امام مهدی از دیدگاه اهل سنت: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-*[ +* [)) |
|||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = امام مهدی | |||
| عنوان مدخل = امام مهدی | |||
| مداخل مرتبط = [[امام مهدی در قرآن]] - [[امام مهدی در حدیث]] - [[امام مهدی در نهج البلاغه]] - [[امام مهدی در کلام اسلامی]] - [[امام مهدی در تاریخ اسلامی]] - [[امام مهدی در معارف و سیره نبوی]] - [[امام مهدی در معارف و سیره حسینی]] - [[امام مهدی در معارف و سیره رضوی]] - [[امام مهدی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[امام مهدی از دیدگاه اهل سنت]] | |||
| پرسش مرتبط = مهدویت (پرسش) | |||
}} | |||
{{ جعبه اطلاعات امام معصوم | {{ جعبه اطلاعات امام معصوم | ||
| عنوان = امام مهدی(عج) | | عنوان = امام مهدی(عج) | ||
| خط ۶: | خط ۱۲: | ||
| عنوان تصویر = | | عنوان تصویر = | ||
| نقش = امام دوازدهم [[شیعه|شیعیان]] | | نقش = امام دوازدهم [[شیعه|شیعیان]] | ||
| کنیه = | | کنیه = | ||
| زادروز = [[۱۵ شعبان]]، سال ۲۵۵ ق یا ۲۵۶ ق | | زادروز = [[۱۵ شعبان]]، سال ۲۵۵ ق یا ۲۵۶ ق | ||
| زادگاه = [[سامرا]] | | زادگاه = [[سامرا]] | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۸: | ||
| شهادت = | | شهادت = | ||
| مدفن = | | مدفن = | ||
| محل زندگی = | | محل زندگی = | ||
| القاب = [[مهدی]] • [[بقیة الله]] • قائم • صاحب الزمان • خلف صالح • حجت • منتظَر | | القاب = [[مهدی]] • [[بقیة الله]] • قائم • صاحب الزمان • خلف صالح • حجت • منتظَر | ||
| پدر = [[امام عسکری علیه السلام]] | | پدر = [[امام عسکری علیه السلام]] | ||
| خط ۱۹: | خط ۲۵: | ||
| فرزندان = | | فرزندان = | ||
| طول عمر = در قید حیات هستند | | طول عمر = در قید حیات هستند | ||
}} | }} | ||
'''[[اعتقاد به مهدی]]{{ع}}''' موضوعی است که علاوه بر [[شیعه]]، [[اهل سنت]] نیز بدان [[اعتقاد]] داشته و در [[روایات]] و کتب خود به آن پرداخته‌اند، | '''[[اعتقاد به مهدی]] {{ع}}''' موضوعی است که علاوه بر [[شیعه]]، [[اهل سنت]] نیز بدان [[اعتقاد]] داشته و در [[روایات]] و کتب خود به آن پرداخته‌اند، لکن اهل سنت برخلاف شیعه قائل‌اند که آن حضرت هنوز متولد نشده است. | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
برخی تصور می‌کنند که [[اعتقاد به مهدی]] [[منتظر]] {{ع}} ویژه [[شیعیان]] است در حالی که اصل این [[عقیده]] از نظر [[اهل سنت]]، با [[شیعه]] همسان بوده و بین این دو [[فرقه]] از حیث بشارت‌های [[پیامبر]] {{صل}} راجع به [[ظهور]] آن حضرت و | برخی تصور می‌کنند که [[اعتقاد به مهدی]] [[منتظر]] {{ع}} ویژه [[شیعیان]] است در حالی که اصل این [[عقیده]] از نظر [[اهل سنت]]، با [[شیعه]] همسان بوده و بین این دو [[فرقه]] از حیث بشارت‌های [[پیامبر]] {{صل}} راجع به [[ظهور]] آن حضرت و مأموریت جهانی وی و درباره شخصیت برجسته و [[نفوس]] آن بزرگوار و حتی [[نشانه‌های ظهور]] و ویژگی‌های [[انقلاب]] او، تفاوتی وجود ندارد. تنها تفاوتی که وجود دارد این است که اغلب دانشمندان [[اهل سنت]] می‌گویند: حضرت هنوز متولد نشده و غایب نیست، بلکه به زودی متولد خواهد شد و به آنچه [[پیامبر]] {{صل}} [[بشارت]] داده جامه عمل می‌پوشاند و عدّه کمی از آنان در مورد ولادت و [[غیبت]] او، با [[شیعه]] هم‌عقیده‌اند<ref>عصر ظهور، علی کورانی، ص ۳۹۱.</ref>. آنچه از مجموع منابع تاریخی و حدیثی [[اهل سنت]] استفاده می‌شود این است که مسأله [[ظهور]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} مورد اتفاق و [[اجماع]] [[مسلمین]] است. مؤلف کتاب "الإمام المهدی" استاد علی محمد علی دخیل، اسامی ٢٠٥ نفر از بزرگان [[اهل سنت]] را در کتاب خود آورده، به این ترتیب که تعداد سی نفر از آنها مستقلا درباره [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} کتاب نوشته‌اند و سی و یک نفر دیگر فصلی را در کتابهای خود به [[روایات]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} اختصاص داده‌اند و ١٤٤ نفرشان به تناسب‌های مختلف، [[روایات]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} را در کتابهای خود آورده‌اند<ref>آخرین امید، داوود الهامی، ص ۲۲۳.</ref>. حتی این [[اعتقاد]] در معروف‌ترین و معتبرترین کتب روایی [[اهل سنت]]، یعنی "[[صحاح]] ستّه"<ref>صحاح سته عبارتند از: صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ابن داوود، سنن ترمذی، سنن نسایی و سنن ابن ماجه.</ref> آمده است. | ||
این | این محدثان نامی [[اهل سنت]]، [[روایات]] مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} را از: [[عمر بن خطاب]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[عبدالله بن عباس]]، ثوبان، [[جابر بن عبدالله انصاری]]، [[جابر بن سمره]]، [[عبدالله بن عمر]]، [[عبدالله بن عمرو بن عاص]]، [[انس بن مالک]]، [[ابو سعید خدری]]، [[ام سلمه]] و غیر این‌ها [[نقل]] کرده‌اند<ref>ظهور حضرت مهدی {{ع}} از دیدگاه اسلام، مذاهب و ملل جهان، هاشمی شهیدی، ص ۷۱.</ref>.<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۴۴.</ref> | ||
== [[مهدویت]] در نگاه [[روایات]] و باورهای [[اهل سنت]] == | == [[مهدویت]] در نگاه [[روایات]] و باورهای [[اهل سنت]] == | ||
[[اندیشه]] [[ظهور]] [[امام مهدی|مهدی موعود]]{{ع}} ـ بر خلاف پندار برخی ـ نه فقط ویژه [[شیعه]] نیست؛ بلکه بخش مهمّی از باورهای اسلامی به شمار میآید که بر پایه بشارت‌های [[پیامبر خاتم|پیامبر گرامی اسلام]]{{صل}}، میان همه گروهها و | [[اندیشه]] [[ظهور]] [[امام مهدی|مهدی موعود]] {{ع}} ـ بر خلاف پندار برخی ـ نه فقط ویژه [[شیعه]] نیست؛ بلکه بخش مهمّی از باورهای اسلامی به شمار میآید که بر پایه بشارت‌های [[پیامبر خاتم|پیامبر گرامی اسلام]] {{صل}}، میان همه گروهها و مذاهب اسلامی شکل گرفته است. در حوزه [[اعتقادات]] اسلامی، کمتر موضوعی را می‌‌توان یافت که تا این اندازه به آن اهمیت داده شده باشد، از اینرو در اصل [[اعتقاد]] به [[ظهور]] [[امام مهدی|مهدی موعود]] {{ع}}، نوعی [[اتفاق نظر]] و [[وحدت]] [[فکر]]، شکل گرفته است. | ||
در مراجعه به منابع [[اهل سنت]] به روشنی به دست میآید در بسیاری از آنها ـ با وجود برخی تحریفاتی که به‌ویژه در دهههای اخیر در [[روایات]] مربوط به [[اهل بیت]] [[پیامبر]]{{صل}} در این منابع صورت گرفته است ـ [[احادیث]] مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}، در کانون توجه قرار گرفته است؛ به گونهای که در بیشتر این کتابها، از اوصاف و زندگی [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}، [[نشانه‌های ظهور]]، محل [[ظهور]] و [[بیعت]]، شمار [[یاران]] و دیگر موضوعات [[سخن]] به میان آمده است. این بدان گونه است که برخی از کسانی که به نوعی در بحثهای [[مهدویت]] [[تردید]] کرده‌اند، درباره اساس آن، چنین گفتهاند: مشهور میان [[مسلمانان]] در طول [[تاریخ]]، این است که در [[آخر الزمان]]، مردی از [[اهل بیت]]{{عم}} [[ظهور]] کرده، [[عدالت]] را آشکار میکند. [[مسلمانان]] از او [[پیروی]] می‌کنند و او بر کشورهای اسلامی چیره می‌شود. نام او [[امام مهدی|مهدی]] است<ref>ر.ک: عبد الرحمن ابن خلدون، مقدمة العبر، ص ۲۴۵.</ref>. البته عده کمشماری، از پذیرفتن اصل "[[مهدویت]]" سر باز زده، با دلایلی سست و واهی، به [[انکار]] آن پرداخته و آن را فکری [[شیعی]] معرفی کرده‌اند. | در مراجعه به منابع [[اهل سنت]] به روشنی به دست میآید در بسیاری از آنها ـ با وجود برخی تحریفاتی که به‌ویژه در دهههای اخیر در [[روایات]] مربوط به [[اهل بیت]] [[پیامبر]] {{صل}} در این منابع صورت گرفته است ـ [[احادیث]] مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}، در کانون توجه قرار گرفته است؛ به گونهای که در بیشتر این کتابها، از اوصاف و زندگی [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}، [[نشانه‌های ظهور]]، محل [[ظهور]] و [[بیعت]]، شمار [[یاران]] و دیگر موضوعات [[سخن]] به میان آمده است. این بدان گونه است که برخی از کسانی که به نوعی در بحثهای [[مهدویت]] [[تردید]] کرده‌اند، درباره اساس آن، چنین گفتهاند: مشهور میان [[مسلمانان]] در طول [[تاریخ]]، این است که در [[آخر الزمان]]، مردی از [[اهل بیت]] {{عم}} [[ظهور]] کرده، [[عدالت]] را آشکار میکند. [[مسلمانان]] از او [[پیروی]] می‌کنند و او بر کشورهای اسلامی چیره می‌شود. نام او [[امام مهدی|مهدی]] است<ref>ر.ک: عبد الرحمن ابن خلدون، مقدمة العبر، ص ۲۴۵.</ref>. البته عده کمشماری، از پذیرفتن اصل "[[مهدویت]]" سر باز زده، با دلایلی سست و واهی، به [[انکار]] آن پرداخته و آن را فکری [[شیعی]] معرفی کرده‌اند. | ||
