود قرار داده بودند. مصر نیز از دیگر مساکن عمده جمع کثیری از مردم بنی سکون در دوران اسلامی قلمداد گردیده است. اقوام بسیاری از مردم این قوم، مصر را محل سکونت خود برگزیدند که از جمله آنان می‌‌توان به طوایف بنی ایدعان، بنی قرناء، بنی فهم، بنی فصال، بنی سعد، بنی زمیل(زمیله)، بنی عتاهیهبنی عباد، و نیز جمعی از مردم طوایف بنی عامر و بنی قتیر اشاره کرد. علاوه بر آن، بنی سَوم و بنی خلاوه در فسطاط، و طایفه فردم نیز در صعیدسکونت داشتند. این جمعیت انبوه، دارای خطه ای در مصر بودند که به نامشان «تجیب» خوانده می‌‌شد. این خطه که در فسطاط و در محله الرایه قرار داشت، پذیرای جمع زیادی از بنی سکونی‌ها از تیره بنی تجیب بود. با آغاز فتوحات افریقا و در پی آن فتح اندلس جمعی از سکونی‌ها از مصر به نقاط غربی‌تر از جمله جبل برقه غربی رفتند و همراه با برخی دیگر از قبایل یمنی در آنجا ساکن شدند. بنی قتیر از جمله این طوایف بودند که طرابلس و مغرب را به عنوان محل زندگی خود برگزیده بودند. اندلس هم، شاهد مهاجرت جمع کثیری از بنی تجیبی‌ها پس از فتحش بود. مردمان این طایفه بزرگ، در دوران ملوک الطوایفی، نفوذ زیادی در شبه جزیره ایبری پیدا کردند و در شهرها و مناطق بسیاری از جمله سرقسطه، دروقه و قلعه ایوب سکونت یافتند از جمله این طوایف بنی مهاجر بودند که ابتدا در دروقه و قلعه ایوب سکونت گزیدند اما به مرور سرقسطه و... را نیز بر بلاد سرزمینی خود افزودند. علاوه بر آل مهاجر، بنی افطس نیز از دیگر سکونی‌هایی بودند که در اندلس و در بطلیوس، یابره و غرب اندلس سکونت داشتند. ضمن این که بنی صمادح از ساکنان المریه اندلس و از بنی‌ذی النون هم به عنوان ساکنان دیگر مناطق اندلس یاد شده است. جمع زیادی از بنی عتاهیه نیز در اندلس زندگی می‌‌کردند. آنان با تسلط بر برخی قلعه‌های این مناطق در آن به زندگی پرداختند. مرسیه اندلس و برشانه نیز، پذیرای جمعی دیگر از مردم این قوم بود.

تاریخ جاهلی این قوم

از معدود اخبار جاهلی این قوم می‌‌توان به خبر اسارت عمرو بن قیسبه - رییس بنی سوم در ایام جاهلی - به‌دست بنی حارث بن کعب و اطلاع دادن زیرکانه او به قومش از اسارت خود، اشاره کرد. ضمن این که غارت حسان بن منذر بن ضرار ضبی و اسارت جمعی از مردم بنی سوم از جمله دختر ربیعة بن عبداللّه (سلمة) بن ربیعة بن سلمة بن حارث بن سوم نیز، از دیگر اخبار این قوم در ایام جاهلیت برشمرده شده است. قتل جفنة بن قتیره - جد معاویة بن حدیج - به دست بنی نهد نیز، از دیگر اخبار جاهلی این طایفه است. جفنه که به اسارت بنی نهد در آمده بود پس از یک روز اسارت، از نهدی‌ها آب طلب کرد. آنها جهت تحقیر او، در بغلیه ای (ظاهرا ظرفی شبیه کتری یا آفتابه) مقداری آب برای وی بردند. او قسم خورد که اگر بمیرد از آب داخل بغلیه نخواهد نوشید. نهدی‌ها نیز تعمداً بغلیه را هر روز پر آب می‌‌کردند و کنارش می‌‌گذاشتند، جفنه از آن آب ننوشید تا این که بعد از چند روز هلاک شد. این واقعه در اشعار شعرا و نوحه گران آن روز بازتابی خاص یافت. زیاد بن حارثة بن عوف بن قتیره معروف به «ابن هندابه» نیز از دیگر رجال جاهلی بنی سکون و بنی تجیب است که نامی از او در حوادث ایام جاهلی به میان آمده است. زیاد از شجاعان و تک سواران این قوم بود که موفق شد دو بار حصین ذی الغصه حارثی - رییس بنی حارث بن کعب از طوایف مذحج - را به اسارت در آورد؛ چندان که در مقام تحقیر و استهزاء حصین ذی الغصه می‌‌گفت: «اگر اسبم را هم فرستاده بودم، حصین را به اسارت می‌‌گرفت». حضور حارثة بن سلمه رییس سکون در «یوم محیّاة» که در آن معاویة بن کنده کشته شد، و نیز مشارکت عوف بن قتیره در نبرد مشهور جاهلی «یوم نجباه» هم از دیگر اخبار جاهلی است که نامی از بنی سکون و افراد طوایفش در آن به ثبت و ضبط رسیده است. در این جنگ داخلی، که بین بنی سکون و بنی معاویه - هر دو از شاخه‌های فروتر کنده - اتفاق افتاد، عوف بن قتیره فرماندهی بنی سکون را بر عهده داشت. این جنگ خونین، با کشته شدن بسیاری از افراد دو طرف خاتمه یافت.

نبرد با بنی عامر بن عقیل - از شاخه‌های قبیله بنی عقیل - نیز از دیگر نبردهای جاهلی بنی سکون شمرده شده است. قیسبة بن کلثوم سکونی رییس قبیله بنی سکون در راه انجام مناسک حج از دیار بنی عامر عبور کرد. عامری‌ها از این فرصت بهره جستند و بر او حمله کرده وی را به اسارت گرفتند و زندانی کردند. مدتی بعد قیسبه موفق شد قوم خود را از اسارت خود باخبر سازد. جون بن کلثوم - برادر مادری قیسبه - در تکاپو برای آزادی برادر، علی‌رغم میلش، به ناچار با قیس بن معدیکرب کندی متحد شد. ثمره این اتحاد که نخستین اتحاد طایفه بنی سکون و بنی کنده در زمان قیس بن معدیکرب بود، پیروزی آنان بر بنی عقیل و آزادی قیسبة بن کلثوم بود.

چنین به نظر می‌‌رسد که در جریان مهاجرت کندی‌ها به مناطق شمالی‌تر شبه جزیره عربستان در اواسط قرن پنجم میلادی، جمع زیادی از مردم بنی سکون نیز در این کوچ حضور داشتند. به احتمال، آنان نیز در کنار دیگر کندیان، به خاندان آکل المرار در تأسیس و استمرار دولت کنده و وقایع و رخدادهای آن ایام سهیم بودند. آنها همچنان با این دولت همراه بودند تا این که پس از آغاز جنگ داخلی بین فرزندان حارث بن عمرو و کشتاری که منذر از بازماندگان آنان به راه انداخت، فرمانروایی از کندیان و آل آکل المرار منقرض شد. و باقیمانده کِندیان به مساکن نخستین خود در حَضرموت بازگشتند اما با توجه به حاکمیت اکیدر بن عبدالملک سکونی بر دومة الجندل تا زمان اسارتش به دست خالد بن ولید در جریان جنگ تبوک (در سال نهم هجری)، چنین برمی‌آید که برخی از سکونی‌ها در شمال، باقی ماندند و در دومة‌الجندل حکومتی مبتنی بر رفتارهای قبیله‌ای برپا کردند. از متن ابن‌هشام و واقدی برمی‌آید برادران اُکَیدر بن عبدالملک سکُونی از کنده که پادشاه دومة الجندل بود در امر حکومت با وی شریک بودند و اکیدر تنها عنوان پادشاهی داشته است. از معدود اخباری که از این دسته از سکونی‌های ساکن حیره گزارش شده است می‌‌توان به حضور ایشان در نبرد ذی قار به فرماندهی یزید بن حِمار سکونی در دوران حکومت خسرو پرویز اشاره کرد. بعد از مرگ نعمان، کسری، ایاس بن قبیصه طایی را به پادشاهی دولت حیره برگزید و جای نعمان به حیره فرستاد. ایاس، فرستاده ای نزد هانی بن مسعود بن عامر فرستاد و از او سلاح‌های نعمان را خواستار شد. اما هانی، از تحویل این سلاح‌ها امتناع کرد و با این کار، خشم کسری را بر انگیخت. پس، وی سپاهی به سوی قبیله بنی بکر فرستاد. در جنگی که بین این سپاه ایرانی و متحدان عربش با بنی شیبان بن بکر بن وائل و همپیمانانش در گرفت، پیروزی از آن بنی بکر شد. در این نبرد، بنی سکون در کنار بنی بکر می‌‌جنگیدند. آنان با پذیرش مسئولیت بخشی از جنگ از جمله انجام عملیات کمین بر نیروهای متخاصم، نقشی فعال در این نبرد ایفا نمودند.

مناسبات سیاسی - اجتماعی جاهلی بنی سکون

علاوه بر نبردهای جاهلی، پیمان‌ها و احلاف نیز بخشی از برنامه‌های قبایل از جمله بنی سکون در حفظ بقاء و صیانت از منافع خود بود. سکونی‌ها در راستای تحکیم قدرت خود در یمن، پیمان‌های حلفی با برخی قبایل برقرار نمودند که از جمله آن می‌توان به حلف جون بن یزید بن حمار با بنی شیبان و پیمان عمرو بن مرثد با بنی وائل اشاره کرد. این پیمانها، نخستین بار در تاریخ مناسبات سیاسی - اجتماعی این قبایل انجام گرفته بود. هر چند از احلاف مستقل بنی سکون با دیگر قبایل همجوار خبری به دست ما نرسیده است اما می‌‌توان به دیگر مؤلفه‌های مهم اجتماعی نظیر ازدواج‌های جاهلی که در واقع کارکردی مشابه پیمان‌های میان قبیلگی داشتند و پشتوانه ای برای استحکام روابط فیما بین قبائل، محسوب می‌‌شدند، به عنوان عاملی مهم در فراهم‌سازی زمینه‌های امنیت و آسایش خاطر آنان، در دست یافتن به اهداف مورد نظر، مورد توجه قرار داد. بنی سکون در کنار دیگر طوایف بنی کنده، در جهت رفع تهدیدها و خطرات و نیز پشتوانه‌سازی برای قبیله خود، کوشیدند تا با برقراری پیوندهای سببی با دیگر تیره‌ها و قبایل ساکن یمن و عراق، به استوارسازی جایگاه خود در میان قبایل منطقه بپردازند. از جمله این ازدواج‌ها می‌‌توان به پیمان‌های سببی عبدالله بن ربیعة بن سلمه با غزاله بنت قنان از بنی ایاد، مره بن مرثد با درمکه بنت عبدالله بن سعد بن مرة بن ذهل بن شیبان از بنی شیبان شکامة بن شبیب با غاضره بنت مالک بن ثعلبة بن دودان بن اسد از بنی خزیمه، ربیعة بن شکامه با دره بنت نصر بن ربیعة بن لخم از بنی لخم، عقبة بن سکون با سهله بنت افصی بن دعمی بن جدیلة بن اسد از بنی ربیعه، ثعلبة بن عقبه با بکره بنت وائل بن قاسط از بنی ربیعه اشاره کرد. ازدواج اشرس بن شبیب بن سکون با تجیب بنت ثوبان بن سلیم بن ذهل (رهاء) هم از دیگر ازدواج‌ها بود. بر اساس این ازدواج، تجیبی‌ها روابط مسالت آمیز و نزدیکی با مذحج برقرار نموده بودند. پیمان زناشویی صهباء دختر حرب بن امیه - خواهر ابوسفیان - با بشر بن عبدالملک - برادر اکیدر - هم از دیگر ازدواج‌هایی بود که بین طوایف بنی سکون و قریش انجام گرفت. بشر بن عبدالملک که، تجارت‌هایی با مکه و به‌ویژه با ابوسفیان و ابوقیس بن عبدمناف انجام می‌‌داد، با این ازدواج جایگاه خود را در حجاز مستحکم‌تر کرد و قریش هم در سایه این پیمان، امنیت کاروان‌های تجاری خود را به حیره و شام تأمین می‌‌کردند. بشر از این ازدواج، صاحب دو دختر شد که یکی از آنان بعدها به ازدواج حارث بن عمرو بن حرجه فزاری در آمد. روابط دوستانه بنی امیه با این خاندان در دوره‌های اسلامی نیز ادامه یافت؛ چندان که از یزید بن معاویه، به عنوان یکی از دامادهای حریث بن عبدالملک - برادر دیگر بشر بن عبدالملک - یاد شده است. علاوه بر یزید، از اشراف بنی‌کلب هم به عنوان دامادهای حریث نام برده شده است. گذشته از ارتباطات سیاسی، بشر بن عبدالملک اعلم خطباء یمن و الانبار به شمار می‌‌رفت. او این فن را از خطباء حرم آموخته بود. بشر، را همچنین انتقال دهنده خط عربی شمالی موسوم به«الجَزم» به شبه جزیره عربستان از جمله حجاز و مکه گفته‌اند. او به بزرگان حجاز که تا آن زمان با خط عربی جنوبی موسوم به مسند مکاتبه می‌‌کردند، این خط را آموزش داد. وی این نوع کتابت را نزد مرامر بن مره (مروه) و اسلم بن جدره (جَزَره) آموخت و سپس به مکه رفت و ضمن ازدواج با صهباء بنت حرب - خواهر ابوسفیان - آن را به ابوسفیان و برخی از رجال مکه آموخت. او این خط عربی را که نخستین بار توسط قومی از قبیله طی در بقّه - موضعی در شام بر کرانه فرات - ابداع گردید، به مردم الانبار نیز آموزش داد. او همچنین به اهل حیره نیز کتابت آموختو سپس به طائف رفت و آن را به غیلان بن سلمه ثقفی نیز آموزش داد. وی با سفر به بادیه مضر عروة بن زرارة کاتب را نیز از نعمت نوشتن این خط برخوردار کرد و پس آن گاه در سفر به شام، این خط را به آنها هم آموخت.

ادیان جاهلی بنی سکون

در این که در میان قبایل یمنی از جمله قبیله کنده چه دینی وجود داشته، گزارش دقیقی وجود ندارد. اما آنچه که مسلم است این است که در زمان دولت حمیریان، مردم یمن بت پرست بودند؛ چندان که از «الْجَلسند» به عنوان یکی از بت‌های معروف کندیان در منطقه حضرموت و معبود بنی شکامة بن شبیب بن سکون یاد شده است. پس از مسیحی شدن پادشاهان روم و تلاش آنان در گسترش مسیحیت، آیین مسیحیت نیز در بین کندیان - بخصوص کندیان حاضر در حیره و نجد- نفوذ و گسترش یافت تا آنجا که در اوایل ظهور اسلام، تعداد قابل ملاحظه ای از کندیان و طوایف آن، از جمله برخی شخصیتهای برجسته کندی مسیحی شده بودند. بنا بر نقل گزارشات تاریخی، زمانی که پیامبر خدا(ص) در سال نهم قمری، خالد بن ولید را سراغ اکیدر بن عبدالملک در دومة الجندل فرستاد، اکیدر، پادشاه کندیان در این منطقه، فردی مسیحی بوده است - بشر بن عبدالملک - برادر اکیدر - هم از دیگر نصرانیان بود.

بنی سکون و پیامبر(ص)

اسلام بنی سکون

از اسلام مردم این قوم تا پیش از سال نهم هجرت اطلاعی در دست نیست؛ اما در این سال، نمایندگانی از تجیب یا همان بنی سکون - که سیزده مرد بودند و زکات اموال خود را نیز همراه آورده بودند، - به حضور پیامبر(ص) آمدندو با ایشان دیدار کردند. پیامبر(ص) از دیدارشان شاد شد و به بلال دستور داد از ایشان به خوبی پذیرایی کند و جوایز بهتری [در قیاس با دیگر قبایل] به ایشان بپردازد. بلال همچنین کرد و به آنها بیشتر از آنچه به نمایندگان دیگر جایزه داده می‌‌شد، جایزه داد. پس از اهداء هدایا، پیامبر(ص) از آنها پرسید: «آیا کسی از شما باقی مانده است که جایزه نگرفته باشد؟» گفتند: «آری؛ نوجوانی که از همه کوچکتر است و او را کنار بارهای خود گذاشته ایم». فرمود: «او را پیش ما بفرستید». نوجوان پیش نبی خاتم(ص) آمد و گفت: «من هم یکی از افراد همین گروه ام که هم اکنون حضور شما بودند و حوائج ایشان را برآوردی، لطفاً حاجت مرا هم برآور». رسول خدا(ص) فرمود: «حاجت تو چیست؟» گفت: «از خداوند بخواه که مرا بیامرزد و رحمت فرماید و بی‌نیازی مرا در دلم قرار دهد». پیامبر(ص) عرض کرد: «پروردگارا او را بیامرز و غریق رحمت فرما و دلش را بی‌نیاز گردان». سپس دستور فرمود جایزه او را هم به اندازه دیگران پرداختند. و ایشان همگی به سرزمین خود برگشتند، آنان در مراسم حج سال دهم هجرت در منی به حضور پیامبر(ص) آمدند و آن حضرت، از ایشان درباره آن نوجوان سؤال فرمود گفتند: «هیچ کس را چون او ندیده ایم؛ چراکه هر چه خداوند روزیش می‌‌کند، قانع و خشنود است». از جمله وفود کنندگان بنی سکون که نامی از ایشان در برخی منابع آمده می‌‌توان به نام افرادی چون مرثد بن عبداللّه بن مجالد قیسبة بن کلثوم بن حباشه شریک بن ابی الأعقل بن سلمة بن عمیره تجیبی سومی و معاویة بن حدیج بن جفنه اشاره کرد.

سریه اکیدر بن عبدالملک

تجار عرب، از ظلم و ستم اکیدر بن عبدالملک به رسول خدا(ص) شکایت داشتند؛ از این رو رسول خدا(ص) پس از بازگشت از نبرد طائف، از ذی الحجه تا رجب سال نهم هجری در مدینه ماند، سپس عازم تبوک شد. پس از رسیدن به تبوک، ایشان ابتدا با یحنة بن رؤبه - فرمانروای ایله، - و سپس اهالی جُربا و أذرُح با قرار گرفتن جزیه صلح کرد. پس از آن خالد بن ولید را همراه چهارصد و بیست سوار به سوی اکیدر بن عبدالملک فرستاد. خالد گفت: یا رسول الله من چگونه می‌توانم با این عده کم تا وسط سرزمین‌های کلب بروم؟ حضرت فرمود: تو او را در حال شکار گاو خواهی یافت و او را خواهی گرفت. خالد، شبانگاه نزدیک قلعه‌های اکیدر رسید و اکیدر را همراه برادرش «حسان» در حال شکار یافت که به تعقیب گاوان بودند، اکیدر اسیر و برادرش حسان کشته شد. خالد بن ولید، اکیدر را امان داد و با او عهد کرد که او را نکشد و نزد رسول خدا(ص) بفرستد، به شرط آنکه دومة الجندل را بر او بگشاید. اکیدر چنان کرد و خالد نیز بر سر دو هزار شتر، هفتصد اسب، چهارصد زره و چهارصد نیزه با او صلح کرد.

خالد، قبای حسان - برادر اکیدر - را پس از قتلش از تنش بیرون آورد و به عنوان غنیمت جنگی، نزد رسول خدا(ص) فرستاد. این قبا، مسلمانان را متعجب کرد؛ از این رو با دست کشیدن روی آن و لمس کردنش، از لطافت آن اظهار تعجب می‌کردند. اما رسول خدا(ص) با یادآوری نعمات بهشتی، دستمال‌های سعد در بهشت را از آن بهترتر و لطیف‌تر معرفی کردند. چندی بعد، خالد نیز همراه با اکیدر به مدینه آمد. حضرت، با او براساس دادن جزیه، قرارداد صلحی بست و او را به محل حکومت خویش برگرداند. اما در اینکه اکیدر در این دیدار، مسلمان شد یا نه، اختلاف است. برخی بر این باورند که او مسلمان شد، و نامه رسول خدا(ص) به اکیدر که در آن، او را به نماز و دادن زکات سفارش کرده، شاهدی بر این مدعا عنوان کردند. دلیل دیگر هم، نقل ارتداد او بعد از رحلت رسول خدا(ص)، است؛؛ چراکه اگر مسلمان نبود، ذکر کلمه ارتداد برای او معنا نداشت. در مقابل برخی هم گفته‌اند: او بر کیش خود باقی ماند و جزیه را پذیرفت.