== کتابهای اهل سنت درباره امام زمان {{ع}} == | == کتابهای اهل سنت درباره امام زمان {{ع}} == | ||
اگرچه [[عقیده]] به وجود [[مهدی موعود]] در بین شیعۀ [[امامیه]]، موج بیشتری دارد و شاید [[روایات]] وارده در این موضوع بالغ بر هزار [[حدیث]] باشد؛ امّا بعضی از پژوهندگان مسائل [[اسلامی]]، تعداد روایاتی را که از طرق [[اهل تسنن]] در این زمینه وارد شده، دویست [[حدیث]] تخمین زدهاند، هرچند خفقان عمومی در دوران [[بنی امیه]] و [[بنی عباس]] و دست‌های | اگرچه [[عقیده]] به وجود [[مهدی موعود]] در بین شیعۀ [[امامیه]]، موج بیشتری دارد و شاید [[روایات]] وارده در این موضوع بالغ بر هزار [[حدیث]] باشد؛ امّا بعضی از پژوهندگان مسائل [[اسلامی]]، تعداد روایاتی را که از طرق [[اهل تسنن]] در این زمینه وارد شده، دویست [[حدیث]] تخمین زدهاند، هرچند خفقان عمومی در دوران [[بنی امیه]] و [[بنی عباس]] و دست‌های مقتدر و مرموز [[سیاست]] وقت و تعصّبات شدید مذهبی اجازه نمیداد [[اخبار]] مربوط به [[ولایت]] و [[امامت]] مورد [[مذاکره]] و ثبت و ضبط قرار گیرد ولی باز هم کتابهای اصلی [[اهل سنت]] از [[احادیث]] مربوط به [[امام مهدی]] {{ع}} خالی نیست<ref>ر.ک: [[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[دادگستر جهان (کتاب)|دادگستر جهان]]، ص۲۶؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۰.</ref> و عالمان اهل سنت به این مقدار که در کتابهای گوناگون خود، حدیث‌های مربوط به [[امام مهدی]] {{ع}} را بیاورند و سندهای آن حدیث‌ها را ضبط کنند و مسائل و سخنانی در این‌‌باره بنگارند بسنده نکرده‌‌اند، بلکه همانند عالمان شیعه چند عدد کتاب‌هایی ویژۀ [[حضرت مهدی]] {{ع}} و احوال او تألیف کرده‌اند<ref>ر.ک: [[محترم شکریان|شکریان، محترم]]، [[مهدویت از دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری (مقاله)|مهدویت از دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری]].</ref>. | ||
از باب نمونه می‌‌توان به جملات زیر اشاره کرد: | از باب نمونه می‌‌توان به جملات زیر اشاره کرد: | ||
# [[ابن حجر هیثمی]] [[شافعی]] میگوید: «[[عمر]] او پس از درگذشت پدرش، پنج سال بود، [[خدا]] در همین سنین به او حکمت ربانی را عطا کرد او را [[قائم]] [[منتظر]] گویند. خبرهای متوا‌تره رسیده است که [[مهدی]] از این [[امت]] است و [[عیسی]] {{ع}} از [[آسمان]] فرود خواهد آمد و پشت سر [[مهدی]] [[نماز]] خواهد خواند»<ref>الهیثمی الشافعی، ابن حجر، المهدی الموعود، ج ۱، ص ۲۰۰.</ref>. | |||
# [[ابن حجر هیثمی]] [[شافعی]] میگوید: «[[عمر]] او پس از درگذشت پدرش، پنج سال بود، [[خدا]] در همین سنین به او | # عماد الدین [[ابن کثیر دمشقی]] نیز میگوید: مقصود از [[پرچم‌های سیاه]] که در روایت‌های [[مهدی]] ذکر شده پرچم‌های سیاهی نیست که [[ابو مسلم]] [[خراسانی]] برافراشت و [[دولت]] [[بنی امیه]] را ساقط کرد بلکه مقصود، پرچم‌های سیاهی است که [[یاران مهدی]] خواهند افراشت»<ref>الهیثمی الشافعی، ابن حجر، المهدی الموعود، ج ۲، ص ۷۲.</ref>. | ||
# عماد الدین [[ابن کثیر دمشقی]] نیز میگوید: | # و یا [[ابن ابی الحدید]] مدائنی میگوید: «میان همه فرقه‌های [[مسلمین]] اتفاق قطعی است که [[عمر]] [[دنیا]] و [[احکام]] [[تکالیف]] پایان نمی‌پذیرد مگر پس از ظهور [[مهدی]] {{ع}}<ref>ابن ابی الحدید المعتزلی، شرح نهج البلاغة، ج ۲، ص ۵۳۵.</ref>. | ||
# و یا [[ابن ابی الحدید]] مدائنی میگوید: «میان همه فرقه‌های [[مسلمین]] اتفاق قطعی است که [[عمر]] [[دنیا]] و [[احکام]] [[تکالیف]] پایان نمی‌پذیرد مگر | |||
=== کتابهای عمومی === | === کتابهای عمومی === | ||
در این منابع [[روایات]] مربوط به [[مهدویت]] و [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} در کنار دیگر [[روایات]] ذکر شده است. برخی از این کتابها عبارت‌اند از: | در این منابع [[روایات]] مربوط به [[مهدویت]] و [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} در کنار دیگر [[روایات]] ذکر شده است. برخی از این کتابها عبارت‌اند از: | ||
#'''المصنف'''، اثر [[ | # '''المصنف'''، اثر [[ابوبکر عبد الرزاق بن همام صنعانی]]، وی در این کتاب فصلی را با عنوان "باب المهدی" سامان داده و در آن بیش از ده [[حدیث]] [[نقل]] کرده است. وی پس از این باب، با عنوان باب "[[اشراط الساعه]]" به برخی موضوعات دیگر اشاره کرده است. این اثر، از نخستین کتابهای [[اهل سنت]] است که [[احادیث]] مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} را به شکلی منظم، گرد آورده است. | ||
#'''کتاب الفتن'''، اثر [[حافظ ابو عبد اللّه نعیم بن حماد المروزی]]؛ وی در این کتاب، [[احادیث]] فراوانی درباره [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}، ویژگیها و حوادث عصر او [[روایت]] کرده است. | # '''کتاب الفتن'''، اثر [[حافظ ابو عبد اللّه نعیم بن حماد المروزی]]؛ وی در این کتاب، [[احادیث]] فراوانی درباره [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}، ویژگیها و حوادث عصر او [[روایت]] کرده است. | ||
#'''المصنف فی الاحادیث و الآثار'''، اثر [[حافظ عبد اللّه بن محمد بن ابی شیبه کوفی]]؛ وی در فصل ۳۷ این کتاب، بخشی را با عنوان "الفتن" قرار داده است. در این بخش، احادیثی را در رابطه با [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} و مباحث مربوط به او ذکر کرده است. از موضوعاتی که در این [[روایات]] مورد اشاره قرار گرفته است، می‌‌توان به ویژگی‌های نسبی و [[اخلاقی]] [[امام مهدی]]{{ع}}، مدت [[حکومت]] و [[عمر]] آن حضرت، شرایط | # '''المصنف فی الاحادیث و الآثار'''، اثر [[حافظ عبد اللّه بن محمد بن ابی شیبه کوفی]]؛ وی در فصل ۳۷ این کتاب، بخشی را با عنوان "الفتن" قرار داده است. در این بخش، احادیثی را در رابطه با [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} و مباحث مربوط به او ذکر کرده است. از موضوعاتی که در این [[روایات]] مورد اشاره قرار گرفته است، می‌‌توان به ویژگی‌های نسبی و [[اخلاقی]] [[امام مهدی]] {{ع}}، مدت [[حکومت]] و [[عمر]] آن حضرت، شرایط پیش از ظهور، نشانه‌های [[ظهور]] و ویژگی‌های دوران ظهور ایشان اشاره کرد. | ||
#'''مسند'''، اثر [[احمد بن حنبل ابو عبد اللّه شیبانی]]؛ وی که از [[پیشوایان]] چهارگانه [[اهل سنت]] است، در کتاب خود [[احادیث]] پرشماری درباره [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} یاد کرده است<ref> این کتاب که از گستردهترین جوامع حدیثی کهن اهل سنّت است، در چاپ جدید، در پنجاه مجلد به چاپ رسیده است</ref>. میان کتابهای نخستین حدیثی، مسند [[احمد]] بیشترین [[حدیث]] را در این موضوع ذکر کرده است. | # '''مسند'''، اثر [[احمد بن حنبل ابو عبد اللّه شیبانی]]؛ وی که از [[پیشوایان]] چهارگانه [[اهل سنت]] است، در کتاب خود [[احادیث]] پرشماری درباره [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} یاد کرده است<ref> این کتاب که از گستردهترین جوامع حدیثی کهن اهل سنّت است، در چاپ جدید، در پنجاه مجلد به چاپ رسیده است</ref>. میان کتابهای نخستین حدیثی، مسند [[احمد]] بیشترین [[حدیث]] را در این موضوع ذکر کرده است. | ||