بنی سکون و دیگر وقایع ایام نبوی(ص)

نقل است که پیامبر(ص) بین طوایف سکاسک و بنی سکون عقد اخوت بست و عکاشة بن ثور را کارگزار خود در بین مردم سکاسک و سکون قرار داد. همچنین، گفته شده که رسول خدا(ص)، ضمن روایتی، برخی قبایل یمن از جمله سکون، کنده، سکاسک، خولان العالیه و ملوک رَدمان را ستوده‌اند. برخی منابع با تعابیری مشابه، از ستایش بنی تجیب - از تیره‌های بنی سکون - توسط نبی اکرم(ص) خبر داده، حدیث: «أسلمُ سالَمها اللهُ وغِفارُ غفَر اللهُ لها وتُجِيبُ أجابَتِ اللهَ ورسولَه»، را به نقل از ایشان، در وصف بنی تجیب و بعضی دیگر از قبایل روایت کرده‌اند.

بنی سکون و واقعه ارتداد قبایل

از اخبار دوران اسلامی این قوم می‌‌توان از نقش‌آفرینی آنها در جریان موسوم به ارتداد قبایل یاد کرد. گفته شده که جوانی کندی یکی از شتران مورد علاقه خود را به عنوان «زکات» تحویل زیاد بن لبید - عامل زکات ابوبکر - و همراهانش داد، اما چندی بعد پشیمان شده، با توسّل به یکی از بزرگان کنده، به نام حارثه بن سراقه، از زیاد خواست که آن را پس دهد و شتر دیگری را برگیرد. حارثه تقاضای جوان را به زیاد رساند، اما زیاد با ردّ درخواست وی، او را متّهم به کفر نمود. حارثه وقتی سرسختی زیاد را دید، خود شتر را گرفت و به جوان برگرداند. عملکرد نابخردانه زیاد بن لبید در عدم تعویض شتر زکات، خشم کندی‌ها از جمله بنی سکاسکی‌ها و بنی سکونی‌ها را برانگیخت و آنان را در جمع مخالفین و مانعین پرداخت زکات به ابوبکر قرار داد. اما مخالفت آنها با دولت مدینه چندان به طول نکشید؛ چراکه آنان پس از دریافت خبر حمله زیاد بن لبید به شاخه بنی عمرو بن معاویه و کشتن پادشاهان چهارگانه آنان - مخوس، مشرح، جمد و أبضعه - بر خود بیمناک شدند و همراه با شاخه بنی سکاسک، شبانه خود را نزد زیاد رساندند و از وی امان خواستند و مصمّم به همکاری با وی شدند. البته پیش از آن، در جریان سرکوب بنی‌عَمرو بن‌معاویه نیز به نظر می‌‌رسد برخی از رجال سکونی حضور داشتند که از سرشناس‌ترین آنان می‌‌توان از حصین بن نمیر سکونی نام برد. نقل است که بعد از شبیخون زیاد بن لبید بر بنی عمرو بن معاویه، زیاد، حارثه و دیگر اسرای در بند خود را آزاد کرد. آنها هم، پس از بازگشت، بار دیگر علم مخالفت با زیاد را بر افراشتند و از پرداخت زکات ممانعت کردند. زیاد هم آنها را به حال خود گذاشت و مخالفان هم قصدی برای حمله از خود بروز ندادند. زیاد بن لبید، حصین بن نمیر را به نمایندگی از خود نزد آنها فرستاد و این امر چندین بار دیگر تکرار شد. پس از چند بار رفت و آمد، و رد و بدل شدن پیام‌هایی بین دو طرف، سرانجام آرامش برقرار شد و این وضع تا رفتن کندی‌ها به محاجر ادامه یافت. افزون بر اقدامات حصین بن نمیر، جمعی دیگر از سکونی‌ها هم، پس از حمله اشعث بن قیس به زیاد بن لبید، به کمک زیاد رفتند و به مقابله با اشعث برخاستند. زیاد با نیروهای خود و پانصد نفر از رزمندگان سکاسک و سکون، در نزدیکی شهر «تریم» با اشعث به مقابله برخاست؛ اما شکست خورد و با کشته شدن سیصد و اندی از سپاهیانش، به تریم گریخت و با یارانش در آنجا به محاصره اشعث در آمد. با این حال و با وجود حمایت اکثریت سکونی‌ها از زیاد بن لبید، اقلیتی از آنها نیز با جمع معترضین - از جمله اشعث بن قیس - همراه شدند و به کارزار با زیاد و سپاهش برخاستند. اما دیری نگذشت که از نیروهای اعزامی مدینه شکست خوردند و در قلعه نجیر به محاصره سپاه حکومت مدینه در آمدند.

در دومة الجندل نیز اکیدر بن عبدالملک - حاکم دومة الجندل - پس از دریافت خبر رحلت نبی خاتم(ص)، از پرداخت مالیات و وجه المصالحه ای که در ایام حیات پیامبر(ص) ملزم به پرداختش گردیده بود، سر باز زد. او سپس از دومة الجندل خارج شد و به محلی در جزیره رفت و بنایی به نام «دومة الجندل» در آن بنا نمود. ابوبکر در سال دوازدهم هجری، به خالد بن ولید که در عین التمر بود، نامه نوشت تا به سوی اکیدر حرکت کند. خالد پس از فراغت یافتن از نبرد با جمعی از شورشیان این منطقه، عویم بن کاهل اسلمی را در آنجا گذاشت و خود، به طرف دومة الجندل حرکت کرد. وی اکیدر را دستگیر کرد و به قتل رساند. اما برادرش حریث بن عبد الملک همچنان بر اسلام خود استوار ماند.

بنی سکون و فتوحات اسلامی

از حوادث مهم به وقوع پیوسته در صدر اسلام، فتوحات اسلامی است که به نظر می‌‌رسد بنی سکون و طوایف متعدد آن نیز در آن، چونان سایر قبایل عرب - خصوص قبیله مادری‌اش کنده - نقشی فعال و گسترده داشتند. اما چون در نقل گزارشات به ویژه اخبار فتوح، حضور قبایل کوچکتر تحت شعاع حضور قبایل بزرگتر یا شاخه‌های بالاتر این قبایل قرار گرفته است، از این رو، نام و نشان چندانی از قبایل کوچکتر از جمله قبیله بنی سکون با وجود قبیله مادری شان، دیده نمی‌شود. با این حال، معدود اخبار و گزارشات به دست آمده از این قوم، از حضور جمع زیادی از آنان در فتوحات اسلامی به‌ویژه در وقایع مربوط به فتوحات مصر حکایت دارد. قوای نظامی بنی کنده و بنی سکون به فرماندهی حصین بن نمیر سکونی و معاویة بن حدیج در فتح ایران از جمله نبرد بزرگ قادسیه (سال ۱۴ هجری) مشارکت داشتند. ابن اثیر هم در تشریح وقایع این فتح، از اعزام لشکری ۴۰۰۰ نفره به فرماندهی سعد بن ابی وَقّاص جهت انجام فتوحات به عراق - که حصین بن نمیر و معاویة بن حدیج و گروهی چهار صد نفره از جوانان قبیله سَکون از جمله آن بودند، - خبر داده است. اندکی بعد، بسیاری از این رزمندگان سکونی، به جمع سپاهیان اسلام در جبهه مصر پیوستند و در کنار برخی دیگر از قبایل، ارکان اصلی لشکر اسلام را در فتح مصر (سال ۲۰ هجری) به فرماندهی عمرو بن عاص تشکیل دادند. سکونی‌ها و طایفه مشهورش بنی تجیب، در فتح فسطاط و نیز قلعه بابلیون مشارکت محسوسی داشتند؛ چندان که شاعرشان در افتخار به این فتح چنین سرود: و بابليون قد سعدنا بفتحها و حزنا لعمر الله فيئا و مغنما

به نظر می‌‌رسد آنها در فتح اسکندریه نیز حضور داشتند. پس از انجام این فتح، معاویة بن حدیج بن جفنه جهت ارائه گزارش از سوی فرماندهی کل فتوحات مصر، نزد عمر بن خطاب رفت. علاوه بر معاویة بن حدیج، مالک بن عتاهیه - از اصحاب پیامبر(ص) - خیثمة بن خیوان تجیبی سومی - از روؤسای بنی سوم - قیسیة بن کلثوم سومی و برادرش حارثة بن کلثوم بن حباشه، شریک بن ابی الاعقل (الاغفل) بن سلمة بن عمیره تجیبی سومی، حیوة بن مرثد تجیبی، ابوسعید مسلمة بن مخرمة بن سلمه تجیبی زمیلی، شریک بن سوید بن همام تجیبی فرنانی در کنار طوایفی چون بنی ایدعان، بنی عتاهیه، بنی عامر بنی سومو بنی سعد هم از جمله بنی سکونی‌هایی به شمار آمده‌اند که در فتوحات مصر در سال ۲۰ هجری حضور داشتند.