#'''[[سنن ابن ماجه]]'''، اثر [[محمّد بن یزید ابو عبد اللّه قزوینی]]؛ وی که از حدیثشناسان و | # '''[[سنن ابن ماجه]]'''، اثر [[محمّد بن یزید ابو عبد اللّه قزوینی]]؛ وی که از حدیثشناسان و محدثان معروف و زبردست [[اهل سنت]] بوده و سنن وی در زمره [[صحاح]] ششگانه قرار گرفته است، در کتاب الفتن این مجموعه، بخشی را به بیان [[احادیث]] [[مهدی]] با عنوان "باب خروج المهدی" اختصاص داده است. نسب [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}، شرایط پیش از ظهور، زمینهسازان [[ظهور]]، [[یاران]] وی، مدت [[حکومت]] او و سرانجام ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی [[حکومت]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}، از جمله موضوعات این [[روایات]] است. نکته قابل توجه اینکه در شش [[حدیث]] از مجموع هفت [[حدیث]]، به نام [[امام مهدی]] {{ع}} تصریح شده است. | ||
#'''سنن | # '''[[سنن ابی‌داوود]]'''، اثر [[سلیمان بن اشعث ابو داوود سجستانی]]؛ وی در این مجموعه بخشی را با عنوان "کتاب المهدی"<ref> سلیمان ابن الاشعث، سنن ابی داوود، ص ۷۱۲</ref> به صورت مستقل ذکر کرده است. برخی موضوعاتی که در [[روایات]] این مجموعه، مورد اشاره قرار گرفته است، عبارت‌اند از: [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} از [[اهل بیت]] [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] {{صل}} است، ویژگی‌های نسبی وی، ویژگی‌های جسمی او، شرایط پیش از ظهور، حتمی بودن [[ظهور]]، اوضاع اجتماعی ـ اقتصادی عصر ظهور و سرانجام [[جهان]] پس از [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}. [[احادیث]] سنن ابو [[داوود]] یکی از منابع قابل ملاحظه، درباره "[[مهدویت]]" نزد [[اهل سنت]] است. | ||
#'''الجامع الصحیح'''، از [[صحاح]] ششگانه [[اهل سنت]]، اثر [[محمّد بن عیسی ابو عیسی ترمذی سلمی]]؛ وی در فصل "ما جاء فی المهدی"، سه [[حدیث]] به [[نقل]] از [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} آورده است. در دو [[حدیث]] اول، به نام [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} تصریحی نشده و صرفا مسأله [[منجی]] و حتمی بودن [[حاکمیت]] شخصی از [[اهل بیت]]{{عم}} و همنام [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}} بیان شده است. [[ترمذی]] درباره [[حدیث]] اول گفته است: "هذا [[حدیث]] [[حسن]] صحیح" و درباره [[حدیث]] سوم گفته است: "هذا [[حدیث]] [[حسن]]". هرچند در این مجموعه حدیثی، شمار حدیث‌های مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}، بسیار اندک است، با توجه به اسناد خوب آنها، این [[احادیث]] مهم و قابل توجه دارای اطلاعات جامعی درباره [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} هستند. | # '''[[الجامع الصحیح]]'''، از [[صحاح]] ششگانه [[اهل سنت]]، اثر [[محمّد بن عیسی ابو عیسی ترمذی سلمی]]؛ وی در فصل "ما جاء فی المهدی"، سه [[حدیث]] به [[نقل]] از [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] {{صل}} آورده است. در دو [[حدیث]] اول، به نام [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} تصریحی نشده و صرفا مسأله [[منجی]] و حتمی بودن [[حاکمیت]] شخصی از [[اهل بیت]] {{عم}} و همنام [[پیامبر خاتم|رسول خدا]] {{صل}} بیان شده است. [[ترمذی]] درباره [[حدیث]] اول گفته است: "هذا [[حدیث]] [[حسن]] صحیح" و درباره [[حدیث]] سوم گفته است: "هذا [[حدیث]] [[حسن]]". هرچند در این مجموعه حدیثی، شمار حدیث‌های مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}}، بسیار اندک است، با توجه به اسناد خوب آنها، این [[احادیث]] مهم و قابل توجه دارای اطلاعات جامعی درباره [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} هستند. | ||
#''' | # '''[[المستدرک علی الصحیحین]]؛''' اثر [[محمد بن عبد اللّه، ابو عبد اللّه حاکم نیشابوری]]؛ وی [[احادیث]] مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} را در فصلی ویژه، در کتاب الفتن و الملاحم و در برخی قسمتهای دیگر به صورت پراکنده ذکر کرده است. وی در این [[احادیث]]، به برخی موضوعات مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} ـ اعم از نسب، ویژگی‌های جسمانی، شرایط پیش از ظهور، اصل [[ظهور]] و مسائل مختلف دیگر ـ پرداخته است. | ||
#'''کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال'''، اثر [[علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین هندی]]؛ این جامع حدیثی، از معروف‌ترین مجموعههای حدیثی موجود [[اهل سنت]] است. نگارنده این اثر ـ که تألیفی مستقل درباره [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} به نام البرهان فی علامات [[مهدی]] الآخر الزمان دارد ـ در مجموعه حدیثی کنز العمال افزون بر [[روایات]] پراکنده<ref> وی در بخشی با | # '''[[کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال]]'''، اثر [[علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین هندی]]؛ این جامع حدیثی، از معروف‌ترین مجموعههای حدیثی موجود [[اهل سنت]] است. نگارنده این اثر ـ که تألیفی مستقل درباره [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} به نام البرهان فی علامات [[مهدی]] الآخر الزمان دارد ـ در مجموعه حدیثی کنز العمال افزون بر [[روایات]] پراکنده<ref> وی در بخشی با عنوان«جامع الاشراط الکبری» دهها روایت دیگر را در موضوعات مهدویّت ذکر کرده است</ref>، فصلی را با عنوان "خروج المهدی" گشوده و در آن دهها [[حدیث]] را از منابع مختلف [[نقل]] کرده است. در این مجموعه، زوایای گوناگون [[مهدویت]]، از جمله شرایط [[پیش از ظهور]]، [[یاوران]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} در دوران [[حکومت]]، رخدادهای عصر ظهور، شرایط اقتصادی در آن زمان و ویژگی‌های جسمی آن حضرت، بیان شده است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۹۴ ـ ۱۰۰.</ref>. | ||
=== کتابهای ویژه [[حدیثی]] [[مهدویت]] === | === کتابهای ویژه [[حدیثی]] [[مهدویت]] === | ||
دانشمندان [[اهل سنت]] ـ همانند [[عالمان]] [[شیعه]] - فقط به [[نقل]] [[روایات]] [[مهدویت]] در کتابهای مختلف بسنده نکرده، کتاب‌هایی چند، ویژه موضوعات مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} تألیف کرده‌اند. برخی از این آثار بدین قرار است: | |||
#'''اربعون [[حدیث]]'''، اثر [[ابو نعیم اصفهانی]]؛ کتاب اربعون [[حدیث]] اکنون در دسترس نیست؛ ولی محقق [[اربلی]] در کتاب [[کشف]] الغمة فی المعرفة الائمة آن را آورده است<ref> علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۳، ص ۲۵۵</ref>. | # '''اربعون [[حدیث]]'''، اثر [[ابو نعیم اصفهانی]]؛ کتاب اربعون [[حدیث]] اکنون در دسترس نیست؛ ولی محقق [[اربلی]] در کتاب [[کشف]] الغمة فی المعرفة الائمة آن را آورده است<ref> علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۳، ص ۲۵۵</ref>. | ||
#'''[[البیان فی اخبار صاحب الزمان]]{{ع}}'''؛ اثر [[ابو عبد اللّه محمّد کنجی شافعی]]؛ او مجموع هفتاد [[حدیث]] را در ۲۵ باب منظم کرده و حتی به بعضی از جزئیات مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} نیز اشاره کرده است. | # '''[[البیان فی اخبار صاحب الزمان]] {{ع}}'''؛ اثر [[ابو عبد اللّه محمّد کنجی شافعی]]؛ او مجموع هفتاد [[حدیث]] را در ۲۵ باب منظم کرده و حتی به بعضی از جزئیات مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} نیز اشاره کرده است. | ||