مردمان این طایفه بزرگ و در رأس شان معاویة بن حدیج، پس از فراغت از فتوحات مصر به جانب غرب رفتند و در فتوحات شمال افریقا شرکت جستند. بی‌شک معاویة بن حدیج و فرزندانش، چهره ممتاز بنی سکون و بنی تجیب در این فتوحاتند. معاویه در سال ۳۱ هجری، همراه با عبدالله بن سعد بن ابی سرح در فتح نوبه شرکت کرد و در این جنگ موسوم به یوم دمقله (دهقله) یک چشم خود را از دست داد. وی در سال ۳۴ و ۴۰ و ۵۰ هجری نیز، چندین بار به سمت مغرب لشکر کشید که حاصل آن را فتح شهر بنزرت و دستیبابی بر جزیره صقلّیه (سیسیل) گفته‌اند. در سال ۳۴ هجری و در پی حمله قیصر روم به قرطاجنه و شکست آنان، جرجیر پادشاه قرطاجنه نزد معاویه رفت و از او یاری خواست. معاویه به سرداری معاویة بن حدیج، سپاهی را به یاری او فرستاد. او در قونیه با سپاه سی هزار نفره رومیان مواجه شد اما ابن حدیج آنان را در ناحیه «قصر الاحمر» در هم شکست و جلولاء را در محاصره گرفت. وی پس از فتح آنجا، و با غنایم بسیار به دیار خود بازگشت. وی در سال ۴۵ هجری هم، از سوی معاویة بن ابوسفیان، جهت انجام فتوحات جدید به افریقا فرستاده شد. قیصر روم، سپاهی را از راه دریا به کمک فرستاد اما اعراب موفق شدند این سپاه را ساحل اجم در هم بشکند. معاویه بن خدیج در سال ۵۰ نیز، بار دیگر به همراه عبدالملک بن مروان به سمت مغرب لشکر کشید.

علاوه بر معاویة بن حدیج، ابوعمرو سالم بن غیلان اندائی - از موالیان بنی اندی - در فتوحات زمان حکومت مروانیان و نیز عبدالرحمن بن معاویة بن خدیج فرمانده نیروی دریایی جنگ‌های تابستانه در دوران حکومت مروان بن محمد هم از دیگر سکونی‌های شرکت کننده در فتوحات دوران بنی امیه یاد شده است. علاوه بر معاویة بن خدیج، از مالک بن هبیره سکونی نیز در شمار سرداران اموی در فتوحات روم نام برده شده است. وی چندین بار، در سالهای ۴۶ ۴۷ ۴۸ و ۴۹ به مصاف رومیان رفت. فتح اندلس (در سال ۹۰ هجری) نیز از دیگر حوادث بزرگ اسلامی است که در آن جمعی از بنی سکونی‌ها از جمله عمیرة بن مهاجر بن نجده عامری و برادرش عبدالله حضور داشتند. عمیره و عبدالله از بزرگان بنی عامری بودند که همراه با موسی بن نصیر از مصر به اندلس رفتند و در فتوحات آن سرزمین شرکت کردند. ضمن این که، حضور جمعیتی انبوه از تجیبی‌ها در اندلس و به امارت رسیدن برخی از آنها در این منطقه، می‌‌تواند نشان نقش مهم و اساسی سکونی‌ها در فتح اندلس باشد.

بنی سکون و خلافت عثمان

حوادث دوران عثمان و قیام مردمی علیه او نیز، از دیگر حوادث مهم صدر اسلام است که در آن به نام برخی مردم بنی سکون پرداخته شده است. انتصاب فرمانداران فاسد و ناکارآمد، و نیز انحرافات گسترده ای که در انحاء مختلف سیاسی - عقیدتی در دوران خلافت عثمان در سرتاسر بلاد اسلامی بروز کرد، نارضایتی طیف گسترده ای از مردم را موجب گردید. بزرگان و آزادگانی از بلاد اسلامی در برابر پایمال شدن اصول اسلامی، سکوت خود را شکستند و به اعتراض علیه او پرداختند، که کنانة بن بشر بن عتاب بن عوف سکونی تجیبی در کنار بزرگانی از مصر نظیر سودان بن حمران، خالد بن ملجم و عبدالله بن سوداء از جمله آنان بودند.

معترضان عراق و مصر و دیگر بلاد اسلامی، در نامه نگاری‌های خود، زمانی را تعیین کردند تا جهت اعتراض به وضعیت موجود، رو سوی مدینه آوردند. کنانة بن بشر از جمله این افراد بود که همگام با دیگر معترضان از شهرهای دیگر - از جمله کوفه و بصره - و همراه با بزرگانی چون سودان بن حمران و قتیرة بن بلال سکونی و پانصد یا هزار تن از مردم مصر به فرماندهی عبدالرحمن بن عدیس بلوی، در شوال سال ۳۵ هجری از شهرهای خود خارج شدند. آنان ابتدا در نزدیکی مدینه در محلی به نام ذی مروه اجتماع کردند و اندکی بعد، به مدینه وارد شدند. با رایزنی‌های انجام گرفته، آنها ضمن ابلاغ اعتراضات خود به عثمان، تعهداتی را جهت اصلاح امور مسلمین از او اخذ نمودند و سپس، به شهرهای خود عزیمت کردند. اما در میانه راه، به یکی از غلامان عثمان که سوار بر شتری از شتران عثمان، عازم مصر بود، برخوردند. آنان در بازرسی از او، نامه ای یافتند که در آن خطاب به عبدالله بن سعد بن ابی سرح - والی عثمان در مصر - از او خواسته شده بود تا با مخالفان به محض ورود به شدت برخورد کند. از جمله کسانی که در این نامه، نامی از ایشان به میان آمده بود عبدالرحمن بن عدیس و کنانة بن بشر بودند که در آن، عبدالله بن سعد مأمور شده بود که دست پایشان را خلاف هم قطع کند و بگذارد در خون خود بغلطند تا بمیرند. پس معترضان به سرعت به مدینه بازگشتند و با نشان دادن نامه به عثمان و دیگر مردم، خواستار توضیح او شدند. عثمان ضمن رد نوشتن این نامه، بر پایبندی خود بر قول و قرارهایش با آنان - که عمل بر اساس کتاب خدا و سنت رسول(ص) و عمل در راستای رضای معترضان بود، - تأکید ورزید. اما توضیحات او معترضان - از جمله کنانة بن بشر - را مجاب نکرد و آنان همچنان از بی‌اعتمادی خود به عثمان پای می‌‌فشردند. کنانه ضمن انتقاد از عملکرد عثمان، خطاب به او گفت: «چگونه به گفتار بی‌کردار تو راضی شویم حال آنکه تعهد کردی و علی(ع) را در این امر، ضامن قرار دادی و جماعتی از معاریف و ثقات صحابه را بر اقرار خویش و ضمانت علی(ع)، گواه گرفتی چندان که ما راضی شدیم و به منازلمان بازگشتیم؛ بعد، نامه بدین مضمون نوشتی و عهد شکستی. تو خود بگو که ما بر عهد و قول تو چگونه اعتماد کنیم؟» این اقدام و دیگر اقداماتی صورت گرفته از سوی دو طرف، مذاکرات را عملاً به بن بست کشاند تا این که سرانجام با بالا گرفتن کار، معترضان به منزل عثمان یورش آوردند و او را به قتل رساندند. کنانة بن بشر را از جمله این هجمه کنندگان به عثمان گفته‌اند. نقل است وی در این حمله، با میلۀ آهنین(گرز) بر پیشانی و جلو سر عثمان کوفت و در پی آن، دیگران بر عثمان هجمه آوردند و او را هلاک کردند. برخی هم گفته‌اند او با پیکانی را که در دست داشت به بیخ گوش عثمان فرو برد چندان که از حلقش در آمد و بعد شمشیرش را بر آورد و بر او زد تا کشته شد. وساطت کنانه بین وابستگان عثمان و معترضان، جهت دفن غلامان کشته شده عثمان در این واقعه، نیز از دیگر مواردی است که در آن به نام کنانة بن بشر و قبیله سکون اشاره شده است.

بنی سکون و حکومت امام علی(ع)

همان‌گونه که گفته شد اقصی نقاط سرزمین‌های اسلامی از جمله عراق و شام و مصر، شاهد مهاجرت و حضور طوایف متعدد کنده از جمله بنی سکون بود. با در نظر گرفتن این امر، نقش متفاوت آنان در حوادث و وقایع صدر اسلام به‌ویژه حوادث دوران حکومت امام علی(ع) تا حدودی قابل تبیین و بررسی است. با توجه به فاصله زیاد مصر از عراق، شاید انتظار حضور گسترده سکونی‌های مصر - در قیاس با دیگر طوایف کنده - در تحولات و حوادث عراق، انتظار بجا و مقبولی نباشد. مضاف بر این که معاویه نیز با اقدامات خود سدی بزرگ در برابر پیوستن پیوستن جمع زیاد مصریان به سپاه امام علی(ع) و حتی سپاه شام ایجاد کرد. معاویه پیش از حرکت به سوی صفین، به مصریان مخالف امام علی(ع) از جمله معاویة بن خدیج و حصین بن نمیر سکونی که در آن زمان به توسط نامه مخفیانه با معاویه ارتباط برقرار نموده بودند، نامه نوشت و از آنها خواست چنانچه قیس بن سعد - فرماندار امام علی(ع) در مصر - جهت پیوستن به صفین دست به اقدامی زد، شورش کنند و آن سامان را به تصرف خود درآورند. با این حال، آوردگاه صفین شاهد حضور برخی سکونی‌های مصر بود که چهره شاخص آنان، معاویه بن حدیج (خدیج) کندی است. سخنان معاویه بن خدیج بعد از قتل حوشب و ذوالکلاع در سوگ شامیان کشته شده و در پی آن سخنان او با معاویة بن ابوسفیان در این باره و نیز حضور او در جمع شهود شامی جریان حکمیت از جمله اخباری است که حکایت از حضور معاویة بن خدیج و احتمالاً برخی دیگر از سکونی‌های مصر در نبرد صفین دارد.