#'''[[عقد الدرر فی اخبار المنتظر]]'''؛ نگارش [[یوسف بن یحیی بن علی بن عبد العزیز مقدسی شافعی]]؛ این کتاب، به لحاظ جامع بودن و گستردگی، در نوع خود کمنظیر و منبع مهمی برای کتابهای پس از آن بوده است. | # '''[[عقد الدرر فی اخبار المنتظر]]'''؛ نگارش [[یوسف بن یحیی بن علی بن عبد العزیز مقدسی شافعی]]؛ این کتاب، به لحاظ جامع بودن و گستردگی، در نوع خود کمنظیر و منبع مهمی برای کتابهای پس از آن بوده است. | ||
#'''[[العرف الوردی فی | # '''[[العرف الوردی فی اخبار المهدی]]'''، اثر [[جلال الدین عبد الرحمان بن ابی بکر سیوطی]]؛ وی [[احادیث]] مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} را در این کتاب به شکلی گسترده جمعآوری کرده است. این کتاب ضمن مجموعه رسالههایی به نام الرسائل العشر در مجموعهای بزرگتر با عنوان الحاوی للفتاوی به چاپ رسیده است. وی در ابتدای این رساله مینویسد: این، بخشی است که [[احادیث]] و آثار وارد شده راجع به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} را در آن جمع کردم و چهل حدیثی که [[حافظ ابو نعیم]] آنها را ذکر کرده است، به صورت خلاصه آوردم و آنچه او نیاورده است بر آن افزودم و به صورت "ک" آن را رمزگذاری کردم<ref>سیوطی، الحاوی للفتاوی، ص ۶۹.</ref>. مجموع احادیثی که در این کتاب جمع آوری شده ـ چه آنچه از ابو نعیم آورده و چه آنچه خودش بر آن افزوده ـ بالغ بر دویست [[حدیث]] است. | ||
#'''[[البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان]]'''، اثر [[علاء الدین علی بن حسام]]، الدین مشهور به متقی هندی؛ این کتاب، از کتابهای حدیثی درباره [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} است که بیش از ۲۷۰ [[حدیث]] را در برگرفته است. | # '''[[البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان]]'''، اثر [[علاء الدین علی بن حسام]]، الدین مشهور به متقی هندی؛ این کتاب، از کتابهای حدیثی درباره [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} است که بیش از ۲۷۰ [[حدیث]] را در برگرفته است. | ||
نکته قابل توجه درباره [[روایات]] مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} در منابع [[اهل سنت]]، این است که بزرگان فراوانی از ایشان، از جمله: [[ترمذی]]<ref>سنن ترمذی، ح ۲۲۳۲.</ref>، [[حاکم نیشابوری]]<ref>مستدرک حاکم، ج ۴، ص ۴۲۹ و ۴۶۵ و ۵۵۳ و ۵۵۸.</ref>، [[بیهقی]]<ref>الاعتقاد و الهدایة الی سبیل الرشاد، ص ۱۲۷.</ref>، [[قرطبی مالکی]]<ref>کتاب التذکرة، ص ۷۰۴.</ref>، به صحت آنها تصریح کرده‌اند<ref>ر.ک: سید ثامر هاشم العمیدی، مهدی منتظر علیه السّلام در اندیشه اسلامی، ص۵۴- ۶۰ | نکته قابل توجه درباره [[روایات]] مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} در منابع [[اهل سنت]]، این است که بزرگان فراوانی از ایشان، از جمله: [[ترمذی]]<ref>سنن ترمذی، ح ۲۲۳۲.</ref>، [[حاکم نیشابوری]]<ref>مستدرک حاکم، ج ۴، ص ۴۲۹ و ۴۶۵ و ۵۵۳ و ۵۵۸.</ref>، [[بیهقی]]<ref>الاعتقاد و الهدایة الی سبیل الرشاد، ص ۱۲۷.</ref>، [[قرطبی مالکی]]<ref>کتاب التذکرة، ص ۷۰۴.</ref>، به صحت آنها تصریح کرده‌اند<ref>ر.ک: سید ثامر هاشم العمیدی، مهدی منتظر علیه السّلام در اندیشه اسلامی، ص۵۴- ۶۰.</ref> | ||
افزون بر [[منابع روایی]]، امروزه دهها کتاب به دست نویسندگان [[اهل سنت]] در موضوع [[مهدویت]] نوشته شده که در دسترس علاقهمندان است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۹۴ ـ ۱۰۰.</ref>. | افزون بر [[منابع روایی]]، امروزه دهها کتاب به دست نویسندگان [[اهل سنت]] در موضوع [[مهدویت]] نوشته شده که در دسترس علاقهمندان است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۹۴ ـ ۱۰۰.</ref>. | ||
== نمونه ای از [[احادیث]] [[اهل سنت]] پیرامون [[امام مهدی]]{{ع}} == | == نمونه ای از [[احادیث]] [[اهل سنت]] پیرامون [[امام مهدی]] {{ع}} == | ||
برخی از احادیثی که پیرامون [[امام مهدی]]{{ع}} در کتب [[اهل سنت]] آمده عبارت‌اند از: | برخی از احادیثی که پیرامون [[امام مهدی]] {{ع}} در کتب [[اهل سنت]] آمده عبارت‌اند از: | ||
# [[عبد الله]] از [[پیغمبر]] {{صل}} [[روایت]] نموده که فرمودند: «[[دنیا]] سپری نخواهد شد تا اینکه مردی از [[اهل بیت]] من که نامش نام من است بر [[عرب]] [[حکومت]] کند»<ref>{{عربی|عن عبد الله قال، قال رسول الله {{صل}}: «لا تذهب الدنیا حتی یملک العرب رجل من اهل بیتی یواطی اسمه اسمی}}؛ صحیح ترمذی، ج ۹، باب ما جاء فی المهدی، ص ۷۴؛ شیخ سلیمان، ینابیع المودة، ج ۲، ص۱۸۰، شافعی، محمد بن یوسف، البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص ۵۷؛ نور الابصار، ص ۱۷۱؛ مشکوة المصابیح، ص ۳۷۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[دادگستر جهان (کتاب)|دادگستر جهان]]، ص۲۶؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۰.</ref> | # [[عبد الله]] از [[پیغمبر]] {{صل}} [[روایت]] نموده که فرمودند: «[[دنیا]] سپری نخواهد شد تا اینکه مردی از [[اهل بیت]] من که نامش نام من است بر [[عرب]] [[حکومت]] کند»<ref>{{عربی|عن عبد الله قال، قال رسول الله {{صل}}: «لا تذهب الدنیا حتی یملک العرب رجل من اهل بیتی یواطی اسمه اسمی}}؛ صحیح ترمذی، ج ۹، باب ما جاء فی المهدی، ص ۷۴؛ شیخ سلیمان، ینابیع المودة، ج ۲، ص۱۸۰، شافعی، محمد بن یوسف، البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص ۵۷؛ نور الابصار، ص ۱۷۱؛ مشکوة المصابیح، ص ۳۷۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[دادگستر جهان (کتاب)|دادگستر جهان]]، ص۲۶؛ [[علی رضا رجالی تهرانی|رجالی تهرانی، علی رضا]]، [[یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان (کتاب)|یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان]]، ص۳۰.</ref> | ||
# [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} از [[پیغمبر]] [[روایت]] کرده که فرمودند: «اگر از عالم جز روزی باقی نمانده باشد، [[خدا]] مردی از [[اهل بیت]] مرا خواهد برانگیخت تا [[دنیا]] را پر از [[عدل و داد]] کند چنانکه از [[ستم]] پر شده است»<ref>{{متن حدیث|علی رضی الله عنه عن النبی {{صل}} قال: «لو لم یبق من الدهر الایوم واحد لبعث الله رجلا من اهل بیتی یملاءها عدلا کما ملئت جورا}}؛ صحیح ابی | # [[علی بن ابی طالب]] {{ع}} از [[پیغمبر]] [[روایت]] کرده که فرمودند: «اگر از عالم جز روزی باقی نمانده باشد، [[خدا]] مردی از [[اهل بیت]] مرا خواهد برانگیخت تا [[دنیا]] را پر از [[عدل و داد]] کند چنانکه از [[ستم]] پر شده است»<ref>{{متن حدیث|علی رضی الله عنه عن النبی {{صل}} قال: «لو لم یبق من الدهر الایوم واحد لبعث الله رجلا من اهل بیتی یملاءها عدلا کما ملئت جورا}}؛ صحیح ابی داوود، ج ۲ کتاب المهدی، ص ۲۰۷؛ البیان، ص ۵۹؛ شبلنجی، نور الابصار، ص ۱۵۶؛ ابن حجر، الصواعق المحرقة، ص ۱۶۱؛ ابن صباغ، فصول المهمة، ص ۲۷۵؛ محمد الصبان، اسعاف الراغبین.</ref>. | ||
# [[ام سلمه]] میگوید از [[رسول خدا]] شنیدم که فرمودند: «[[مهدی موعود]] از [[عترت]] من و [[اولاد فاطمه]] است»<ref>ام سلمة قالت سمعت رسول الله {{صل}} یقول: {{عربی|المهدی من عترتی من ولد فاطمة}}؛ صحیح ابی | # [[ام سلمه]] میگوید از [[رسول خدا]] شنیدم که فرمودند: «[[مهدی موعود]] از [[عترت]] من و [[اولاد فاطمه]] است»<ref>ام سلمة قالت سمعت رسول الله {{صل}} یقول: {{عربی|المهدی من عترتی من ولد فاطمة}}؛ صحیح ابی داوود، کتاب المهدی، ج ۲، ص ۲۰۷؛ ابو داوود در این باب ۱۱ حدیث نقل کرده است؛ صحیح ابن ماجه باب خروج المهدی، ج ۲، ص ۵۱۹؛ الصواعق، ص ۱۶۱؛ البیان، ص ۶۴؛ خطیب، محمد بن عبد الله، مشکوة المصابیح، ص ۳۷۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[ابراهیم امینی|امینی، ابراهیم]]، [[دادگستر جهان (کتاب)|دادگستر جهان]]، ص۲۶.</ref> | ||
==پرسش مستقیم== | == پرسش مستقیم == | ||
{{پرسش وابسته}} | {{پرسش وابسته}} | ||
* [[آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)]] | * [[آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)]] | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۳: | ||
{{پایان پرسش وابسته}} | {{پایان پرسش وابسته}} | ||
== پرسش‌های وابسته == | |||
{{پرسمان مهدویت از دیدگاه مذاهب اسلامی}} | {{پرسمان مهدویت از دیدگاه مذاهب اسلامی}} | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۱: | ||
* [[اصحاب کهف]] | * [[اصحاب کهف]] | ||
* [[اقامت‌گاه امام مهدی در عصر ظهور]] ([[مسجد سهله]]) | * [[اقامت‌گاه امام مهدی در عصر ظهور]] ([[مسجد سهله]]) | ||
* [[القاب امام مهدی]]{{ع}} | * [[القاب امام مهدی]] {{ع}} | ||
* [[امامت امام مهدی]]{{ع}} | * [[امامت امام مهدی]] {{ع}} | ||
* [[امامت و مهدویت]] | * [[امامت و مهدویت]] | ||
* [[امام حسن عسکری]] | * [[امام حسن عسکری]] | ||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۲۸: | ||
* [[اوتاد]] | * [[اوتاد]] | ||
* [[اهل سنت و امام مهدی موعود]] | * [[اهل سنت و امام مهدی موعود]] | ||
* [[اهل سنّت و ولادت امام مهدی{{ع}}]] | * [[اهل سنّت و ولادت امام مهدی {{ع}}]] | ||
* [[اهل کتاب در عصر ظهور]] | * [[اهل کتاب در عصر ظهور]] | ||
* [[ایام الله]] | * [[ایام الله]] | ||
| خط ۱۵۲: | خط ۱۵۱: | ||
* [[پدر امام مهدی امام حسن عسکری]] | * [[پدر امام مهدی امام حسن عسکری]] | ||
* [[پدر امام مهدی و اهل سنّت]] | * [[پدر امام مهدی و اهل سنّت]] | ||
* [[پرچم امام مهدی ]] | * [[پرچم امام مهدی]] | ||
* [[پرچم های سیاه]] | * [[پرچم های سیاه]] | ||
* [[پیراهن امام مهدی]] | * [[پیراهن امام مهدی]] | ||
| خط ۱۷۴: | خط ۱۷۳: | ||
* [[حدیث لوح حضرت زهرا لوح حضرت زهرا]] | * [[حدیث لوح حضرت زهرا لوح حضرت زهرا]] | ||
* [[حدیث معراج]] | * [[حدیث معراج]] | ||
* [[حِرْز امام مهدی ]] | * [[حِرْز امام مهدی]] | ||
* [[حرمت نام بردن امام مهدی]] | * [[حرمت نام بردن امام مهدی]] | ||
* [[حسن شریعی]] | * [[حسن شریعی]] | ||
| خط ۲۲۸: | خط ۲۲۷: | ||
* [[رکن و مقام]] | * [[رکن و مقام]] | ||
* [[رؤیت امام مهدی]] ([[ملاقات امام مهدی]]) | * [[رؤیت امام مهدی]] ([[ملاقات امام مهدی]]) | ||
* [[زبور | * [[زبور داوود]] | ||
* [[زمینه سازان ظهور]] | * [[زمینه سازان ظهور]] | ||
* [[زنان آخرالزمان]] ([[آخرالزمان]]) | * [[زنان آخرالزمان]] ([[آخرالزمان]]) | ||
| خط ۲۵۰: | خط ۲۴۹: | ||
* [[شریعیه]] | * [[شریعیه]] | ||
* [[شعبان]] | * [[شعبان]] | ||
* [[شعیب بن صالح]] ([[خروج شعیب ]]) | * [[شعیب بن صالح]] ([[خروج شعیب]]) | ||
* [[شلمغانیه]] | * [[شلمغانیه]] | ||
* [[شمائل امام مهدی]] | * [[شمائل امام مهدی]] | ||
| خط ۲۸۸: | خط ۲۸۷: | ||
* [[علی بن محمد سمری]] | * [[علی بن محمد سمری]] | ||
* [[غار انطاکیه]] ([[انطاکیه]]) | * [[غار انطاکیه]] ([[انطاکیه]]) | ||
*غایب ([[امام غایب]]) | * غایب ([[امام غایب]]) | ||
* [[غریم]] | * [[غریم]] | ||
* [[غلام]] | * [[غلام]] | ||
| خط ۲۹۹: | خط ۲۹۸: | ||
* [[فرجام امام مهدی]] | * [[فرجام امام مهدی]] | ||
* [[فرجام شناسی]] ([[آینده پژوهی]]) | * [[فرجام شناسی]] ([[آینده پژوهی]]) | ||
* [[فضیلت انتظار فرج]] ([[انتظار فرج ]]) | * [[فضیلت انتظار فرج]] ([[انتظار فرج]]) | ||
* [[فضیلت منتظران]] ([[منتظر]]) | * [[فضیلت منتظران]] ([[منتظر]]) | ||
* [[فلسفه رجعت]] ([[رجعت]]) | * [[فلسفه رجعت]] ([[رجعت]]) | ||
| خط ۳۵۰: | خط ۳۴۹: | ||
* [[مصلای جمعه و جماعات در عصر ظهور]] ([[مسجد کوفه]]) | * [[مصلای جمعه و جماعات در عصر ظهور]] ([[مسجد کوفه]]) | ||
* [[مضطر]] | * [[مضطر]] | ||
* [[معجم احادیث الامام الامام مهدی ]] | * [[معجم احادیث الامام الامام مهدی]] | ||
* [[معمرین]] | * [[معمرین]] | ||
* [[مغیریه]] | * [[مغیریه]] | ||
| خط ۴۱۶: | خط ۴۱۵: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:امام مهدی]] | [[رده:امام مهدی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۰۹
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام مهدی است. امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام مهدی در قرآن - امام مهدی در حدیث - امام مهدی در نهج البلاغه - امام مهدی در کلام اسلامی - امام مهدی در تاریخ اسلامی - امام مهدی در معارف و سیره نبوی - امام مهدی در معارف و سیره حسینی - امام مهدی در معارف و سیره رضوی - امام مهدی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - امام مهدی از دیدگاه اهل سنت - پرسش‌های مرتبط| امام مهدی(عج) | |
|---|---|
 | |
| نقش | امام دوازدهم شیعیان |
| نام | محمد بن حسن |
| زادروز | ۱۵ شعبان، سال ۲۵۵ ق یا ۲۵۶ ق |
| زادگاه | سامرا |
| مدت امامت | ۸ ربیع الاول ۲۶۰ ق- هنوز ادامه دارد |
| لقب(ها) | مهدی • بقیة الله • قائم • صاحب الزمان • خلف صالح • حجت • منتظَر |
| پدر | امام عسکری علیه السلام |
| مادر | نرجس خاتون |
| طول عمر | در قید حیات هستند |
اعتقاد به مهدی (ع) موضوعی است که علاوه بر شیعه، اهل سنت نیز بدان اعتقاد داشته و در روایات و کتب خود به آن پرداخته‌اند، لکن اهل سنت برخلاف شیعه قائل‌اند که آن حضرت هنوز متولد نشده است.
مقدمه
برخی تصور می‌کنند که اعتقاد به مهدی منتظر (ع) ویژه شیعیان است در حالی که اصل این عقیده از نظر اهل سنت، با شیعه همسان بوده و بین این دو فرقه از حیث بشارت‌های پیامبر (ص) راجع به ظهور آن حضرت و مأموریت جهانی وی و درباره شخصیت برجسته و نفوس آن بزرگوار و حتی نشانه‌های ظهور و ویژگی‌های انقلاب او، تفاوتی وجود ندارد. تنها تفاوتی که وجود دارد این است که اغلب دانشمندان اهل سنت می‌گویند: حضرت هنوز متولد نشده و غایب نیست، بلکه به زودی متولد خواهد شد و به آنچه پیامبر (ص) بشارت داده جامه عمل می‌پوشاند و عدّه کمی از آنان در مورد ولادت و غیبت او، با شیعه هم‌عقیده‌اند[۱]. آنچه از مجموع منابع تاریخی و حدیثی اهل سنت استفاده می‌شود این است که مسأله ظهور حضرت مهدی (ع) مورد اتفاق و اجماع مسلمین است. مؤلف کتاب "الإمام المهدی" استاد علی محمد علی دخیل، اسامی ٢٠٥ نفر از بزرگان اهل سنت را در کتاب خود آورده، به این ترتیب که تعداد سی نفر از آنها مستقلا درباره حضرت مهدی (ع) کتاب نوشته‌اند و سی و یک نفر دیگر فصلی را در کتابهای خود به روایات حضرت مهدی (ع) اختصاص داده‌اند و ١٤٤ نفرشان به تناسب‌های مختلف، روایات حضرت مهدی (ع) را در کتابهای خود آورده‌اند[۲]. حتی این اعتقاد در معروف‌ترین و معتبرترین کتب روایی اهل سنت، یعنی "صحاح ستّه"[۳] آمده است.
این محدثان نامی اهل سنت، روایات مربوط به حضرت مهدی (ع) را از: عمر بن خطاب، عبدالله بن مسعود، عبدالله بن عباس، ثوبان، جابر بن عبدالله انصاری، جابر بن سمره، عبدالله بن عمر، عبدالله بن عمرو بن عاص، انس بن مالک، ابو سعید خدری، ام سلمه و غیر این‌ها نقل کرده‌اند[۴].[۵]
مهدویت در نگاه روایات و باورهای اهل سنت
اندیشه ظهور مهدی موعود (ع) ـ بر خلاف پندار برخی ـ نه فقط ویژه شیعه نیست؛ بلکه بخش مهمّی از باورهای اسلامی به شمار میآید که بر پایه بشارت‌های پیامبر گرامی اسلام (ص)، میان همه گروهها و مذاهب اسلامی شکل گرفته است. در حوزه اعتقادات اسلامی، کمتر موضوعی را می‌‌توان یافت که تا این اندازه به آن اهمیت داده شده باشد، از اینرو در اصل اعتقاد به ظهور مهدی موعود (ع)، نوعی اتفاق نظر و وحدت فکر، شکل گرفته است.