اما در شام، بنی سکونی‌های شام و نیز، بسیاری دیگر از قبائل یمنی آن دیار، پس از به خلافت رسیدن امام علی(ع) و در پی خدعه عمرو بن عاص و معاویه بر شرحبیل بن سمط - بزرگ یمنی‌های شام - مبنی بر کشته شدن عثمان به دست حضرت علی(ع)، با مقصر جلوه دادن امام علی(ع) در قتل عثمان، بر شرحبیل گرد آمدند. شرحبیل نیز ایشان را نزد معاویه برد و آنان جملگی در دشمنی با علی(ع) با معاویه بیعت کردند. اخبار واصله از حضور جمع زیادی از مردم طوایف سکون، سکاسک و صدف - از فروعات قبیله کنده‌ - در صفین در سپاه شام حکایت دارد؛ چندان که گفته شده آنان در کنار قبایل یمنی عک، حمیر، لخم، اشعر و سکاسک، بیشترین مدافعان جبهه معاویه را تشکیل می‌‌دادند. نقل است که معاویه به وقت پیکار صفین، شاخه‌های بنی سکون را رو در روی کندی‌های عراق به فرماندهی اشعث بن قیس قرار داد. در مقابل این دسته از سکونی‌ها، جمعی از مردمان شاخه عراقی این قوم بودند که در جنگ صفین به دفاع از امام علی(ع) بر آمدند که از جمله آنان می‌‌توان به بجی (نجی) حضرمی بن سلمة بن حشم و پسرانش در این نبرد اشاره کرد. در این جنگ، هفت تن از پسران نجی به نامهای مسلم، حسین، عمران، اسقع(عقبه)، نعیم، علی و حمزه در رکاب امیرالمؤمنین(ع) به شهادت رسیدند.

پس از جنگ صفین، معاویة بن ابوسفیان در صدد تصرف مصر بر آمد اما چون از جانب مصریان نگرانی‌هایی داشت نامه ای به مسلمة بن مخلد انصاری و معاویة بن خدیج کندی - سران عثمانی و مخالفان بزرگ حکومت امام علی(ع) در بلاد مصر - نوشت و در آن، از تصمیم خود در ارسال قریب الوقوع سپاهش گفت. این دو کسانی بودند که با علی(ع) بیعت نکردند و از اطاعت اوامر نوابش در مصر سر می‌‌تافتند. چون نامه به‌دست مسلمه و معاویة بن خدیج رسید، از این تصمیم شاد شدند و پاسخش را به استبشار و معاونت دادند و از یاری او با برانگیختن عدّه و عُدّه بسیار، خبر دادند. معاویه با دریافت وعده یاری آنان، عمرو بن عاص را در سال ۳۸ هجری با ۶۰۰۰ سپاهی روانه مصر کرد. محمد بن ابوبکر هم به امام علی(ع) نامه نوشت و ایشان را از حمله نیروهای عمرو بن عاص مطلع کرد. حضرت هم در پاسخ، ضمن ایراد مطالبی از محمد خواست تا کنانة بن بشر را که به نیکخواهی و دلیری و تجربه شهره است به مقابله آنها فرستد. پس محمد بن ابوبکر، دو هزار سواره را به فرماندهی کنانة بن بشر به نبرد سپاهیان شامی فرستاد. با آغاز جنگ و پس از متحمل شدن شکست‌های متوالی بر سپاه شام، عمرو بن عاص از معاویة بن خدیج یاری‌طلبید و او هم که جمع کثیری از مصریان را گرد خود فراهم آورده بود، به یاری عمروعاص شتافت و از پشت سر به کنانة و بشر و سپاه اندکش حمله ور شد و او را از هر طرف در محاصره گرفتند. کنانه در حالی که آیه شریفه وَمَا كَانَ لِنَفْسٍ أَن تَمُوتَ إِلَّا بِإِذْنِ ٱللَّهِ كِتَـٰبًۭا مُّؤَجَّلًا وَمَن يُرِدْ ثَوَابَ ٱلدُّنْيَا نُؤْتِهِۦ مِنْهَا وَمَن يُرِدْ ثَوَابَ ٱلْـَٔاخِرَةِ نُؤْتِهِۦ مِنْهَا وَسَنَجْزِى ٱلشَّـٰكِرِينَ را قرائت می‌‌کرد از مرکب پیاده شد و به نبرد پرداخت و جنگید تا این که به شهادت رسید. در پی شهادت کنانه، سپاه محمد بن ابوبکر متفرق شدندمحمد با مشاهده این وضعیت، بازگشت و در راه به خرابه‌ای پناه برد. عمرو عاص هم وارد فسطاط شد و جای محمد نشست، معاویة بن خدیج به جستجوی محمد بن ابی‌بکر برآمد و پس از پرس و جو از چند غیر مسلمان، از محل اختفای وی باخبر شد. آنها محمد بن ابوبکر را در حالی که نزدیک بود از تشنگی جان دهد، از خرابه بیرون کشیدند و به طرف فسطاط روان شدند. در این هنگام، عبدالرحمان بن ابی‌بکر - برادر محمد بن ابوبکر - که همراه عمرو بن عاص به مصر آمده بود با اطلاع از اسارت محمد، از عمرو بن عاص خواست تا به معاویة بن خدیج دستور دهد از کشتن برادرش خودداری کند. عمرو عاص هم بلا فاصله برای معاویه پیام فرستاد که محمد را نزدش بفرستد. اما معاویة بن خدیج از استرداد او به عمرو بن عاص ممانعت کرد و گفت: شما پسر عموی من کنانة بن بشر را کشتید حال من محمد را رها کنم؟ به خدا قسم هرگز این کار را نخواهم کرد، و سپس این آیه را قرائت نمود أَكُفَّارُكُمْ خَيْرٌۭ مِّنْ أُو۟لَـٰٓئِكُمْ أَمْ لَكُم بَرَآءَةٌۭ فِى ٱلزُّبُرِ وی در پاسخ به محمد بن ابوبکر که از او طلب آب کرد، با یادآوری تشنه کشته شدن عثمان از دادن آب به او امتناع کرد. پس از سخنان کوتاهی که بین آنها رد و بدل شد، معاویة بن خدیج به محمد بن ابوبکر گفت: من تو را از روی ظلم نمی‌کشم، بلکه بخاطر انتقام خون عثمان، می‌کشم. محمد گفت: تو را با عثمان چکار؟ عثمان بر خلاف حق عمل کرد، و احکام قرآن را تغییر داد، و خداوند هم فرموده: وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُو۟لَـٰٓئِكَ هُمُ ٱلْكَـٰفِرُونَ وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُو۟لَـٰٓئِكَ هُمُ ٱلظَّـٰلِمُونَ وَمَن لَّمْ يَحْكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُو۟لَـٰٓئِكَ هُمُ ٱلْفَـٰسِقُونَ ما نسبت به اعمال و کردار او اعتراض کردیم و از وی خواستیم از خلافت کنار رود، او هم کنار نرفت. مردم هم جمع شدند و او را کشتند. این سخنان معاویة بن خدیج را بسیار ناراحت و غضبناک کرد؛ از این رو، محمد را جلو کشیده گردنش را زد و بعد او را داخل الاغ مرده‌ای گذاشت و آتش زد. معاویه بن خدیج پس از شهادت محمد بن ابی‌بکر، از مردم مصر برای معاویة بن ابی‌سفیان بیعت گرفت.

معاویة بن خدیج در سال ۴۷ هجری مزد حمایت هایش را از معاویه و دولت اموی گرفت و پس از عزل عبدالله بن عمرو بن عاص از حکومت مصر، استاندار معاویه بر مصر شد. نقل است روزی عبدالرحمان بن ابی‌بکر در ایام امارتش بر مصر، بر معاویة بن حدیج که از اسکندریه آمده بود، گذشت پس به او گفت: «ای معاویه، پاداشت را از معاویه گرفتی، محمد بن ابی‌بکر را کشتی که ولایتدار مصر شوی و اینک ولایتدار شدی». گفت: «محمد بن ابی‌بکر را به سبب رفتاری که با عثمان کرده بود کشتم». عبد‌الرحمان گفت: «اگر فقط خونخواه عثمان بودی در کارهای معاویه شرکت نمی‌کردی و وقتی عمرو بن عاص با اشعری چنان کرد، پیش از همه بر نمی‌جستی که با او بیعت کنی». معاویه بن خدیج مردی ملعون و خبیث بود. وی از سرسخت‌ترین دشمنان امام علی(ع) بود و بر این اساس، امام علی(ع) را سب می‌کرد. داوود بن ابی‌عوف می‌گوید: «معاویة بن خدیج در مسجد مدینه بر حسن بن علی(ع) وارد شد، امام حسن(ع) به او گفتند: ای معاویه تو علی را سب می‌کنی، به خداوند سوگند روز قیامت او را مشاهده خواهی کرد که بر چهره منافقان تازیانه می‌زند و آنها را دور می‌کند» - .

بنی سکون و حکومت معاویه

علاوه بر نقش‌آفرینی سکونی‌ها در ایام امارت معاویة بن ابوسفیان بر شام در دوران حکومت امام علی(ع) و حضور گسترده شان در صفین و فتح مصر و نیز نقش فعال آنان - به‌ویژه معاویة بن خدیج - در فتوحات اسلامی دوران حکومت معاویه که پیش از این از آن سخن به میان آمد، می‌‌توان از بیعت سکونی‌ها به ریاست مالک بن هبیره با معاویة بن ابوسفیان سخن به میان آورد. مالک بن هبیره، در روزی که همگان با معاویه بیعت کردند حضور نیافت، اما در روز بیعت خواص، او نیز در جمع بیعت کنندگان حضور یافت و بدین صورت با معاویه بن ابی سفیان بیعت کرد، او به خطبه ایستاد و گفت: «ای امیر مؤمنان، (رسوم) این کشور را ناقص و گسسته کردی، و مردم را تباه ساختی و زبانزد سفیهان نمودی. عرب ما را زنده به کردار می‌داند نه زنده به گفتار و ما با کارهای بزرگ و گران خود گفتار به اندک آریم، پس دستت را پیش آر تا با تو، بر آن چه که دوست داریم و دوست نداریم بیعت کنیم». مالک بن هبیره، نخستین عربی بود که با معاویه بدین گونه بیعت کرد. انتصاب مالک بن هبیره به ریاست قوم کنده توسط معاویه بن ابی سفیان هم از دیگر وقایع مهم بنی سکون و افرادش در این دوره است.