در مراجعه به منابع اهل سنت به روشنی به دست میآید در بسیاری از آنها ـ با وجود برخی تحریفاتی که به‌ویژه در دهههای اخیر در روایات مربوط به اهل بیت پیامبر (ص) در این منابع صورت گرفته است ـ احادیث مربوط به حضرت مهدی (ع)، در کانون توجه قرار گرفته است؛ به گونهای که در بیشتر این کتابها، از اوصاف و زندگی حضرت مهدی (ع)، نشانه‌های ظهور، محل ظهور و بیعت، شمار یاران و دیگر موضوعات سخن به میان آمده است. این بدان گونه است که برخی از کسانی که به نوعی در بحثهای مهدویت تردید کرده‌اند، درباره اساس آن، چنین گفتهاند: مشهور میان مسلمانان در طول تاریخ، این است که در آخر الزمان، مردی از اهل بیت (ع) ظهور کرده، عدالت را آشکار میکند. مسلمانان از او پیروی می‌کنند و او بر کشورهای اسلامی چیره می‌شود. نام او مهدی است[۶]. البته عده کمشماری، از پذیرفتن اصل "مهدویت" سر باز زده، با دلایلی سست و واهی، به انکار آن پرداخته و آن را فکری شیعی معرفی کرده‌اند.
کتابهای اهل سنت درباره امام زمان (ع)
اگرچه عقیده به وجود مهدی موعود در بین شیعۀ امامیه، موج بیشتری دارد و شاید روایات وارده در این موضوع بالغ بر هزار حدیث باشد؛ امّا بعضی از پژوهندگان مسائل اسلامی، تعداد روایاتی را که از طرق اهل تسنن در این زمینه وارد شده، دویست حدیث تخمین زدهاند، هرچند خفقان عمومی در دوران بنی امیه و بنی عباس و دست‌های مقتدر و مرموز سیاست وقت و تعصّبات شدید مذهبی اجازه نمیداد اخبار مربوط به ولایت و امامت مورد مذاکره و ثبت و ضبط قرار گیرد ولی باز هم کتابهای اصلی اهل سنت از احادیث مربوط به امام مهدی (ع) خالی نیست[۷] و عالمان اهل سنت به این مقدار که در کتابهای گوناگون خود، حدیث‌های مربوط به امام مهدی (ع) را بیاورند و سندهای آن حدیث‌ها را ضبط کنند و مسائل و سخنانی در این‌‌باره بنگارند بسنده نکرده‌‌اند، بلکه همانند عالمان شیعه چند عدد کتاب‌هایی ویژۀ حضرت مهدی (ع) و احوال او تألیف کرده‌اند[۸].
از باب نمونه می‌‌توان به جملات زیر اشاره کرد:
- ابن حجر هیثمی شافعی میگوید: «عمر او پس از درگذشت پدرش، پنج سال بود، خدا در همین سنین به او حکمت ربانی را عطا کرد او را قائم منتظر گویند. خبرهای متوا‌تره رسیده است که مهدی از این امت است و عیسی (ع) از آسمان فرود خواهد آمد و پشت سر مهدی نماز خواهد خواند»[۹].
- عماد الدین ابن کثیر دمشقی نیز میگوید: مقصود از پرچم‌های سیاه که در روایت‌های مهدی ذکر شده پرچم‌های سیاهی نیست که ابو مسلم خراسانی برافراشت و دولت بنی امیه را ساقط کرد بلکه مقصود، پرچم‌های سیاهی است که یاران مهدی خواهند افراشت»[۱۰].
- و یا ابن ابی الحدید مدائنی میگوید: «میان همه فرقه‌های مسلمین اتفاق قطعی است که عمر دنیا و احکام تکالیف پایان نمی‌پذیرد مگر پس از ظهور مهدی (ع)[۱۱].
کتابهای عمومی
در این منابع روایات مربوط به مهدویت و حضرت مهدی (ع) در کنار دیگر روایات ذکر شده است. برخی از این کتابها عبارت‌اند از:
- المصنف، اثر ابوبکر عبد الرزاق بن همام صنعانی، وی در این کتاب فصلی را با عنوان "باب المهدی" سامان داده و در آن بیش از ده حدیث نقل کرده است. وی پس از این باب، با عنوان باب "اشراط الساعه" به برخی موضوعات دیگر اشاره کرده است. این اثر، از نخستین کتابهای اهل سنت است که احادیث مربوط به حضرت مهدی (ع) را به شکلی منظم، گرد آورده است.
- کتاب الفتن، اثر حافظ ابو عبد اللّه نعیم بن حماد المروزی؛ وی در این کتاب، احادیث فراوانی درباره حضرت مهدی (ع)، ویژگیها و حوادث عصر او روایت کرده است.
- المصنف فی الاحادیث و الآثار، اثر حافظ عبد اللّه بن محمد بن ابی شیبه کوفی؛ وی در فصل ۳۷ این کتاب، بخشی را با عنوان "الفتن" قرار داده است. در این بخش، احادیثی را در رابطه با حضرت مهدی (ع) و مباحث مربوط به او ذکر کرده است. از موضوعاتی که در این روایات مورد اشاره قرار گرفته است، می‌‌توان به ویژگی‌های نسبی و اخلاقی امام مهدی (ع)، مدت حکومت و عمر آن حضرت، شرایط پیش از ظهور، نشانه‌های ظهور و ویژگی‌های دوران ظهور ایشان اشاره کرد.
- مسند، اثر احمد بن حنبل ابو عبد اللّه شیبانی؛ وی که از پیشوایان چهارگانه اهل سنت است، در کتاب خود احادیث پرشماری درباره حضرت مهدی (ع) یاد کرده است[۱۲]. میان کتابهای نخستین حدیثی، مسند احمد بیشترین حدیث را در این موضوع ذکر کرده است.
- سنن ابن ماجه، اثر محمّد بن یزید ابو عبد اللّه قزوینی؛ وی که از حدیثشناسان و محدثان معروف و زبردست اهل سنت بوده و سنن وی در زمره صحاح ششگانه قرار گرفته است، در کتاب الفتن این مجموعه، بخشی را به بیان احادیث مهدی با عنوان "باب خروج المهدی" اختصاص داده است. نسب حضرت مهدی (ع)، شرایط پیش از ظهور، زمینهسازان ظهور، یاران وی، مدت حکومت او و سرانجام ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی حکومت حضرت مهدی (ع)، از جمله موضوعات این روایات است. نکته قابل توجه اینکه در شش حدیث از مجموع هفت حدیث، به نام امام مهدی (ع) تصریح شده است.
- سنن ابی‌داوود، اثر سلیمان بن اشعث ابو داوود سجستانی؛ وی در این مجموعه بخشی را با عنوان "کتاب المهدی"[۱۳] به صورت مستقل ذکر کرده است. برخی موضوعاتی که در روایات این مجموعه، مورد اشاره قرار گرفته است، عبارت‌اند از: حضرت مهدی (ع) از اهل بیت رسول خدا (ص) است، ویژگی‌های نسبی وی، ویژگی‌های جسمی او، شرایط پیش از ظهور، حتمی بودن ظهور، اوضاع اجتماعی ـ اقتصادی عصر ظهور و سرانجام جهان پس از حضرت مهدی (ع). احادیث سنن ابو داوود یکی از منابع قابل ملاحظه، درباره "مهدویت" نزد اهل سنت است.
- الجامع الصحیح، از صحاح ششگانه اهل سنت، اثر محمّد بن عیسی ابو عیسی ترمذی سلمی؛ وی در فصل "ما جاء فی المهدی"، سه حدیث به نقل از رسول خدا (ص) آورده است. در دو حدیث اول، به نام حضرت مهدی (ع) تصریحی نشده و صرفا مسأله منجی و حتمی بودن حاکمیت شخصی از اهل بیت (ع) و همنام رسول خدا (ص) بیان شده است. ترمذی درباره حدیث اول گفته است: "هذا حدیث حسن صحیح" و درباره حدیث سوم گفته است: "هذا حدیث حسن". هرچند در این مجموعه حدیثی، شمار حدیث‌های مربوط به حضرت مهدی (ع)، بسیار اندک است، با توجه به اسناد خوب آنها، این احادیث مهم و قابل توجه دارای اطلاعات جامعی درباره حضرت مهدی (ع) هستند.
- المستدرک علی الصحیحین؛ اثر محمد بن عبد اللّه، ابو عبد اللّه حاکم نیشابوری؛ وی احادیث مربوط به حضرت مهدی (ع) را در فصلی ویژه، در کتاب الفتن و الملاحم و در برخی قسمتهای دیگر به صورت پراکنده ذکر کرده است. وی در این احادیث، به برخی موضوعات مربوط به حضرت مهدی (ع) ـ اعم از نسب، ویژگی‌های جسمانی، شرایط پیش از ظهور، اصل ظهور و مسائل مختلف دیگر ـ پرداخته است.
- کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، اثر علاء الدین علی المتقی بن حسام الدین هندی؛ این جامع حدیثی، از معروف‌ترین مجموعههای حدیثی موجود اهل سنت است. نگارنده این اثر ـ که تألیفی مستقل درباره حضرت مهدی (ع) به نام البرهان فی علامات مهدی الآخر الزمان دارد ـ در مجموعه حدیثی کنز العمال افزون بر روایات پراکنده[۱۴]، فصلی را با عنوان "خروج المهدی" گشوده و در آن دهها حدیث را از منابع مختلف نقل کرده است. در این مجموعه، زوایای گوناگون مهدویت، از جمله شرایط پیش از ظهور، یاوران حضرت مهدی (ع) در دوران حکومت، رخدادهای عصر ظهور، شرایط اقتصادی در آن زمان و ویژگی‌های جسمی آن حضرت، بیان شده است[۱۵].
کتابهای ویژه حدیثی مهدویت
دانشمندان اهل سنت ـ همانند عالمان شیعه - فقط به نقل روایات مهدویت در کتابهای مختلف بسنده نکرده، کتاب‌هایی چند، ویژه موضوعات مربوط به حضرت مهدی (ع) تألیف کرده‌اند. برخی از این آثار بدین قرار است:
- اربعون حدیث، اثر ابو نعیم اصفهانی؛ کتاب اربعون حدیث اکنون در دسترس نیست؛ ولی محقق اربلی در کتاب کشف الغمة فی المعرفة الائمة آن را آورده است[۱۶].