از دیگر وقایع مهمی که در آن نامی از بنی سکون و مردانش به میان آمده است، حوادث پیرامون قیام حجر بن عدی است. پس از قیام حجر بن عدی و سپس دستگیری او از سوی زیاد بن ابیه (در سال ۵۱ هجری)، وی، حجر و یارانش را نزد معاویه در شام فرستاد. پس از رسیدن آنان به شام و متوقف کردنشان در «مرج عذراء»، هر یک از یاران معاویه به شفاعت از اقوام و هم قبیله‌هایشان پرداختند. بدین منظور، مالک بن هبیره سکونی نیز به شفاعت از حجر برخاست. اما معاویه شفاعت او را نپذیرفت. مالک هم خشمگین از دارالحکومه خارج شد و به حالت قهر در خانه خود متحصن شد‌. وی در میان جمعی از مردم کنده و سکون و تعدادی از یمنیان که اطراف او جمع شده بودند گفت: «معاویه بیشتر از آن چه ما به او محتاج باشیم به ما احتیاج دارد، ما در میان قوم او عوض او را می‌توانیم پیدا کنیم؛ اما او در میان مردم، عوض ما را نمی‌تواند پیدا کند».مدتی بعد، معاویه به دنبال مالک بن هبیره کس فرستاد؛ اما مالک نپذیرفت و پیش معاویه نیامد. شب هنگام، معاویه یکصد هزار درهم برای او فرستاد و پیغام داد که عدم پذیرش شفاعتش به سبب رأفت بر او و یارانش بوده؛ چراکه بیم آن بود که جنگ دیگری راه انداخته شود. وی در ادامه افزود: «اگر حجر بن عدی مانده بود، بیم داشتم تو و یارانت ناچار شوید به مقابله وی روید و مسلمانان به بلیه‌ای بزرگتر از کشته شدن حجر دچار شوند». مالک هدیه معاویه را پذیرفت و فردای آن روز با جمعی از اقوام خویش نزد معاویه رفت.

شهادت محمد بن ابی حذیفه از یاران و اصحاب امیرالمؤمنین(ع) به دست مالک بن هبیره سکونی هم از دیگر مواضعی است که نامی از بنی سکونی‌ها به میان آمده است. عمرو بن عاص پس از تصرف مصر به دستگیری و شهادت گسترده طرفداران محمد بن ابی‌بکر - فرماندار شهید امام علی(ع) در مصر -دست زد. از جمله این دستگیر شدگان محمد بن ابی‌حذیفه قرشی پسر دایی معاویة بن ابوسفیان بود. وی محمد را به شام نزد معاویه فرستاد و معاویه هم دستور زندانی کردنِ او را داد. یکی از همسران معاویه، دختر عمه محمد بن ابی حذیفه بود. او به بهانه قرابت با محمد بن ابی حذیفه غذا می‌پخت و نزد پسر عم زندانی خود می‌فرستاد. روزی چند سوهان میان غذای او مخفی کرد و به زندان فرستاد. محمد زنجیرها را با سوهان‌ها برید و از آنجا گریخت. بنا بر نقلی دیگر، او تا زمان شهادت حجر بن عدی در زندان ماند و سپس از آنجا گریخت. مالک بن هبیره سکونی به دستور معاویه به تعقیب او را پرداخت و سرانجام بر او دست یافت و او را به شهادت رساند - .

بنی سکون و یزید بن معاویه

از جمله حوادث و وقایع مهم دوران یزید بن معاویه که در آن نامی از بنی سکون و افرادش به میان آمده واقعه عظیم عاشوراست. شخصیت برجسته بنی سکون در این حادثه بی‌تردید حصین بن نمیر است. وی در جریان مقابله عبیدالله بن زیاد با مسلم، از سوی وی عهده دار رییس پلیسی کوفه شد و از سوی او مسئول جستجوی خانه به خانه کوفه جهت یافتن وی شد. حضور در میدان کربلا هم، از دیگر مواقعی است که نامی از حصین بن نمیر سکونی در آن به ثبت و ضبط رسیده است. نقل است که پس از فرود آمدن امام در کربلا و رسیدن عمر بن سعد به این سرزمین، عبیدالله بن زیاد به درخواست او، نیروی نظامی فراوانی را به یاری عمر بن سعد گسیل داشت. او از حصین بن نمیر نیز خواست تا با افراد تحت فرماندهی خود به کربلا رود و تحت فرماندهی عمر بن سعد قرار گیرد. حصین بن نمیر در روز عاشورا، فرماندهی چهار هزار نفر از لشکریان عمر بن سعد را بر عهده داشت. گفته شده که در این روز، اندکی پس از حمله ناموفق عمرو بن حجاج زبیدی و شمر بن ذی‌الجوشن به جناحین لشکر امام(ع)، دشمن هجومی همه جانبه را علیه سپاه امام(ع) آغاز کرد و از هر سو به امام حسین(ع) و یارانش حمله برد. در پی این حمله، یاران امام(ع) به مقابله برخاسته، به شدّت با آنان درگیر شدند. در این حمله، سواره‌نظام سپاه امام(ع) با اینکه اندک بودند و تعدادشان از سی و دو نفر فراتر نمی‌رفت به قدری از خود رشادت نشان دادند که سپاه عظیم کوفه را به ستوه در آوردند؛ به گونه‌ای که عزرة بن قیس - فرمانده سواره‌نظام لشکر عمر بن سعد - مجبور گردید که از عمر بن سعد کمک بطلبد. عمر بن سعد، حصین بن نمیر را فرا خواند و او را همراه با سوارانی که اسبانشان زره داشتند و نیز همراه با پانصد تیرانداز، نزد عزرة بن قیس فرستاد آنان چون به نزدیک سپاه امام(ع) و یارانش رسیدند، به تیر باران یاران امام(ع) پرداختند. چیزی نگذشت که اسبهای سپاه امام(ع) از پا درآمدند و سوارانشان مجروح گردیدند؛ پس آنان از اسبها پیاده شده ساعتی جنگ سختی کردند -

حضور در واقعه حره نیز از دیگر مواقف تاریخ است که در آن از بنی سکون و برخی از مردانش سخنی به میان آمده است. در پی شورش مردم مدینه در سال ۶۳ هجری، یزید، سپاهی را به فرماندهی «مسلم بن عقبه مری» به مدینه اعزام نمود. یزید پیش از اعزام این سپاه، در توصیه‌های خود به فرمانده سپاه، به او تأکید کرد چنانچه ایشان بر مردم مدینه فائق آمدند، جان و مال و ناموس مردم آن شهر را بر شامیان حلال کنند. در این مأموریت، برخی از مردم بنی سکون نیز شرکت داشتند که حصین بن نمیر سکونی از جمله ایشان بود. حصین در این جنگ علاوه بر فرماندهی اهل «حمص»، جانشینی مسلم بن عقبه در فرماندهی کل سپاه را نیز برعهده داشت. مسلم بن عقبه پس از فراغت از شورش مدینه، جهت سرکوب شورش عبدالله بن زبیر رهسپار مکه گردید؛ اما در میانه راه بیمار شد و چون مرگش را نزدیک دید، سران سپاه را نزد خود خواند و حصین بن نمیر سکونی را بنا بر توصیه یزید، جانشین خویش اعلام کرد. پس از دفن مسلم بن عقبه در «مشلّل»، حصین بن نمیر به حرکت سپاه به سوی مکه ادامه داد و در ۲۶ محرم به این شهر رسید. او شصت و چهار روز ابن زبیر را در محاصره خود گرفت و با منجنیق شهر را در هم کوبید. در حالی که جنگ به اوج خود رسیده بود، در اول ربیع‌الاخر سال ۶۳ هجری، خبر مرگ یزید در رسید و جنگ متوقف گردید. حصین که از امرای رده نخست نظامی امویان بود، دریافت که با مرگ یزید، اوضاع به نفع ابن‌زبیر تغییر خواهد کرد. از این رو به ابن‌زبیر پیشنهاد داد تا همراه او به دمشق برود و برای او بیعت بگیرد؛ به طوری که دو نفر هم با او مخالفت نکنند. اما ابن‌زبیر با درک وفاداری شامیان به بنی امیه، پیشنهاد حصین را رد کرد. حصین نیز بعد از این واقعه، از محاصره مکه دست کشید و به دمشق بازگشت.

بنی سکون و تعامل با دیگر حاکمان اموی

سکونی‌ها ارتباط وثیق و عمیقی با دولت بنی امیه در تمام ادوار آن داشتند. چندان که از برخی طوایف آن همچون بنی زُمَیل (زمیله) به عنوان شیعیان عثمان و بعد امویان یاد کرده‌اند. علاوه بر همکاری با معاویة بن ابوسفیان در رو در رویی با دولت علوی(ع) - که پیش از این، به شرح آن پرداخته شد، - اموری چون بیعت با مروان بن حکم در سال ۶۴ هجری و مشارکت در استحکام دولت او، از مهمترین عملکردهای بنی سکون در قبال دولت بنی امیه به شمار رفته است. سکونی‌ها و در رأس شان حصین بن نمیر، پس از مرگ معاویة بن یزید در سال ۶۵ هجری همراه با برخی دیگر از رجال بزرگ اموی نظیر عبیدالله بن زیاد به حمایت از مروان بن حکم پرداختند. پس از رسیدن مروان به حکومت، حصین بن نمیر و مالک بن هبیره از جمله سکونی‌هایی بودند که با وی در الجابیه بیعت کردند و سپس جهت نبرد با حامیان حکومت عبدالله بن زبیر و در رأس شان ضحاک بن قیس فهری و نعمان بن بشیر انصاری به سوی دمشق حرکت کردند. آنان در نبرد سرنوشت ساز مرج راهط، در کنار قبایل کلب و غسان و سکاسک عمده یاران مروان را تشکیل می‌‌دادند. در این پیکار، حصین بن نمیر فرماندهی سواره‌نظام لشکر شام و مالک بن هبیره همراه با حسان بن مالک بن بجدل بر پیادگان سپاه امارت داشتند.

قلع و قمع جنبش توابین نیز از دیگر مواقف تاریخ صدر اسلام است که نام برخی سکونی‌ها - به‌ویژه حصین بن نمیر - در آن به ثبت و ضبط رسیده است. عبدالملک بن مروان در بدو رسیدن به قدرت، با دریافت خبر قیام توابین به رهبری سلیمان بن صرد خزاعی، عبیدالله بن زیاد را مأمور سرکوب این جنبش در عراق کرد. عبیدالله نیز در رأس سپاهی ۳۰۰۰۰ نفری متوجه آنها شد. وی در رقه پیش‌قراولان سپاه خود را به فرماندهی پنج تن از امراء سپاه خود که حصین بن نمیر سکونی از جمله ایشان بود، به سوی آنها فرستاد. این گروه در «عین الورده» با سپاه توابین رو به رو شد. در جنگی که بین آنها در گرفت، سلیمان بن صرد با تیر یزید بن حصین بن نمیر به شهادت رسید و به تبع گروه توابین نیز در هم شکسته شدند و جز عده ای معدود، بقیه به شهادت رسیدند. حصین بن نمیر همچنین، در سپاهی که عبدالملک بن مروان خلیفه اموی در سال ۶۶ هجری به فرماندهی عبیدالله بن زیاد جهت سرکوب قیام مختار بن ابی‌عبیده ثقفی تدارک دیده بود، حضور داشت. مختار نیز سپاهی را به سرداری ابراهیم اشتر تجهیز نمود و به مقابله آنان فرستاد. دو سپاه در منطقه‌ای به نام «خازر» در نزدیکی موصل به هم رسیدند و با هم به نبرد پرداختند. در این درگیری، لشکر شام هزیمت شد و ابن‌زیاد و تنی چند از بزرگان شام از جمله حصین بن نمیر که فرماندهی جناح راست سپاه شام را در این پیکار بر عهده داشت، به هلاکت رسیدند. ابراهیم بن اشتر سر عبیدالله، حصین بن نمیر، شرحبیل بن ذی‌الکلاع و جمعی از فرماندهان شامی را از تن جدا کرد و برای مختار فرستاد و بدن آنان را سوزاند.

حضور جبلة بن مخرمه در سپاه مسلمة بن عبد الملک - پسر عبدالملک بن مروان خلیفه اموی - و عهده داری فرماندهی میمنه لشکر او در روز قتل یزید بن مهلب (سال ۸۳ هجری) و نیز همکاری و مشارکت بنی سکون در برخی حوادث واپسین روزهای عمر خلافت بنی امیه نیز از دیگر اخبار مهم تاریخ این طایفه در دوران خلافت بنی امیه است. به گزارش برخی مصادر و منابع تاریخی، جمع زیادی از مردم این دو طایفه با مروان بن محمد ملقب به «مروان حمار» در نبرد سرنوشت ساز «زاب» (سال ۱۳۲ هجری) - که به شکست سپاهیان دولت اموی از مهاجمان هوادار عباسیان انجامید، - حضور داشتند.

افزون بر حضور در میادین نظامی، زمامداری مناطق و عهده داری مناصب دولتی بنی امیه نیز از مهمترین عملکردهای بنی سکون در مواجهه با امویان به شمار می‌‌رود. امارت معاویة بن حدیج بر مصر در دوران حکومت معاویة بن ابوسفیان و سپس یزید بن ابوسفیان از جمله این موارد است. معاویة بن خدیج همچنین، فتوحاتی در غرب اسلامی داشت و بدین سبب، مدتی را به امارت قیروان اشتغال داشته است چندان که از او آثاری در این منطقه برجای مانده بود که از جمله آنان می‌‌توان به چاههای معروف به «آبار حدیج» اشاره کرد. معاویة بن ابوسفیان در سال ۴۵ عقبة بن نافع فهری را به امارت افریقا گماشت و معاویة بن خدیج را به مصر خواند. ابن حدیج در سال ۴۷ هجری بار دیگر پس از عزل عبدالله بن عمرو بن عاص به امارت مصر رسید و تا سال ۵۰ یا ۵۱ هجری که مسلمة بن خالد جای او را گرفت، همچنان بر این منصب باقی ماند. علاوه بر معاویة بن حدیج، از برخی فرزندان و نوادگان او هم در شمار صاحب منصبان دولت‌های اموی و عباسی نام برده شده که ابومعاویه عبدالرحمن بن معاویة بن حدیج تجیبی (م ۹۵) از جمله آنهاست. عبدالرحمن عهده دار همزمان مناصب قضاء و رییس پلیسی مصر برای عبدالعزیز بن مروان بود. عبدالله بن قیس امیر عتبة بن ابوسفیان بر مصر، یزید بن حصین بن نمیر و پسرش معاویة بن یزید، هر دو از والیان حمص عیاض بن غنم امیر اسکندریه در سال ۸۴ هجری، مهاجر بن ابی المثنی تجیبی (۹۱ هجری) رییس پلیس اسکندریه، عبدالرحمن بن حسان صاحب شرطه عبدالعزیز بن مروان، عقبة بن قدامه حکمران هشام بن عبد الملک در افریقا و حسان بن عتاهیة بن عبدالرحمان امیر مروان بن محمد - آخرین خلیفه اموی - بر مصر، هم از دیگر کارگزارانی هستند که به این قوم منسوبند.

افزون بر آن، سکونی‌ها در برخی قیامها و خیزش‌ها و حوادث منطقه مصر در دوران بنی امیه نقشی فعال و اساسی داشتند که اقدام مهاجر بن ابی المثنی تجیبی در سال ۹۱ هجری در ترور والی مصر و نیز فرماندهی قیام قراء در مصر علیه امیرشان در سال ۱۱۷ هجری توسط شریح بن صفوان از جمله آنهاست. مهاجر بن ابی المثنی تجیبی - از شاخه بنی فهم تجیب - رییس پلیس شهر اسکندریه در سال ۹۱ هجری، با حدود صد تن از مردم مصر در کنار مناره شهر، با هم‌پیمان بستند تا قرة بن شریک - والی مصر - را در زمانی خاص ترور کنند. خبر این گردهمآیی و تصمیم شان، توسط مردی به نام ابوسلیمان به قره رسید. قره که در اسکندریه به سر می‌‌برد به سرعت وارد عمل شد و پیش از آنکه آن جمع متفرق شوند، خود را به آنها رساند و در مناره شهر آنان را به محاصره گرفت. در پی این اقدام، محبوسین مجبور به معرفی فرماندهان خود شدند. از این رو، فرماندهانشان از جمله مهاجر بن ابی المثنی دستگیر و سپس کشته شدند. شرکت عبدالرحمن بن محسن أندائی - از موالیان بنی اندی بن عدی - در قتل عبدالله بن زبیر (سال ۷۳ هجری) نیز از دیگر اخبار مهم بنی سکون در این دوره گزارش شده است. عبدالرحمن، عریف موالیان تجیب به شمار می‌‌رفت و در دیوان مصر از عطایای ویژه ای برخوردار بود. او را قاتل ابن زبیر گفته‌اند. نقل است وی از افراد سپاه مالک بن شراحیل خولانی بود که از سوی عبدالعزیز بن مروان برای کمک به حجاج بن یوسف ثقفی در نبرد با ابن زبیر فرستاده بود. عبدالرحمن بن محسن در این جنگ، به دست خود ابن زبیر را کشت و شمشیرش را به غنیمت گرفت. این شمشیر نزد فرزندان او باقی بود و مایه افتخار آنان به شمار می‌‌رفت.

بنی سکون و تعامل با دولت عباسیان

نقش‌آفرینی بنی سکون پس از انقراض بنی امیه در دوران بنی عباس نیز در سطوح مختلف ادامه یافت. چندان که از ابوالجمل عیسی بن عمرو بن قیس به عنوان یکی از فرمانداران و عمال حکومتی منصور دوانیقی یاد شده است که دوبار امارت بصره را در دوران حکومت او بر عهده داشت. عبدالله بن عبدالرحمن بن معاویة بن خدیج تجیبی والی اسکندریه و نیز فرماندار مصر در سال ۱۵۲ هجری، ابراهیم بن جبلة بن مخرمه والی حضرموت حسن بن حرب والی افریقیه، و عاصم بن ابی بردعة بن حسّان رییس پلیس وی در عراق هم، در شمار دیگر کارگزاران منصور عباسی یاد شده‌اند. ضمن این که سلمة بن سلیمان بن ابی صالح را نیز از دیگر عمال سکونی منصور دوانیقی در مصر گفته‌اند.

ابوثور بن عیسی بن عمرو فرماندار هارون الرشید در حمص، هشام بن عبدالله بن عبدالرحمن بن معاویة بن خدیج تجیبی حاکم برقه مصر و رییس پلیس فسطاط و هبیرة بن هاشم بن عبدالله بن عبدالرحمن بن معاویة بن خدیج تجیبی رییس پلیس عباسیان در سال ۱۹۶ هجری هم از دیگر کارگزاران این خاندان در دوره‌های دیگر حکومت عباسی به شمار رفته‌اند. از جمله حوادثی که نامی را از بنی سکون و افرادش را در صفحات تاریخ این دوره ماندگار کرده است، حضور برخی از شخصیت‌های این قوم در جمع خوارج است؛ چندان که از حیة بن عاصم بن عمیرة بن حریث به عنوان یکی از سرکردگان خوارج و یکی از قیام کنندگان دوران حکومت منصور دوانیقی نام برده شده است.