- البیان فی اخبار صاحب الزمان (ع)؛ اثر ابو عبد اللّه محمّد کنجی شافعی؛ او مجموع هفتاد حدیث را در ۲۵ باب منظم کرده و حتی به بعضی از جزئیات مربوط به حضرت مهدی (ع) نیز اشاره کرده است.
- عقد الدرر فی اخبار المنتظر؛ نگارش یوسف بن یحیی بن علی بن عبد العزیز مقدسی شافعی؛ این کتاب، به لحاظ جامع بودن و گستردگی، در نوع خود کمنظیر و منبع مهمی برای کتابهای پس از آن بوده است.
- العرف الوردی فی اخبار المهدی، اثر جلال الدین عبد الرحمان بن ابی بکر سیوطی؛ وی احادیث مربوط به حضرت مهدی (ع) را در این کتاب به شکلی گسترده جمعآوری کرده است. این کتاب ضمن مجموعه رسالههایی به نام الرسائل العشر در مجموعهای بزرگتر با عنوان الحاوی للفتاوی به چاپ رسیده است. وی در ابتدای این رساله مینویسد: این، بخشی است که احادیث و آثار وارد شده راجع به حضرت مهدی (ع) را در آن جمع کردم و چهل حدیثی که حافظ ابو نعیم آنها را ذکر کرده است، به صورت خلاصه آوردم و آنچه او نیاورده است بر آن افزودم و به صورت "ک" آن را رمزگذاری کردم[۱۷]. مجموع احادیثی که در این کتاب جمع آوری شده ـ چه آنچه از ابو نعیم آورده و چه آنچه خودش بر آن افزوده ـ بالغ بر دویست حدیث است.
- البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان، اثر علاء الدین علی بن حسام، الدین مشهور به متقی هندی؛ این کتاب، از کتابهای حدیثی درباره حضرت مهدی (ع) است که بیش از ۲۷۰ حدیث را در برگرفته است.
نکته قابل توجه درباره روایات مربوط به حضرت مهدی (ع) در منابع اهل سنت، این است که بزرگان فراوانی از ایشان، از جمله: ترمذی[۱۸]، حاکم نیشابوری[۱۹]، بیهقی[۲۰]، قرطبی مالکی[۲۱]، به صحت آنها تصریح کرده‌اند[۲۲]
افزون بر منابع روایی، امروزه دهها کتاب به دست نویسندگان اهل سنت در موضوع مهدویت نوشته شده که در دسترس علاقهمندان است[۲۳].
نمونه ای از احادیث اهل سنت پیرامون امام مهدی (ع)
برخی از احادیثی که پیرامون امام مهدی (ع) در کتب اهل سنت آمده عبارت‌اند از:
- عبد الله از پیغمبر (ص) روایت نموده که فرمودند: «دنیا سپری نخواهد شد تا اینکه مردی از اهل بیت من که نامش نام من است بر عرب حکومت کند»[۲۴].[۲۵]
- علی بن ابی طالب (ع) از پیغمبر روایت کرده که فرمودند: «اگر از عالم جز روزی باقی نمانده باشد، خدا مردی از اهل بیت مرا خواهد برانگیخت تا دنیا را پر از عدل و داد کند چنانکه از ستم پر شده است»[۲۶].
- ام سلمه میگوید از رسول خدا شنیدم که فرمودند: «مهدی موعود از عترت من و اولاد فاطمه است»[۲۷].[۲۸]
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- دیدگاه اهل سنت درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعه مهدویت را نظریه‌ای مرکب از وجود امام دوازدهم و مهدی موعود بودن او می‌داند؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به مهدویت اختصاص به شیعه دارد؟ (پرسش)
- آیا عقیده مهدویت مورد اجماع مسلمین است؟ (پرسش)
- آیا مذاهب اسلامی بر اصل ظهور امام مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
- آیا مذاهب اسلامی بر وجوب اعتقاد به ظهور مهدی اتفاق نظر دارند؟ (پرسش)
- شیعه و اهل سنت در چه موضوعاتی از مهدویت دیدگاه‌های مشترکی دارند؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی راجع به توسعه حکومت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی درباره لقب منجی چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه فریقین درباره مسأله مهدویت چیست؟ (پرسش)
- آیا اعتقاد به آمدن منجی در آینده مخصوص مسلمانان و به ویژه شیعیان است؟ (پرسش)
- آیا سنیها نیز به آمدن امام مهدی اعتقاد دارند؟ (پرسش)
- آیا نامی از امام مهدی در صحاح سته آمده است؟ (پرسش)
- دیدگاه مذاهب اسلامی درباره حکومت عدل‌گستر امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مهدویت از دیدگاه اهل سنت با مهدویت از دیدگاه شیعه چه فرقی دارد؟ (پرسش)
- اسماعیلیان چه کسانی هستند و در مورد مهدویت چه نظری دارند؟ (پرسش)
- اهل تسنن درباره مهدی چه دیدگاهی دارند و مهدویت در بین آنان از چه جایگاهی برخوردار است؟ (پرسش)
- مهدی در نظر اهل تسنن چه ویژگی‌هایی دارد و مهدی از نسل کیست؟ (پرسش)
- اهل تسنن درباره نزول حضرت عیسی چه نظری دارند؟ آیا این که برخی از آنان مهدی را همان عیسی می‌دانند صحیح است؟ (پرسش)
- آیا در مذاهب دیگر نامی از امام مهدی برده شده است؟ (پرسش)
- فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت چه نقاط مشترکی دارند؟ (پرسش)
- فرقه‌ها و مذاهب بزرگ اسلامی در موضوع مهدویت در چه مواردی اختلاف دارند؟ (پرسش)
- در اسلام منجی موعود چه کسی معرفی شده است؟ (پرسش)
جستارهای وابسته
- آخر الزمان
- آدینه (جمعه)
- آستانه عسکریین
- آستانه قیامت
- آفتاب پشت ابر (خورشید پشت ابر)
- آینده پژوهی
- آیین جدید دین در عصر ظهور
- اَبدال
- ابوالادیان
- ابوصالح
- ابوالقاسم (امام مهدی)
- اثناعشریه
- احمد (امام مهدی)
- احمد بن اسحاق قمی
- احمد بن هلال کرخی
- احمدیه (قادیانیه)
- اخیار
- ادله رجعت
- اسماعیلیه
- أشراط الساعه
- اصحاب قائم (یاران امام مهدی)(ع)
- اصحاب کهف
- اقامت‌گاه امام مهدی در عصر ظهور (مسجد سهله)
- القاب امام مهدی (ع)
- امامت امام مهدی (ع)
- امامت و مهدویت
- امام حسن عسکری
- امام زمان (صاحب الزمان)
- امام شناسی (مرگ جاهلی)
- امام مهدی از ولادت تا ظهور
- امامیه
- امدادهای غیبی
- امکان رجعت رجعت
- امنیت حکومت جهانی
- انتظار فرج
- انتقام
- انجمن حجتیه
- انطاکیه
- اوتاد
- اهل سنت و امام مهدی موعود
- اهل سنّت و ولادت امام مهدی (ع)
- اهل کتاب در عصر ظهور
- ایام الله
- ایستادن هنگام شنیدن لقب قائم
- باب (علی محمد شیرازی)
- بابیه باب
- باران های پیاپی
- باقریه
- البرهان فی علامات امام مهدی آخر الزمان
- بعثت امام مهدی
- بلالی محمد بن علی بن بلال
- بلالیه
- بهائیت
- البیان فی اخبار صاحب الزمان
- بیت الحمد
- بیت المقدس
- بیدا خسف به بیدا
- بیعت امام مهدی
- بیعت نامه امام مهدی
- البیعه لله
- پایان تاریخ آخرالزمان
- پدر امام مهدی امام حسن عسکری
- پدر امام مهدی و اهل سنّت
- پرچم امام مهدی
- پرچم های سیاه
- پیراهن امام مهدی
- تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم
- تاریخ عصر غیبت
- تاریخ غیبت کبرا
- تشرف ملاقات با امام مهدی
- تکذیب وقت گزاران وقت ظهور
- تَناثُرُ النُّجُوم
- توقیع
- جبرئیل
- جده
- جزیره خضرا
- جزیره خضرا در ترازوی نقد
- جعفر کذاب
- جمعه
- جنگ افزارهای امام مهدی سلاح امام مهدی
- حجت
- حجر الاسود
- حدیث غدیر
- حدیث لوح حضرت زهرا لوح حضرت زهرا
- حدیث معراج
- حِرْز امام مهدی
- حرمت نام بردن امام مهدی
- حسن شریعی
- حسین بن روح نوبختی
- حسین بن منصور حلاج
- حکومت جهانی
- حکومت صالحان
- حکومت مستضعفان
- حکیمه خاتون
- حیرت
- خاتم الاوصیاء
- خراسانی (خروج خراسانی)
- خردسال ترین پیشوای معصوم (امامت امام مهدی)
- خروج خراسانی
- خروج دابة الاَرض
- خروج دجال
- خروج سفیانی
- خروج سید حسنی
- خروج شعیب بن صالح
- خروج شیصبانی
- خروج عوف سلمی
- خروج امام مهدی (قیام امام مهدی)
- خروج یأجوج (یأجوج و مأجوج)
- خروج یمانی
- خسف به بیداء
- خسوف و کسوف غیرعادی
- خضر
- خلافت موعود
- خورشید پشت ابر
- خطبه قیام
- خورشید مغرب
- خیمه
- دابه الارض (خروج دابه الارض)
- دادگستر جهان
- دانشمندان عامه و امام مهدی موعود
- دجال خروج دجال
- در انتظار ققنوس
- در فجر ساحل
- دست بر سر گذاشتن
- دعای افتتاح
- دعای عهد
- دعای ندبه
- دعای سمات
- دوازده امامی (اثناعشریه)
- دولت کریمه (حکومت جهانی)
- دین در آخرالزمان آخرالزمان
- دین عصر ظهور
- ذی طوی
- رایات سود (پرچم های سیاه)
- رحلت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
- رجعت
- رجعت کنندگان
- رکن و مقام
- رؤیت امام مهدی (ملاقات امام مهدی)
- زبور داوود
- زمینه سازان ظهور
- زنان آخرالزمان (آخرالزمان)
- زنان و قیام امام مهدی (یاران امام مهدی)
- زندگی آخرالزمان (آخرالزمان)
- زیارت آل یس
- زیارت ناحیه مقدسه
- زیارت رجبیه
- زیدیه
- سازمان وکالت
- سامرا
- سرداب سامرا
- سلاح امام مهدی
- سفیانی (خروج سفیانی)
- سید حسنی (خروج سید حسنی)
- سیره حکومتی امام مهدی
- سیصد و سیزده
- شاهدان ولادت امام مهدی
- شرایط ظهور
- شرید
- شریعیه
- شعبان
- شعیب بن صالح (خروج شعیب)
- شلمغانیه
- شمائل امام مهدی
- شمشیر سلاح امام مهدی
- شهادت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
- شیخیه
- شیطان (کشته شدن شیطان)
- شیصبانی (خروج شیصبانی)
- شیعه
- صاحب الامر
- صاحب الدار
- صاحب الزمان
- صاحب السیف
- صاحب الغیبه
- صاید بن صید (خروج دجال)
- صقیل (مادر امام مهدی)
- صیحه آسمانی (ندای آسمانی)
- طالقان
- طرید
- طلوع خورشید از مغرب
- طویل العمر
- طی الارض
- طیبه
- ظهور
- عاشورا
- عبرتایی (احمد بن هلال)
- عثمان بن سعید عمری
- عدد یاران امام مهدی (سیصد و سیزده)
- عدل و قسط حکومت جهانی
- العرف الوردی فی اخبار الامام مهدی
- عسکریه
- عصائب
- عصر زندگی
- عقد الدرر فی اخبار المنتظر
- علایم ظهور (نشانه های ظهور)
- علائم قیامت اشراط الساعه
- علی بن محمد سمری
- غار انطاکیه (انطاکیه)
- غایب (امام غایب)
- غریم
- غلام
- غیبت (پنهان شدن)
- الغیبه
- غیبت صغرا
- غیبت کبرا
- فترت
- فرید
- فرجام امام مهدی
- فرجام شناسی (آینده پژوهی)
- فضیلت انتظار فرج (انتظار فرج)
- فضیلت منتظران (منتظر)
- فلسفه رجعت (رجعت)
- فلسفه غیبت صغرا (غیبت صغرا)
- فلسفه غیبت (غیبت امام مهدی)
- فواید امام غایب
- فوتوریسم
- قائم
- قادیانیه
- قتل نفس زَکیّه
- قم
- قیامت صغرا (رجعت)
- قیام های پیش از ظهور
- کتاب الغیبه للحجه
- کشته شدن شیطان
- کمال الدین و تمام النعمه
- کوفه
- کنیه امام مهدی (ابوالقاسم)
- کوه رَضْوی
- کیسانیه
- لباس امام مهدی (پیراهن امام مهدی)
- لوح حضرت زهرا
- مادر امام مهدی
- متامام مهدی (مدعیان مهدویت)
- مثلث برمودا (جزیره خضرا)
- محدَّث
- محل بیعت امام مهدی (رکن و مقام)
- محل ظهور امام مهدی (مسجد الحرام)
- محل قتل نفس زکیه رکن و مقام
- محمد
- محمد بن عثمان بن سعید عمری
- محمد بن علی بن هلال
- محمد بن علی شلمغانی
- محمد بن نصیر نمیری
- محمدیه
- مدعیان بابیت
- مدعیان مهدویت
- مرجع تقلید
- مردان آخرالزمان (آخرالزمان)
- مرکز حکومت امام مهدی (مسجد کوفه)
- مرگ جاهلی
- مرگ سرخ
- مرگ سفید
- مستضعف
- مسجد جمکران
- مسجد الحرام
- مسجد سهله
- مسجد صاحب الزمان (مسجد جمکران)
- مسجد کوفه
- مصلای جمعه و جماعات در عصر ظهور (مسجد کوفه)
- مضطر
- معجم احادیث الامام الامام مهدی
- معمرین
- مغیریه
- مقتدای مسیح
- مکیال المکارم فی فواید الدعاء للقائم
- ملاحم و فتن
- ملاقات با امام مهدی
- ملیکه مادر امام مهدی
- منتخب الاثر
- منتظِر
- منتَظَر
- منتقم
- منصور
- موتور
- موسویه
- موعود مسیحیت
- موعود یهود
- امام مهدی
- امام مهدی سودانی
- امام مهدی موعود
- مهدویت
- ممهدون (زمینه سازان ظهور)
- مهدویت پژوهی (آینده پژوهی)
- امام مهدی شخصی و امام مهدی نوعی
- امام مهدیه
- میراث دار پیامبران
- ناحیه مقدسه
- نام های حضرت محمد (احمد)
- ناووسیه
- نجبا
- ندای آسمانی
- نرگس (مادر امام مهدی)
- نزول عیسی
- نشانه های آخرالزمان (آخرالزمان
- نشانه های ظهور
- نفس زکیه
- نماز امام زمان
- نواب خاص
- نیابت خاص
- نیابت عام
- نیمه شعبان
- وقاتون (وقت ظهور)
- وقت ظهور
- وقت معلوم
- وکلای امام مهدی
- ولادت امام مهدی
- ولایت فقیه
- ولی فقیه
- همسر و فرزند امام مهدی
- هیبت امام مهدی
- یأجوج و مأجوج
- یاران امام مهدی
- یالثارات الحسین
منابع
پانویس
- ↑ عصر ظهور، علی کورانی، ص ۳۹۱.
- ↑ آخرین امید، داوود الهامی، ص ۲۲۳.
- ↑ صحاح سته عبارتند از: صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ابن داوود، سنن ترمذی، سنن نسایی و سنن ابن ماجه.
- ↑ ظهور حضرت مهدی (ع) از دیدگاه اسلام، مذاهب و ملل جهان، هاشمی شهیدی، ص ۷۱.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۴۴.
- ↑ ر.ک: عبد الرحمن ابن خلدون، مقدمة العبر، ص ۲۴۵.
- ↑ ر.ک: امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص۲۶؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۰.
- ↑ ر.ک: شکریان، محترم، مهدویت از دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری.
- ↑ الهیثمی الشافعی، ابن حجر، المهدی الموعود، ج ۱، ص ۲۰۰.
- ↑ الهیثمی الشافعی، ابن حجر، المهدی الموعود، ج ۲، ص ۷۲.
- ↑ ابن ابی الحدید المعتزلی، شرح نهج البلاغة، ج ۲، ص ۵۳۵.
- ↑ این کتاب که از گستردهترین جوامع حدیثی کهن اهل سنّت است، در چاپ جدید، در پنجاه مجلد به چاپ رسیده است
- ↑ سلیمان ابن الاشعث، سنن ابی داوود، ص ۷۱۲
- ↑ وی در بخشی با عنوان«جامع الاشراط الکبری» دهها روایت دیگر را در موضوعات مهدویّت ذکر کرده است
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۹۴ ـ ۱۰۰.
- ↑ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۳، ص ۲۵۵
- ↑ سیوطی، الحاوی للفتاوی، ص ۶۹.
- ↑ سنن ترمذی، ح ۲۲۳۲.
- ↑ مستدرک حاکم، ج ۴، ص ۴۲۹ و ۴۶۵ و ۵۵۳ و ۵۵۸.
- ↑ الاعتقاد و الهدایة الی سبیل الرشاد، ص ۱۲۷.
- ↑ کتاب التذکرة، ص ۷۰۴.
- ↑ ر.ک: سید ثامر هاشم العمیدی، مهدی منتظر علیه السّلام در اندیشه اسلامی، ص۵۴- ۶۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۹۴ ـ ۱۰۰.
- ↑ عن عبد الله قال، قال رسول الله (ص): «لا تذهب الدنیا حتی یملک العرب رجل من اهل بیتی یواطی اسمه اسمی؛ صحیح ترمذی، ج ۹، باب ما جاء فی المهدی، ص ۷۴؛ شیخ سلیمان، ینابیع المودة، ج ۲، ص۱۸۰، شافعی، محمد بن یوسف، البیان فی اخبار صاحب الزمان، ص ۵۷؛ نور الابصار، ص ۱۷۱؛ مشکوة المصابیح، ص ۳۷۰.
- ↑ ر.ک: امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص۲۶؛ رجالی تهرانی، علی رضا، یکصد پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ص۳۰.
- ↑ «علی رضی الله عنه عن النبی (ص) قال: «لو لم یبق من الدهر الایوم واحد لبعث الله رجلا من اهل بیتی یملاءها عدلا کما ملئت جورا»؛ صحیح ابی داوود، ج ۲ کتاب المهدی، ص ۲۰۷؛ البیان، ص ۵۹؛ شبلنجی، نور الابصار، ص ۱۵۶؛ ابن حجر، الصواعق المحرقة، ص ۱۶۱؛ ابن صباغ، فصول المهمة، ص ۲۷۵؛ محمد الصبان، اسعاف الراغبین.
- ↑ ام سلمة قالت سمعت رسول الله (ص) یقول: المهدی من عترتی من ولد فاطمة؛ صحیح ابی داوود، کتاب المهدی، ج ۲، ص ۲۰۷؛ ابو داوود در این باب ۱۱ حدیث نقل کرده است؛ صحیح ابن ماجه باب خروج المهدی، ج ۲، ص ۵۱۹؛ الصواعق، ص ۱۶۱؛ البیان، ص ۶۴؛ خطیب، محمد بن عبد الله، مشکوة المصابیح، ص ۳۷۰.
- ↑ ر.ک: امینی، ابراهیم، دادگستر جهان، ص۲۶.