بنی سکون و سرزمین اندلس

با فتح اندلس در سال ۹۲ هجری، این سرزمین پذیرای جمع زیادی از مردم عرب از طوایف و قبایل مختلف از جمله بنی سکون و فروعاتش شد. بنی تجیب از بزرگترین شاخه‌های بنی سکون در اندلس بودند که عمدتاً در مناطق سرقسطه، دروقه و قلعه أیوب ساکن بودند. عمیرة بن مهاجر بن نجدة بن شریح عامری و سپس برادرش عبدالله از بزرگان بنی عامری بودند که همراه با موسی بن نصیر از مصر به اندلس رفتند و در فتوحات آن سرزمین شرکت کردند. پس از فتح اندلس، عمیره به مدت دو سال، امارت برشلونه را برای برخی حکام آنجا عهده‌دار گردید. از نسل عمیره و برادرش - عبدالله - در اندلس، معاریف و رجال بزرگی برخاستند که از جمله آنها می‌‌توان به عبدالرحمن بن عبدالعزیز بن عبداللّه بن مهاجر، فرماندار دروقه، محمد الاعور بن عبدالرحمن بن عبدالعزیز از قیام کنندگان در سرقسطه، محاصر بن هاشم بن محمد الأعور فرماندار ناصر - خلیفه اموی اندلس - در سرقسطه، محمد بن هاشم بن محمد الأعور وزیر برادرش محاصر، عبد الرحمن بن یحیی محمد بن هاشم وزیر معروف به «سماحه» و عبداللّه بن حکم المقتول بن عبدالرحمن بن محمّد بن هاشم بن محمّد الأعور اشاره کرد. عبدالله، منذر بن یحیی - امیر سرقسطه و یکی از بنی اعمام خود - را در مجلسی، در حضور مردم، غافلگیرانه کشت و جای او نشست. اما امارتش در این شهر، بیش از یک ماه نکشید و توسط سلیمان بن هود کشته شد. این امارت آخرین حکمرانی بنی عمیره و بنی عبدالله بن مهاجر در سرقسطه بود. سلیمان الشویرب بن منذر بن عبدالرحمن بن عبدالعزیز بن عبداللّه بن مهاجر، نیز از دیگر رجال نام آور بنی عامر بن عدی بود که امارت قلعه ایوب را برای ناصر - خلیفه اموی اندلس - بر عهده داشت. به نظر می‌‌رسد در پی یک شورش، این قلعه از کنترل او خارج شد و سلیمان در تلاش برای فتح مجدد آن، کشته شد. بعد قتل او، ناصر، امارت قلعه ایوب را به حکم بن منذر بن عبد الرحمن بن عبدالعزیز بن عبداللّه بن المهاجر - برادر سلیمان الشویرب - سپرد. از حکم بن منذر مذکور، فرزندانی چون هاشم و عبدالعزیز متولد شدند. هاشم از قیام کنندگان و همراهان غالب مولی ناصر - خلیفه اموی اندلس - در قیامش بود که به دست محمد بن ابی عامر کشته شد در این واقعه عبدالعزیز بن حکم - برادر هاشم بن حکم - ابن ابی عامر را در جنگ با برادرش - هاشم - همراهی کرد و بدین جهت، پس از شکست هاشم بن حکم، ابن ابی عامر او را به امارت قلعه ایوب منتصب کرد.

بنی صمادح هم از دیگر طوایف بنی سکون بودند که در اندلس جایگاهی ویژه داشتند. از این قوم در شمار پادشاهان المریه در اندلس در ایام ملوک الطوایفی یاد شده است. نخستین پادشاه این حکومت، معن بن صمادح بود که در سال ۴۴۴ هجری به حکومت رسید. زعامت بنی صمادح بر این منطقه همچنان ادامه یافت تا اینکه در سال ۴۸۴ توسط یوسف بن تاشفین - از سلاطین قدرتمند مرابطه - منقرض شدند. بنی افطس از ملوک بطلیوس و بابره و امارت‌های غربی اندلس و نیز بنی ذو النون هم از دیگر طوایف این قوم بودند که در اندلس به حکومت دست یافتند.

مشاهیر بنی سکون

بنی سکون نیز بمانند بسیاری دیگر از قبایل و طوایف بزرگ عرب خاستگاه مشاهیر و رجال برجسته ای بود که از جمله رجال و معاریف بنام جاهلی ایشان، علاوه بر سقیص بن سوار یا به نقلی شقیص بن سیار بن شجاع بن عوف بن تراغم، می‌‌توان از معدان بن جواس بن فروه، عمرو بن قیسبة بن کلثوم، جفنة بن قتیره تجیبی، - جدّ معاویة بن حدیج - حدیج بن جفنة بن قتیره رییس جاهلی این قوم که تمام طوایف سکون به ریاست او گردن نهادند، بشر بن سلمان بن عوف - صاحب مرباع تجیب - و نیز أوس معروف به «سلقم» بن عبداللّه بن مالک بن سلمة بن عوف بن تراغم از همراهان امری‌ء القیس بن حجر - آخرین پادشاه دولت کنده - در سفر به بلاد روم، - همگی از بزرگان و سران جاهلی این قوم، - یاد کرد. ضمن این که از شعرای شهیر سکونی این دوره هم می‌‌توان از عدی بن حمار - به نقلی عدی بن یزید بن حمار - بن عباد بن سلمة بن عوف بن تراغم معروف به «الجون»، ربیعة بن عبداللّه بن ربیعه معروف به «ابن غزاله» و سلمة بن صبح بن عمرو بن ربیعة بن شکامه نام برد.

از بزرگترین شخصیت‌های این طایفه در دوران اسلامی نیز، - علاوه بر نام مشاهیر و بزرگانی که در متن به نام آنها پرداخته شد - می‌‌توان از شعرایی چون عمرو بن سیار (نیل)، عباد بن زید عبادی، حبیب بن حباب سکونی، حجیة بن مضرب بن معاویه جواس بن فروة بن مضرب، مالک بن شرعبیّ بن حمرة بن مالک، مالک بن شرعبی شریک بن ابی الأعقل، قیسبه و حارثه فرزندان کلثوم بن حباشة بن عمرو بن هدم و یزید بن درج نام برد. از دیگر معاریف و مشاهیر بنی سکون هم می‌‌توان از اصحابی چون ابوبلال عامر بن عمرو بن حذافه و سلمة بن نفیل سکونی تراغمی - از مشاهیر اصحاب ساکن شام - و از تابعینی چون ابوسعید مسلمة بن مخرمة بن سلمه تجیبی زمیلی، ابوبحریه عبدالله بن قیس کندی تراغمی حمصی و عبادة بن نسی فقیه نام برد. ضحاک بن قیس بن نعمان بن حوثره - فرمانده پادگان سند و از کشته شدگان در سند همراه با حکم بن عوانه کلبی - ازهر بن ملحان بن هانی بن اسود - از شجاعان و تک سواران این قوم - جراح بن مستلب بن نمیر بن عمرو از امرا و فرماندهان خراسان، شهاب بن قیس بن حارث بن مخصف - از اشراف این قوم - یحیی بن یزید بن شریح قاضی هشام بن عبدالملک در اندلس، ابراهیم بن جبلة بن مخرمه خطیب،‌ ام سعید بن عباد بن عبد بن جلندی بن مستکیر، ام عباد بن عبد بن جلندی، عائشة بن مالک بن ذی الوشاح و محمد بن عبدالرحمن بن بسطام- از اشراف و بزرگان این قوم - هم از دیگر رجال نام آور و مشهور بنی سکون به شمار رفته‌اند. ضمن این که عمر بن مصعب بن ابی عزیز عبادی، عمیرة بن تمیم بن جزء فرنائی، ابوعمرو سعد بن مالک تجیبی خلاوی، عبدالله بن محمد مکنی به «ابن افطس»، ابوحفص حرملة بن عمران تجیبی ابوحفص حرملة بن یحیی بن عبدالله زمیلی تجیبی راوی و فقیه اهل سنت، و سوید بن قیس تجیبی اندائی که نزد عبدالعزیز بن مروان از جایگاه ویژه ای برخوردار بود، هم، از دیگر مشاهیر این قوم نام برده شده‌اند. افزون بر آن، از عبدالعزیز بن هاشم بن عبدالعزیز بن حکم معروف به «زاهد» و از ساکنان دروقه، أسیر بن عمرو بن سیار بن مره فقیه، ابن عیاش محمد بن عبدالعزیز بن عبدالرحمن ادیب و شاعر بنی تجیب در اندلس، ادریس بن ابراهیم بن عبدالرحمن قاضی اندلس، حویة بن رواع از اشراف این قوم، عبدالرحمن بن قیسیة بن کلثوم بن حباشه سومی از روؤسای بنی سوم بن عدی، و از اشراف و ممدوحان آنها در مصر، لبید بن عقبه سومی از اشراف مصر، حمیر بن وائل سومی از اشراف مصر و نیز، محمد بن هذیل مغفل بن محمد بن هاشم بن محمد الأعور - از صاحب منصبان وزارت - هم در شمار دیگر رجال و معاریف بنی سکون در اندلس نام برده شده است. محدثانی چون عبدالله بن بجی حضرمی از تابعین و راویان امام علی(ع) و پسرش عبدالله، عدی و مالک بن بدا بن اداة بن عدی، ابوعبدالله محمد بن رمح بن مهاجر تجیبی، ابومحمد وفاء بن سهیل بن عبدالرحمن، عمرو بن خلف بن عمر زمیلی، ابواسحاق ابراهیم بن سعید بن عروه تجیبی عامری شعیب بن یحیی بن سائب عبادی، عمرو بن قیس بن عمرو بن ثور - از اشراف و فقها - ابوالمنذر عمرو بن مجمع سکونی کندی، ضحاک بن قیس سکونی کندی، ابو مسعود عقبة بن خالد سکونی، ابوبدر شجاع بن ولید بن قیس سکونی، و پسرش ابوهمام ولید بن شجاع، سعد بن مسعود - از محدثان و فقهای این قوم - ابومسلم سلمة بن عیار بن حصن تراغمی و ابوحذیفه حصن بن عبدالرحمن تراغمی نیز، در شمار معاریف برجسته بنی سکون و از راویان و محدثان اخبار این قوم قرار گرفته‌اند.

از موالیان شهیر این قوم هم که نامی از ایشان در جریده تاریخ باقی مانده است می‌‌توان به نام ابوعبدالله احمد بن یحیی بن وزیر بن سلیمان بن مهاجر مولی قیسیة (قیسبة) بن کلثوم سومی و از موالیان آل الأدرد بن رفاعة بن کثیف تجیبی از محدثان و عالم به شعر و ادب و اخبار و انساب، ابوالمیثا ایوب بن قسطنطین، معاویة بن سعید بن شریح بن عزره تجیبی مصری - مولی بنی فهم بن اداة بن عدی - ابوالربیع سلیمان بن برد بن نجیع ایدعانی راوی و فقیه اهل سنت، ابومروان حبیب بن شهید قتیری مولی عقبة بن بجره تجیبی قتیری، سعید بن شریح بن عروه کندی تجیبی از محدثان و شعرای این قوم ابوشبیب شاعر ابوبرده احمد بن سلیمان بن برد، و ابوزرعه بلال تجیبی برنیلی - هر دو از محدثان و راویان احادیث اهل سنت، - اشاره کرد.

منابع

1. حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت