امام عسکری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
* [[امام حسن عسکری]]{{ع}} [[فرزند]] [[امام علی النقی]]{{ع}}، [[پدر]] بزرگوار [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} و یازدهمین پیشوای [[شیعیان]] است. آن [[حضرت]] در ماه [[ربیع الاول]] یا [[ربیع الثانی]] سال ۲۳۱ یا ۲۳۲ ق در [[مدینه]]، چشم به [[جهان]] گشود. مادرش بانویی پارسا و [[شایسته]] به نام "[[حدیثه]]"{{س}}، بود که برخی، از او به نام "[[سوسن]]" یاد کردهاند<ref> ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۳</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref>. | * [[امام حسن عسکری]]{{ع}} [[فرزند]] [[امام علی النقی]]{{ع}}، [[پدر]] بزرگوار [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} و یازدهمین پیشوای [[شیعیان]] است. آن [[حضرت]] در ماه [[ربیع الاول]] یا [[ربیع الثانی]] سال ۲۳۱ یا ۲۳۲ ق در [[مدینه]]، چشم به [[جهان]] گشود. مادرش بانویی پارسا و [[شایسته]] به نام "[[حدیثه]]"{{س}}، بود که برخی، از او به نام "[[سوسن]]" یاد کردهاند<ref> ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۳</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref>. | ||
*از آنجا که پیشوای یازدهم به [[دستور]] [[خلیفه عباسی]] در "سامّرا"، در محله "[[عسکر]]" سکونت اجباری داشت، "[[عسکری]]" نامیده میشود<ref> شیخ صدوق، علل الشرایع، ج ۱، باب ۱۷۶، ص ۲۳۰</ref>. از مشهورترین لقبهای آن [[حضرت]]، "[[نقی]]"، "زکی"، "[[فاضل]]"، "[[امین]]" و کنیهاش "[[ابو محمد]]" است. او ۲۲ ساله بود که پدرش به [[شهادت]] رسید. مدّت امامتش شش سال و عمرش ۲۸ سال بود. | *از آنجا که پیشوای یازدهم به [[دستور]] [[خلیفه عباسی]] در "سامّرا"، در محله "[[عسکر]]" سکونت اجباری داشت، "[[عسکری]]" نامیده میشود<ref> شیخ صدوق، علل الشرایع، ج ۱، باب ۱۷۶، ص ۲۳۰</ref>. از مشهورترین لقبهای آن [[حضرت]]، "[[نقی]]"، "زکی"، "[[فاضل]]"، "[[امین]]" و کنیهاش "[[ابو محمد]]" است. او ۲۲ ساله بود که پدرش به [[شهادت]] رسید. مدّت امامتش شش سال و عمرش ۲۸ سال بود. امام عسکری{{ع}} در سال ۲۶۰ ق در حالی که یگانه پسر او در [[جایگاه]] آخرین [[حجّت الهی]] در سن پنج سالگی قرار داشت، به [[شهادت]] رسید و در خانه خود در [[سامرا]]، کنار [[مرقد]] پدرش به [[خاک]] سپرده شد<ref>[[شیخ طوسی]]، التهذیب، ج ۶، ص ۹۲؛ر.ک: مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان {{عم}}، ص ۶۱۵</ref>. | ||
*درباره ویژگیهای آن [[حضرت]] آوردهاند: رنگش گندمگون، چشمانش درشت و سیاه، رویش زیبا، قامتش معتدل و اندامش متناسب بود. با آنکه [[جوان]] بود، بزرگان [[قریش]] و [[دانشمندان]] زمان خود را تحت تأثیر و نفوذ قرار می‌داد. [[دوست]] و [[دشمن]] به [[برتری]] او در [[دانش]]، [[بردباری]]، [[بخشش]]، [[پارسایی]]، [[پروای الهی]] و دیگر مکارم [[اخلاقی]] [[باور]] داشتند<ref> ر. ک: [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، مقدمه</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref>. | *درباره ویژگیهای آن [[حضرت]] آوردهاند: رنگش گندمگون، چشمانش درشت و سیاه، رویش زیبا، قامتش معتدل و اندامش متناسب بود. با آنکه [[جوان]] بود، بزرگان [[قریش]] و [[دانشمندان]] زمان خود را تحت تأثیر و نفوذ قرار می‌داد. [[دوست]] و [[دشمن]] به [[برتری]] او در [[دانش]]، [[بردباری]]، [[بخشش]]، [[پارسایی]]، [[پروای الهی]] و دیگر مکارم [[اخلاقی]] [[باور]] داشتند<ref> ر. ک: [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، مقدمه</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref>. | ||
*مدت کوتاه [[عمر]] [[امام]] به سه دوره تقسیم میشود: تا چهار سال و چند ماهگی "و بنا به یک قول تا سیزده سالگی"، در [[مدینه]] به سر برد. تا ۲۳ سالگی به اتفاق [[پدر]] بزرگوارش در [[سامرا]] میزیست و تا ۲۸ سالگی "شش سال و اندی پس از [[شهادت]] [[امام دهم]]"، در [[سامرا]] [[ولایت]] بر امور و [[پیشوایی]] [[شیعیان]] را بر عهده داشت. | *مدت کوتاه [[عمر]] [[امام]] به سه دوره تقسیم میشود: تا چهار سال و چند ماهگی "و بنا به یک قول تا سیزده سالگی"، در [[مدینه]] به سر برد. تا ۲۳ سالگی به اتفاق [[پدر]] بزرگوارش در [[سامرا]] میزیست و تا ۲۸ سالگی "شش سال و اندی پس از [[شهادت]] [[امام دهم]]"، در [[سامرا]] [[ولایت]] بر امور و [[پیشوایی]] [[شیعیان]] را بر عهده داشت. | ||
*روایاتی از [[رسول اکرم]]{{صل}} و [[اهل بیت]]{{عم}} بر [[امامت]] [[دوازده]] [[امام]] وارد شده و در آنها، به روشنی، به نام ایشان- از جمله [[امام حسن بن علی عسکری]]{{ع}}- اشاره شده است. اضافه بر آنکه در [[روایات]] [[نقل]] شده از [[پدر]] بزرگوارش، به [[امامت]] آن [[حضرت]] تصریح شده است. | *روایاتی از [[رسول اکرم]]{{صل}} و [[اهل بیت]]{{عم}} بر [[امامت]] [[دوازده]] [[امام]] وارد شده و در آنها، به روشنی، به نام ایشان- از جمله [[امام حسن بن علی عسکری]]{{ع}}- اشاره شده است. اضافه بر آنکه در [[روایات]] [[نقل]] شده از [[پدر]] بزرگوارش، به [[امامت]] آن [[حضرت]] تصریح شده است. | ||
*[[جابر بن عبد اللّه انصاری]]، با اشاره به لوحی که در دستان [[مبارک]] [[حضرت زهرا]]{{س}} مشاهده کرده بود، به [[امامت]] و نام | *[[جابر بن عبد اللّه انصاری]]، با اشاره به لوحی که در دستان [[مبارک]] [[حضرت زهرا]]{{س}} مشاهده کرده بود، به [[امامت]] و نام امام عسکری{{ع}} تصریح کرده است<ref> [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۱، باب ۲۸، ح ۱</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref>. | ||
*مشهور بین [[شیعه]] آن است که | *مشهور بین [[شیعه]] آن است که امام عسکری{{ع}} فرزندی جز [[امام مهدی]]{{ع}} از خود به یادگار نگذاشت<ref> شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۴۶</ref>. آن [[حضرت]]، با همه فشارها و پیجوییهای پیوسته [[حکومت عباسی]]، یک سلسله فعالیت‌های [[سیاسی]]، [[اجتماعی]] و [[علمی]]، در راستای [[حفظ اسلام]] و [[مبارزه]] با افکار ضد [[اسلامی]] انجام می‌داد. گوشه ای از این فعالیتها که پیوند بیشتری با موضوع [[مهدویت]] دارد، به شرح زیر است<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۳، ۱۵۴.</ref>: | ||
==نخست: کوشش [[علمی]] در [[دفاع]] از [[اسلام]] و ردّ شبهات== | ==نخست: کوشش [[علمی]] در [[دفاع]] از [[اسلام]] و ردّ شبهات== | ||
* | * امام عسکری{{ع}} به [[دلیل]] شرایط نامساعد و تنگناهای شدید [[حکومت عباسی]]، در گسترش [[دانش]] بیکران خود در همه [[جامعه]] [[پیروزی]] چندانی به دست نیاورد؛ اما شاگردانی [[تربیت]] کرد که هرکدام در گسترش [[معارف]] [[اسلام]] و رفع [[شبهات]] [[دشمنان]]، نقش مؤثر و ارزندهای داشتند. [[شیخ طوسی]]، شمار [[شاگردان]] آن [[حضرت]] را افزون بر یک صد نفر ثبت کرده است<ref>[[شیخ طوسی]]، رجال الطوسی، ص ۴۲۷ به بعد</ref>. میان آنان چهرهها و شخصیتهای برجسته و وارستهای مانند [[احمد بن اسحاق اشعری قمی]]، [[ابو هاشم داود بن قاسم جعفری]]، [[ابو عمرو عثمان بن سعید عمری]]، [[علی بن جعفر]] و [[محمد بن حسن صفّار]] به چشم میخورند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۴، ۱۵۵</ref>. | ||
== دوم: گسترش حلقه ارتباطی با [[شیعیان]] از طریق نمایندگان== | == دوم: گسترش حلقه ارتباطی با [[شیعیان]] از طریق نمایندگان== | ||
* در پی تلاشهای فراوان [[امامان]] پیشین، در زمان | * در پی تلاشهای فراوان [[امامان]] پیشین، در زمان امام عسکری{{ع}} [[تشیع]] در مناطق و شهرهای مختلف، گسترده شده و [[شیعیان]] در گستره وسیعی [[زندگی]] میکردند. گستردگی و پراکندگی مراکز [[شیعی]]، وجود سازمان ارتباطی منظمی را ایجاب میکرد، تا پیوند [[شیعیان]] را با [[حوزه]] [[امامت]] و نیز ارتباط آنان را با همدیگر برقرار سازد و از این رهگذر، آنان را از نظر [[دینی]] و [[سیاسی]]، [[رهبری]] و سازماندهی کند. این [[نیاز]]، از زمان [[امام نهم]]{{ع}} احساس میشد و چنانکه در روش آن [[حضرت]] و [[امام دهم]] {{ع}} آمده، شبکه ارتباطی [[وکالت]] و [[نصب]] [[نمایندگان]] در مناطق گوناگون، از آن زمان وجود داشته است. این برنامه، زمان امام عسکری{{ع}} نیز پیگیری شد. بنابر یافتهها و شواهد تاریخی، آن [[حضرت]] نمایندگانی از میان شخصیتهای برجسته [[شیعه]]، در مناطق فراوان [[نصب]] کرده و با آنان در ارتباط بود و از این راه، [[شیعیان]] را در همه مناطق زیر نگاه داشت. یکی از [[نمایندگان]] [[امام]] "[[احمد بن اسحاق بن عبد اللّه قمی اشعری]]"، از [[یاران]] ویژه [[امام]] و از شخصیتهای بزرگ [[شیعی]] در [[قم]] بود. برخی از [[دانشمندان علم رجال]]، از او به عنوان رابط بین قمیها و [[امام]] و از جمله [[اصحاب]] خاصّ آن [[حضرت]] یاد کردهاند<ref>نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة، ص ۶۶؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص ۲۳</ref>. اما [[دانشمندان]] دیگر، او را [[وکیل]] و [[نماینده]] [[امام]] دانستهاند<ref> محمد جواد طبسی، حیاة الامام العسکری علیه السّلام، ص ۳۳۳</ref>. در رأس وکیلهای [[امام]]، "[[محمد بن عثمان عمری]]" قرار داشت و وکیلهای دیگر، به وسیله او با [[امام]] در ارتباط بودند. آنان نوعا [[اموال]] و وجوهات جمع‌آوری شده را به وی تحویل میدادند و او آنها را به [[امام]]{{ع}} می‌رساند. افزون بر شبکه ارتباطی [[وکالت]]، [[امام]] از طریق فرستادن پیک، با [[شیعیان]] و [[پیروان]] خود ارتباط برقرار میساخت و مشکلات آنان را برطرف میکرد. [[امام]]، گذشته از پیکها، از طریق نامهنگاری نیز با [[شیعیان]] ارتباط داشت و آنان را در موقعیتهای حساس [[راهنمایی]] میکرد. نامهای که [[امام]] به "[[ابن بابویه]]" نوشته، نمونهای از این نامهها است. [[امام]] دو نامه نیز به [[شیعیان]] [[قم]] و آبه "آوه" نوشته که متن آنها در کتابها گرد آمده است<ref> حسن بن علی بن شعبه، تحف العقول، ص ۴۸۶</ref>. | ||
*بر اساس روایتی، | *بر اساس روایتی، امام عسکری{{ع}} بامداد روز هشتم [[ربیع]] الأول سال ۲۶۰ ق اندکی پیش از [[رحلت]]، نامههای فراوانی به [[مردم]] [[مداین]] نوشت<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۵، ۱۵۶.</ref>. | ||
==سوم: فعالیت‌های [[سیاسی]] سرّی== | ==سوم: فعالیت‌های [[سیاسی]] سرّی== | ||
* | * امام عسکری{{ع}} با وجود همه محدودیتها و کنترلهای دستگاه [[خلافت]]، یک زنجیره فعالیت‌های [[سیاسی]] سرّی را [[رهبری]] میکرد که با [[گزینش]] شیوههای پنهانکاری، از چشم جاسوسان دربار، به دور میماند. برای نمونه، [[عثمان بن سعید عمری]] - از نزدیکترین و صمیمیترین [[یاران]] [[امام]]{{ع}} - در پوشش روغنفروشی فعالیت میکرد. [[شیعیان]] و [[پیروان]] آن [[حضرت]]، [[اموال]] و وجوه خود را به او میرساندند و او آنها را در ظرفهای روغن قرار داده، به حضور [[امام]]{{ع}} می‌رساند<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۲۱۴</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۶.</ref>. | ||
==چهارم: [[پشتیبانی]] [[مالی]] از شیعیان== | ==چهارم: [[پشتیبانی]] [[مالی]] از شیعیان== | ||
* یکی دیگر از موضعگیریهای | * یکی دیگر از موضعگیریهای امام عسکری{{ع}}، [[حمایت]] [[مالی]] از شیعیان- به ویژه از [[یاران خاص]] و نزدیک آن [[حضرت]] - بود. این کار سبب شد آنان زیر فشار [[مالی]]، جذب دستگاه [[حکومت عباسی]] نشوند<ref> شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۴۳؛ ابن شهر اشوب، مناقب آل أبی طالب، ج ۴، ص ۴۳۹؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۴۲؛ سید محسن امین، اعیان الشیعة، ص ۴۰؛ طبرسی، اعلام الوری، ص ۳۷۲؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۸</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۶.</ref>. | ||
==پنجم: آگاهیبخشی [[سیاسی]] به چهرههای برجسته [[شیعه]]== | ==پنجم: آگاهیبخشی [[سیاسی]] به چهرههای برجسته [[شیعه]]== | ||
* از دیگر فعالیت‌های [[سیاسی]] | * از دیگر فعالیت‌های [[سیاسی]] امام عسکری{{ع}}، تقویت و توجیه [[سیاسی]] [[رجال]] مهم [[شیعه]]، برابر فشارها و سختیهای [[مبارزات]] [[سیاسی]]، برای [[حمایت]] از آرمانهای بلند [[تشیع]] بود. از آنجا که شخصیتهای بزرگ [[شیعه]] در فشار بیشتری بودند، [[امام]] به تناسب مورد، آنان را [[راهنمایی]] میکرد و [[روحیه]] آنان را بالا میبرد. همچنین میکوشید [[صبر]] و [[آگاهی]] آنان در برابر فشارها، تنگناها و تنگدستیها فزونی یابد، تا بتوانند [[مسؤولیت]] بزرگ [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] و [[وظایف دینی]] خود را به خوبی انجام دهند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۷.</ref>. | ||
==ششم: بهرهگیری از [[دانش غیبی]] برای [[ارشاد]] دیگران== | ==ششم: بهرهگیری از [[دانش غیبی]] برای [[ارشاد]] دیگران== | ||
* [[امامان]]{{عم}}، در پرتو ارتباط با [[پروردگار]] [[جهان]]، از [[دانش غیبی]] برخوردار بودند و در مواردی که اساس [[حقانیت]] [[اسلام]] یا [[مصالح]] بلند مرتبه [[امت اسلامی]]، در خطر قرار میگرفت، از این [[آگاهی]] به صورت "ابزار [[هدایت]]" استفاده میکردند. پیشگوییها و گزارشهای غیبی آنان، بخش مهمّی از [[زندگی]] ایشان را در بر میگیرد؛ با مطالعه در [[زندگی]] | * [[امامان]]{{عم}}، در پرتو ارتباط با [[پروردگار]] [[جهان]]، از [[دانش غیبی]] برخوردار بودند و در مواردی که اساس [[حقانیت]] [[اسلام]] یا [[مصالح]] بلند مرتبه [[امت اسلامی]]، در خطر قرار میگرفت، از این [[آگاهی]] به صورت "ابزار [[هدایت]]" استفاده میکردند. پیشگوییها و گزارشهای غیبی آنان، بخش مهمّی از [[زندگی]] ایشان را در بر میگیرد؛ با مطالعه در [[زندگی]] امام عسکری{{ع}}، چنین به نظر میرسد که آن [[حضرت]]، بیش از [[امامان]] دیگر، [[دانش غیبی]] خود را [[آشکار]] میساخته است<ref> محمد جواد طبسی، حیاة الامام العسکری علیه السّلام، ص ۱۲۱</ref>. پس از انتقال [[امام هادی]]{{ع}} به سامّرا، آن [[حضرت]] تحت [[مراقبت]] و کنترل شدید بود؛ ازاینرو امکان معرفی فرزندش [[امام حسن]]{{ع}} به عموم [[شیعیان]]، در [[جایگاه]] [[امام]] بعدی وجود نداشت. به طور اصولی این کار، [[زندگی]] او را از [[ناحیه]] [[حکومت]] وقت، در معرض خطر جدّی قرار می‌داد. به همین سبب کار معرفی امام عسکری{{ع}} به [[شیعیان]] و [[گواه]] گرفتن آنان در این باب، در ماههای پایانی [[عمر]] [[امام هادی]]{{ع}} صورت گرفت؛ به گونهای که هنگام [[رحلت]] آن [[حضرت]]، گروهی از [[شیعیان]] از [[امامت]] امام عسکری{{ع}}، [[آگاهی]] نداشتند<ref> مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۳۴</ref>. امام عسکری{{ع}} برای زدودن زنگار شکها و تردیدها و نیز برای حفظ [[یاران]] خود از خطر یا [[هدایت]] [[گمراهان]]، ناگزیر میشد پردههای [[حجاب]] را کنار زده، از آن سوی [[جهان]] ظاهر خبر دهد<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۷.</ref>. | ||
==هفتم: معرفی [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} به عنوان جانشین== | ==هفتم: معرفی [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} به عنوان جانشین== | ||
* یکی از مسؤولیتهای بزرگ | * یکی از مسؤولیتهای بزرگ امام عسکری{{ع}}، معرّفی [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} به [[جانشینی]] خود بود. این امر، زمانی سختتر میشد که آن [[حضرت]] می‌بایست بنا به دلایلی، [[فرزند]] خود را در پرده "[[پنهانزیستی]]" نگه دارد، تا از گزند بدخواهان در [[امان]] بماند. با این حال در موارد فراوانی، به معرفی [[جانشین]] خود به افراد مورد [[اطمینان]] پرداخته است. تعابیری که [[امام یازدهم]] برای معرفی [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} به کار برده، بدین قرار است:{{عربی|"هَذَا صَاحِبُكُمْ بَعْدِي"}}<ref>این، بعد از من صاحب شما است؛ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۴۸.</ref>؛ {{عربی|" إِنَ ابْنِي هُوَ الْقَائِمُ مِنْ بَعْدِي "}}<ref>همانا فرزندم، قائم بعد از من است؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۵۲۴، ح ۴.</ref>؛ {{عربی|" هَذَا إِمَامُكُمْ مِنْ بَعْدِي وَ خَلِيفَتِي عَلَيْكُم "}}<ref>این پیشوای شما پس از من و جانشین من بر شما است؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۴۳۵، ح ۲.</ref>؛ {{عربی|" ابنی محمد هو الامام الحجة بعدی "}}<ref>فرزندم محمد، همان امام و حجت پس از من است؛ [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۴۰۹، ح ۹</ref> و مواردی از این دست که در کتابها بدان اشاره شده است. | ||
*''آمادهسازی [[شیعیان]] برای دوران [[غیبت]] [[امام مهدی|امام دوازدهم]]{{ع}}'': از آنجا که [[پنهان]] شدن [[پیشوا]] و [[رهبر]] هرجمعیت، یک حادثه [[غیر طبیعی]] و نامأنوس است و [[باور]] کردن آن و نیز [[تحمل]] مشکلات ناشی از آن، برای [[مردم]] دشوار است، [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و [[امامان]] پیشین{{عم}}، به تدریج [[مردم]] را با این موضوع آشنا ساخته، افکار را برای پذیرش آن آماده میکردند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۸.</ref>. | *''آمادهسازی [[شیعیان]] برای دوران [[غیبت]] [[امام مهدی|امام دوازدهم]]{{ع}}'': از آنجا که [[پنهان]] شدن [[پیشوا]] و [[رهبر]] هرجمعیت، یک حادثه [[غیر طبیعی]] و نامأنوس است و [[باور]] کردن آن و نیز [[تحمل]] مشکلات ناشی از آن، برای [[مردم]] دشوار است، [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و [[امامان]] پیشین{{عم}}، به تدریج [[مردم]] را با این موضوع آشنا ساخته، افکار را برای پذیرش آن آماده میکردند<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۸.</ref>. | ||
*این [[تلاش]]، در عصر [[امام هادی]]{{ع}} و | *این [[تلاش]]، در عصر [[امام هادی]]{{ع}} و امام عسکری{{ع}}، به صورت جدیتری به چشم میخورد؛ چنانکه [[امام هادی]]{{ع}} بعضی از [[کارها]] را به وسیله [[نمایندگان]] انجام می‌داد و خود کمتر با افراد تماس میگرفت. این امر در زمان امام عسکری{{ع}}، جلوه بیشتری یافت؛ زیرا با وجود تأکید بر [[تولد]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}، او را فقط به [[شیعیان]] خاص و بسیار نزدیک نشان می‌داد. از سوی دیگر، تماس مستقیم [[شیعیان]] با خود آن [[حضرت]] نیز روز به روز محدودتر و کمتر میشد؛ به گونهای که حتی در [[شهر]] [[سامرا]] از طریق [[نامه]] یا به وسیله [[نمایندگان]] خویش، به [[مردم]] پاسخ می‌داد. بدین ترتیب، آنان را برای پذیرش اوضاع و شرایط [[عصر غیبت]] و ارتباط غیر مستقیم با [[امام]] آماده میساخت. این همان روشی است که [[امام دوازدهم]]{{ع}} در [[زمان غیبت صغرا]] در پیش گرفت و به تدریج [[شیعیان]] را برای [[دوران غیبت کبرا]] آماده ساخت<ref> با استفاده از: مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان علیهم السّلام، ص ۶۱۵- ۶۶۲</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۸.</ref>. | ||
*حوادث ناگوار پس از [[شهادت امام عسکری]]{{ع}}: سوگمندانه پس از | *حوادث ناگوار پس از [[شهادت امام عسکری]]{{ع}}: سوگمندانه پس از امام عسکری{{ع}}، پدیدههای ناگواری رخ داد که برخی بدین قرار است: | ||
#بازجویی [[حاکمان ستمگر]] از خانه آن [[حضرت]]، برای دستیابی به [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}<ref> ر. ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۵؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۴۳</ref>؛ | #بازجویی [[حاکمان ستمگر]] از خانه آن [[حضرت]]، برای دستیابی به [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}<ref> ر. ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۵؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۴۳</ref>؛ | ||
#برخورد [[جعفر]] [[کذّاب]] با [[مادر امام عسکری]]{{ع}} بر سر [[میراث]]؛ | #برخورد [[جعفر]] [[کذّاب]] با [[مادر امام عسکری]]{{ع}} بر سر [[میراث]]؛ | ||
#[[ترور]]، حبس، تهدید و اذیت و [[آزار]] [[شیعیان]]؛ [[شیخ مفید]]، تهدیدات بر ضد [[شیعه]] پس از [[شهادت امام عسکری]]{{{ع}}، را یکی از تلخترین فرازهای [[تاریخ]] [[تشیع]] یاد کرده است<ref> شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۲۵؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۳۳۴</ref>. | #[[ترور]]، حبس، تهدید و اذیت و [[آزار]] [[شیعیان]]؛ [[شیخ مفید]]، تهدیدات بر ضد [[شیعه]] پس از [[شهادت امام عسکری]]{{{ع}}، را یکی از تلخترین فرازهای [[تاریخ]] [[تشیع]] یاد کرده است<ref> شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۲۵؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۳۳۴</ref>. | ||
#[[اختلاف]] و چنددستگی بین [[شیعیان]]<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref>. | #[[اختلاف]] و چنددستگی بین [[شیعیان]]<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref>. | ||
*یکی از حادثههای کمرشکن پس از [[شهادت امام عسکری]]{{ع}}، تفرقهای بود که در میان برخی از [[شیعیان]] پدید آمد و آنها را از [[یکپارچگی]] خارج کرد. البته این تفرق پیش از آن، از سوی | *یکی از حادثههای کمرشکن پس از [[شهادت امام عسکری]]{{ع}}، تفرقهای بود که در میان برخی از [[شیعیان]] پدید آمد و آنها را از [[یکپارچگی]] خارج کرد. البته این تفرق پیش از آن، از سوی امام عسکری{{ع}} پیشبینی شده بود. | ||
*[[ابو غانم]] میگوید: از | *[[ابو غانم]] میگوید: از امام عسکری{{ع}} شنیدم که میفرمود: "در سال ۲۶۰ پیروانم [[فرقه]] فرقه میشوند". آنگاه در ادامه [[ابو غانم]] میگوید: در آن سال امام عسکری{{ع}} [[رحلت]] فرمود و [[پیروان]] و یارانش متفرق شدند. دستهای خود را منتسب به جعفر- پسر [[امام]] دهم- کردند، گروهی سرگردان شدند، عدهای به [[شک]] افتادند، دستهای در حالت سرگردانی ایستادند و جمعی دیگر به [[توفیق]] خدای سبحانه و تعالی بر [[دین]] خود ثابت ماندند<ref> [[شیخ صدوق]]، [[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال الدین و تمام النعمة]]، ج۲، ص ۴۰۸، ح ۶</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۶۴-۷۰.</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ج۱، ص۱۵۹، ۱۶۰.</ref>. | ||
==پرسش مستقیم== | ==پرسش مستقیم== | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]. | * [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]. | ||
* [[پرونده:136861.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|'''درسنامه مهدویت ج۱''']]. | |||
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]. | * [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]. | ||
نسخهٔ ۹ اوت ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۴۰
متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.
حسن بن علی بن محمد بن علی، ملقّب به عسکری، یازدهمین امام از ائمه معصوم (ع)، پدر حضرت مهدی (ع) دوازدهمین امام بوده است. در روز هشتم یا چهارم یا دهم ربیع الثانی سال ٢٣١ یا ٢٣٢ ه. ق در مدینه متولد و در روز هشتم یا اوّل ربیع الاول سال ٢٦٠ ه. ق در سامرا وفات یافت. دوران امامت این امام، شش سال بوده و در مدت عمر بیست و هشت یا بیست و نه سال خویش، منشأ برکات و فیوضات بسیاری بوده است. آن حضرت در دوران حکومت معتمد عباسی از دنیا رفت و در کنار قبر پدرش در سامرا مدفون گشت. حضرت عسکری (ع)، جز امام مهدی (ع) فرزندی نداشته است[۱][۲].
مقدمه
- امام حسن عسکری(ع) فرزند امام علی النقی(ع)، پدر بزرگوار حضرت مهدی(ع) و یازدهمین پیشوای شیعیان است. آن حضرت در ماه ربیع الاول یا ربیع الثانی سال ۲۳۱ یا ۲۳۲ ق در مدینه، چشم به جهان گشود. مادرش بانویی پارسا و شایسته به نام "حدیثه"(س)، بود که برخی، از او به نام "سوسن" یاد کردهاند[۳][۴].
- از آنجا که پیشوای یازدهم به دستور خلیفه عباسی در "سامّرا"، در محله "عسکر" سکونت اجباری داشت، "عسکری" نامیده میشود[۵]. از مشهورترین لقبهای آن حضرت، "نقی"، "زکی"، "فاضل"، "امین" و کنیهاش "ابو محمد" است. او ۲۲ ساله بود که پدرش به شهادت رسید. مدّت امامتش شش سال و عمرش ۲۸ سال بود. امام عسکری(ع) در سال ۲۶۰ ق در حالی که یگانه پسر او در جایگاه آخرین حجّت الهی در سن پنج سالگی قرار داشت، به شهادت رسید و در خانه خود در سامرا، کنار مرقد پدرش به خاک سپرده شد[۶].
- درباره ویژگیهای آن حضرت آوردهاند: رنگش گندمگون، چشمانش درشت و سیاه، رویش زیبا، قامتش معتدل و اندامش متناسب بود. با آنکه جوان بود، بزرگان قریش و دانشمندان زمان خود را تحت تأثیر و نفوذ قرار می‌داد. دوست و دشمن به برتری او در دانش، بردباری، بخشش، پارسایی، پروای الهی و دیگر مکارم اخلاقی باور داشتند[۷][۸].
- مدت کوتاه عمر امام به سه دوره تقسیم میشود: تا چهار سال و چند ماهگی "و بنا به یک قول تا سیزده سالگی"، در مدینه به سر برد. تا ۲۳ سالگی به اتفاق پدر بزرگوارش در سامرا میزیست و تا ۲۸ سالگی "شش سال و اندی پس از شهادت امام دهم"، در سامرا ولایت بر امور و پیشوایی شیعیان را بر عهده داشت.
- روایاتی از رسول اکرم(ص) و اهل بیت(ع) بر امامت دوازده امام وارد شده و در آنها، به روشنی، به نام ایشان- از جمله امام حسن بن علی عسکری(ع)- اشاره شده است. اضافه بر آنکه در روایات نقل شده از پدر بزرگوارش، به امامت آن حضرت تصریح شده است.
- جابر بن عبد اللّه انصاری، با اشاره به لوحی که در دستان مبارک حضرت زهرا(س) مشاهده کرده بود، به امامت و نام امام عسکری(ع) تصریح کرده است[۹][۱۰].
- مشهور بین شیعه آن است که امام عسکری(ع) فرزندی جز امام مهدی(ع) از خود به یادگار نگذاشت[۱۱]. آن حضرت، با همه فشارها و پیجوییهای پیوسته حکومت عباسی، یک سلسله فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و علمی، در راستای حفظ اسلام و مبارزه با افکار ضد اسلامی انجام می‌داد. گوشه ای از این فعالیتها که پیوند بیشتری با موضوع مهدویت دارد، به شرح زیر است[۱۲][۱۳]:
نخست: کوشش علمی در دفاع از اسلام و ردّ شبهات
- امام عسکری(ع) به دلیل شرایط نامساعد و تنگناهای شدید حکومت عباسی، در گسترش دانش بیکران خود در همه جامعه پیروزی چندانی به دست نیاورد؛ اما شاگردانی تربیت کرد که هرکدام در گسترش معارف اسلام و رفع شبهات دشمنان، نقش مؤثر و ارزندهای داشتند. شیخ طوسی، شمار شاگردان آن حضرت را افزون بر یک صد نفر ثبت کرده است[۱۴]. میان آنان چهرهها و شخصیتهای برجسته و وارستهای مانند احمد بن اسحاق اشعری قمی، ابو هاشم داود بن قاسم جعفری، ابو عمرو عثمان بن سعید عمری، علی بن جعفر و محمد بن حسن صفّار به چشم میخورند[۱۵][۱۶].
دوم: گسترش حلقه ارتباطی با شیعیان از طریق نمایندگان
- در پی تلاشهای فراوان امامان پیشین، در زمان امام عسکری(ع) تشیع در مناطق و شهرهای مختلف، گسترده شده و شیعیان در گستره وسیعی زندگی میکردند. گستردگی و پراکندگی مراکز شیعی، وجود سازمان ارتباطی منظمی را ایجاب میکرد، تا پیوند شیعیان را با حوزه امامت و نیز ارتباط آنان را با همدیگر برقرار سازد و از این رهگذر، آنان را از نظر دینی و سیاسی، رهبری و سازماندهی کند. این نیاز، از زمان امام نهم(ع) احساس میشد و چنانکه در روش آن حضرت و امام دهم (ع) آمده، شبکه ارتباطی وکالت و نصب نمایندگان در مناطق گوناگون، از آن زمان وجود داشته است. این برنامه، زمان امام عسکری(ع) نیز پیگیری شد. بنابر یافتهها و شواهد تاریخی، آن حضرت نمایندگانی از میان شخصیتهای برجسته شیعه، در مناطق فراوان نصب کرده و با آنان در ارتباط بود و از این راه، شیعیان را در همه مناطق زیر نگاه داشت. یکی از نمایندگان امام "احمد بن اسحاق بن عبد اللّه قمی اشعری"، از یاران ویژه امام و از شخصیتهای بزرگ شیعی در قم بود. برخی از دانشمندان علم رجال، از او به عنوان رابط بین قمیها و امام و از جمله اصحاب خاصّ آن حضرت یاد کردهاند[۱۷]. اما دانشمندان دیگر، او را وکیل و نماینده امام دانستهاند[۱۸]. در رأس وکیلهای امام، "محمد بن عثمان عمری" قرار داشت و وکیلهای دیگر، به وسیله او با امام در ارتباط بودند. آنان نوعا اموال و وجوهات جمع‌آوری شده را به وی تحویل میدادند و او آنها را به امام(ع) می‌رساند. افزون بر شبکه ارتباطی وکالت، امام از طریق فرستادن پیک، با شیعیان و پیروان خود ارتباط برقرار میساخت و مشکلات آنان را برطرف میکرد. امام، گذشته از پیکها، از طریق نامهنگاری نیز با شیعیان ارتباط داشت و آنان را در موقعیتهای حساس راهنمایی میکرد. نامهای که امام به "ابن بابویه" نوشته، نمونهای از این نامهها است. امام دو نامه نیز به شیعیان قم و آبه "آوه" نوشته که متن آنها در کتابها گرد آمده است[۱۹].
- بر اساس روایتی، امام عسکری(ع) بامداد روز هشتم ربیع الأول سال ۲۶۰ ق اندکی پیش از رحلت، نامههای فراوانی به مردم مداین نوشت[۲۰][۲۱].
سوم: فعالیت‌های سیاسی سرّی
- امام عسکری(ع) با وجود همه محدودیتها و کنترلهای دستگاه خلافت، یک زنجیره فعالیت‌های سیاسی سرّی را رهبری میکرد که با گزینش شیوههای پنهانکاری، از چشم جاسوسان دربار، به دور میماند. برای نمونه، عثمان بن سعید عمری - از نزدیکترین و صمیمیترین یاران امام(ع) - در پوشش روغنفروشی فعالیت میکرد. شیعیان و پیروان آن حضرت، اموال و وجوه خود را به او میرساندند و او آنها را در ظرفهای روغن قرار داده، به حضور امام(ع) می‌رساند[۲۲][۲۳].
چهارم: پشتیبانی مالی از شیعیان
- یکی دیگر از موضعگیریهای امام عسکری(ع)، حمایت مالی از شیعیان- به ویژه از یاران خاص و نزدیک آن حضرت - بود. این کار سبب شد آنان زیر فشار مالی، جذب دستگاه حکومت عباسی نشوند[۲۴][۲۵][۲۶].
پنجم: آگاهیبخشی سیاسی به چهرههای برجسته شیعه
- از دیگر فعالیت‌های سیاسی امام عسکری(ع)، تقویت و توجیه سیاسی رجال مهم شیعه، برابر فشارها و سختیهای مبارزات سیاسی، برای حمایت از آرمانهای بلند تشیع بود. از آنجا که شخصیتهای بزرگ شیعه در فشار بیشتری بودند، امام به تناسب مورد، آنان را راهنمایی میکرد و روحیه آنان را بالا میبرد. همچنین میکوشید صبر و آگاهی آنان در برابر فشارها، تنگناها و تنگدستیها فزونی یابد، تا بتوانند مسؤولیت بزرگ اجتماعی و سیاسی و وظایف دینی خود را به خوبی انجام دهند[۲۷].
ششم: بهرهگیری از دانش غیبی برای ارشاد دیگران
- امامان(ع)، در پرتو ارتباط با پروردگار جهان، از دانش غیبی برخوردار بودند و در مواردی که اساس حقانیت اسلام یا مصالح بلند مرتبه امت اسلامی، در خطر قرار میگرفت، از این آگاهی به صورت "ابزار هدایت" استفاده میکردند. پیشگوییها و گزارشهای غیبی آنان، بخش مهمّی از زندگی ایشان را در بر میگیرد؛ با مطالعه در زندگی امام عسکری(ع)، چنین به نظر میرسد که آن حضرت، بیش از امامان دیگر، دانش غیبی خود را آشکار میساخته است[۲۸]. پس از انتقال امام هادی(ع) به سامّرا، آن حضرت تحت مراقبت و کنترل شدید بود؛ ازاینرو امکان معرفی فرزندش امام حسن(ع) به عموم شیعیان، در جایگاه امام بعدی وجود نداشت. به طور اصولی این کار، زندگی او را از ناحیه حکومت وقت، در معرض خطر جدّی قرار می‌داد. به همین سبب کار معرفی امام عسکری(ع) به شیعیان و گواه گرفتن آنان در این باب، در ماههای پایانی عمر امام هادی(ع) صورت گرفت؛ به گونهای که هنگام رحلت آن حضرت، گروهی از شیعیان از امامت امام عسکری(ع)، آگاهی نداشتند[۲۹]. امام عسکری(ع) برای زدودن زنگار شکها و تردیدها و نیز برای حفظ یاران خود از خطر یا هدایت گمراهان، ناگزیر میشد پردههای حجاب را کنار زده، از آن سوی جهان ظاهر خبر دهد[۳۰][۳۱].
هفتم: معرفی حضرت مهدی(ع) به عنوان جانشین
- یکی از مسؤولیتهای بزرگ امام عسکری(ع)، معرّفی حضرت مهدی(ع) به جانشینی خود بود. این امر، زمانی سختتر میشد که آن حضرت می‌بایست بنا به دلایلی، فرزند خود را در پرده "پنهانزیستی" نگه دارد، تا از گزند بدخواهان در امان بماند. با این حال در موارد فراوانی، به معرفی جانشین خود به افراد مورد اطمینان پرداخته است. تعابیری که امام یازدهم برای معرفی حضرت مهدی(ع) به کار برده، بدین قرار است:"هَذَا صَاحِبُكُمْ بَعْدِي"[۳۲]؛ " إِنَ ابْنِي هُوَ الْقَائِمُ مِنْ بَعْدِي "[۳۳]؛ " هَذَا إِمَامُكُمْ مِنْ بَعْدِي وَ خَلِيفَتِي عَلَيْكُم "[۳۴]؛ " ابنی محمد هو الامام الحجة بعدی "[۳۵] و مواردی از این دست که در کتابها بدان اشاره شده است.
- آمادهسازی شیعیان برای دوران غیبت امام دوازدهم(ع): از آنجا که پنهان شدن پیشوا و رهبر هرجمعیت، یک حادثه غیر طبیعی و نامأنوس است و باور کردن آن و نیز تحمل مشکلات ناشی از آن، برای مردم دشوار است، پیامبر اسلام(ص) و امامان پیشین(ع)، به تدریج مردم را با این موضوع آشنا ساخته، افکار را برای پذیرش آن آماده میکردند[۳۶][۳۷].
- این تلاش، در عصر امام هادی(ع) و امام عسکری(ع)، به صورت جدیتری به چشم میخورد؛ چنانکه امام هادی(ع) بعضی از کارها را به وسیله نمایندگان انجام می‌داد و خود کمتر با افراد تماس میگرفت. این امر در زمان امام عسکری(ع)، جلوه بیشتری یافت؛ زیرا با وجود تأکید بر تولد حضرت مهدی(ع)، او را فقط به شیعیان خاص و بسیار نزدیک نشان می‌داد. از سوی دیگر، تماس مستقیم شیعیان با خود آن حضرت نیز روز به روز محدودتر و کمتر میشد؛ به گونهای که حتی در شهر سامرا از طریق نامه یا به وسیله نمایندگان خویش، به مردم پاسخ می‌داد. بدین ترتیب، آنان را برای پذیرش اوضاع و شرایط عصر غیبت و ارتباط غیر مستقیم با امام آماده میساخت. این همان روشی است که امام دوازدهم(ع) در زمان غیبت صغرا در پیش گرفت و به تدریج شیعیان را برای دوران غیبت کبرا آماده ساخت[۳۸][۳۹][۴۰].
- حوادث ناگوار پس از شهادت امام عسکری(ع): سوگمندانه پس از امام عسکری(ع)، پدیدههای ناگواری رخ داد که برخی بدین قرار است:
- بازجویی حاکمان ستمگر از خانه آن حضرت، برای دستیابی به حضرت مهدی(ع)[۴۱]؛
- برخورد جعفر کذّاب با مادر امام عسکری(ع) بر سر میراث؛
- ترور، حبس، تهدید و اذیت و آزار شیعیان؛ شیخ مفید، تهدیدات بر ضد شیعه پس از شهادت امام عسکری{(ع)، را یکی از تلخترین فرازهای تاریخ تشیع یاد کرده است[۴۲].
- اختلاف و چنددستگی بین شیعیان[۴۳].
- یکی از حادثههای کمرشکن پس از شهادت امام عسکری(ع)، تفرقهای بود که در میان برخی از شیعیان پدید آمد و آنها را از یکپارچگی خارج کرد. البته این تفرق پیش از آن، از سوی امام عسکری(ع) پیشبینی شده بود.
- ابو غانم میگوید: از امام عسکری(ع) شنیدم که میفرمود: "در سال ۲۶۰ پیروانم فرقه فرقه میشوند". آنگاه در ادامه ابو غانم میگوید: در آن سال امام عسکری(ع) رحلت فرمود و پیروان و یارانش متفرق شدند. دستهای خود را منتسب به جعفر- پسر امام دهم- کردند، گروهی سرگردان شدند، عدهای به شک افتادند، دستهای در حالت سرگردانی ایستادند و جمعی دیگر به توفیق خدای سبحانه و تعالی بر دین خود ثابت ماندند[۴۴][۴۵][۴۶].
پرسش مستقیم
پرسش‌های وابسته
- آیا خداوند برای امامت امام مهدی زمینه سازی کرده است؟ (پرسش)
- آیا نص متواتر بر امامت امام مهدی از امام عسکری رسیده است؟ (پرسش)
- آیا انتقال امامت به دو برادر بعد از حسنین جایز است؟ (پرسش)
- امامت امام مهدی از چه زمانی آغاز شده است؟ (پرسش)
- آیا فضایل و کرامات امامان ناشی از نبوغ فکری آنها بوده است؟ (پرسش)
- امام عسکری برای تثبیت امامت فرزندش چه تدابیری اندیشید؟ (پرسش)
- میان نظام امامت و غیبت امام مهدی چه ارتباطی وجود دارد؟ (پرسش)
- پس از شهادت امام حسن عسکری چه اختلاف‌‌هایی بر سر مسئله امامت به‌وجود آمد؟ (پرسش)
- چرا امام عسکری اقدام به معرفی و نشان دادن فرزندش به برخی از شیعیان نمودند؟ (پرسش)
- امام مهدی در پاسخ سعد بن عبدالله قمی دلیل عدم انتخابی بودن امام را چگونه بیان فرموده است؟ (پرسش)
- جریان تحویل وجوهات و هدایای شیعیان به امام عسکری توسط محمد بن اسحاق چیست؟ (پرسش)
- امام حسن عسکری درباره جانشین بعد از خود چه فرموده است؟ (پرسش)
- چه کسانی بر جنازه امام حسن عسکری نماز خوانده‌اند؟ (پرسش)
- مقام علمی امام مهدی در روایات چگونه بیان شده است؟ (پرسش)
- حدیث ولایت چیست و چه ارتباطی با امامت امام مهدی دارد؟ (پرسش)
- چه ارتباطی میان حدیث معراج و امامت امام مهدی وجود دارد؟ (پرسش)
جستارهای وابسته
- آخر الزمان
- آدینه (جمعه)
- آستانه عسکریین
- آستانه قیامت
- آفتاب پشت ابر (خورشید پشت ابر)
- آینده پژوهی
- آیین جدید دین در عصر ظهور
- اَبدال
- ابوالادیان
- ابوصالح
- ابوالقاسم (امام مهدی)
- اثناعشریه
- احمد (امام مهدی)
- احمد بن اسحاق قمی
- احمد بن هلال کرخی
- احمدیه (قادیانیه)
- اخیار
- ادله رجعت
- اسماعیلیه
- أشراط الساعه
- اصحاب قائم (یاران امام مهدی)(ع)
- اصحاب کهف
- اقامت‌گاه امام مهدی در عصر ظهور (مسجد سهله)
- القاب امام مهدی (ع)
- امامت امام مهدی (ع)
- امامت و مهدویت
- امام حسن عسکری
- امام زمان (صاحب الزمان)
- امام شناسی (مرگ جاهلی)
- امام مهدی از ولادت تا ظهور
- امامیه
- امدادهای غیبی
- امکان رجعت (رجعت)
- امنیت (حکومت جهانی)
- انتظار فرج
- انتقام
- انجمن حجتیه
- انطاکیه
- اوتاد
- اهل سنت و امام مهدی موعود
- اهل سنّت و ولادت امام مهدی (ع)
- اهل کتاب در عصر ظهور
- ایام الله
- ایستادن هنگام شنیدن لقب قائم
- باب (علی محمد شیرازی)
- بابیه (باب)
- باران های پیاپی
- باقریه
- البرهان فی علامات امام مهدی آخر الزمان
- بعثت امام مهدی
- بلالی (محمد بن علی بن بلال)
- بلالیه
- بهائیت
- البیان فی اخبار صاحب الزمان
- بیت الحمد
- بیت المقدس
- بیدا (خسف به بیدا)
- بیعت امام مهدی
- بیعت نامه امام مهدی
- البیعه لله
- پایان تاریخ (آخرالزمان)
- پدر امام مهدی (امام حسن عسکری)
- پدر امام مهدی و اهل سنّت
- پرچم امام مهدی
- پرچم های سیاه
- پیراهن امام مهدی
- تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم
- تاریخ عصر غیبت
- تاریخ غیبت کبرا
- تشرف (ملاقات با امام مهدی
- تکذیب وقت گزاران وقت ظهور
- تَناثُرُ النُّجُوم
- توقیع
- جبرئیل
- جده
- جزیره خضرا
- جزیره خضرا در ترازوی نقد
- جعفر کذاب
- جمعه
- جنگ افزارهای امام مهدی (سلاح امام مهدی)
- حجت
- حجر الاسود
- حدیث غدیر
- حدیث لوح حضرت زهرا (لوح حضرت زهرا)
- حدیث معراج
- حِرْز امام مهدی
- حرمت نام بردن امام مهدی
- حسن شریعی
- حسین بن روح نوبختی
- حسین بن منصور حلاج
- حکومت جهانی
- حکومت صالحان
- حکومت مستضعفان
- حکیمه خاتون
- حیرت
- خاتم الاوصیاء
- خراسانی (خروج خراسانی)
- خردسال ترین پیشوای معصوم (امامت امام مهدی)
- خروج خراسانی
- خروج دابة الاَرض
- خروج دجال
- خروج سفیانی
- خروج سید حسنی
- خروج شعیب بن صالح
- خروج شیصبانی
- خروج عوف سلمی
- خروج امام مهدی (قیام امام مهدی)
- خروج یأجوج (یأجوج و مأجوج)
- خروج یمانی
- خسف به بیداء
- خسوف و کسوف غیرعادی
- خضر
- خلافت موعود
- خورشید پشت ابر
- خطبه قیام
- خورشید مغرب
- خیمه
- دابه الارض (خروج دابه الارض)
- دادگستر جهان
- دانشمندان عامه و امام مهدی موعود
- دجال (خروج دجال)
- در انتظار ققنوس
- در فجر ساحل
- دست بر سر گذاشتن
- دعای افتتاح
- دعای عهد
- دعای ندبه
- دعای سمات
- دوازده امامی (اثناعشریه)
- دولت کریمه (حکومت جهانی)
- دین در آخرالزمان (آخرالزمان)
- دین عصر ظهور
- ذی طوی
- رایات سود (پرچم های سیاه)
- رحلت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
- رجعت
- رجعت کنندگان
- رکن و مقام
- رؤیت امام مهدی (ملاقات امام مهدی)
- زبور داود
- زمینه سازان ظهور
- زنان آخرالزمان (آخرالزمان)
- زنان و قیام امام مهدی (یاران امام مهدی)
- زندگی آخرالزمان (آخرالزمان)
- زیارت آل یس
- زیارت ناحیه مقدسه
- زیارت رجبیه
- زیدیه
- سازمان وکالت
- سامرا
- سرداب سامرا
- سلاح امام مهدی
- سفیانی (خروج سفیانی)
- سید حسنی (خروج سید حسنی)
- سیره حکومتی امام مهدی
- سیصد و سیزده
- شاهدان ولادت امام مهدی
- شرایط ظهور
- شرید
- شریعیه
- شعبان
- شعیب بن صالح (خروج شعیب)
- شلمغانیه
- شمائل امام مهدی
- شمشیر امام مهدی (سلاح امام مهدی)
- شهادت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
- شیخیه
- شیطان (کشته شدن شیطان)
- شیصبانی (خروج شیصبانی)
- شیعه
- صاحب الامر
- صاحب الدار
- صاحب الزمان
- صاحب السیف
- صاحب الغیبه
- صاید بن صید (خروج دجال)
- صقیل (مادر امام مهدی)
- صیحه آسمانی (ندای آسمانی)
- طالقان
- طرید
- طلوع خورشید از مغرب
- طویل العمر
- طی الارض
- طیبه
- ظهور
- عاشورا
- عبرتایی (احمد بن هلال)
- عثمان بن سعید عمری
- عدد یاران امام مهدی (سیصد و سیزده)
- عدل و قسط (حکومت جهانی)
- العرف الوردی فی اخبار الامام مهدی
- عسکریه
- عصائب
- عصر زندگی
- عقد الدرر فی اخبار المنتظر
- علایم ظهور (نشانه های ظهور)
- علائم قیامت (اشراط الساعه)
- علی بن محمد سمری
- غار انطاکیه (انطاکیه)
- غایب (امام غایب)
- غریم
- غلام
- غیبت (پنهان شدن)
- الغیبه
- غیبت صغرا
- غیبت کبرا
- فترت
- فرید
- فرجام امام مهدی
- فرجام شناسی (آینده پژوهی)
- فضیلت انتظار فرج (انتظار فرج)
- فضیلت منتظران (منتظر)
- فلسفه رجعت (رجعت)
- فلسفه غیبت صغرا (غیبت صغرا)
- فلسفه غیبت (غیبت امام مهدی)
- فواید امام غایب
- فوتوریسم
- قائم
- قادیانیه
- قتل نفس زَکیّه
- قم
- قیامت صغرا (رجعت)
- قیام های پیش از ظهور
- کتاب الغیبه للحجه
- کشته شدن شیطان
- کمال الدین و تمام النعمه
- کوفه
- کنیه امام مهدی (ابوالقاسم)
- کوه رَضْوی
- کیسانیه
- لباس امام مهدی (پیراهن امام مهدی)
- لوح حضرت زهرا
- مادر امام مهدی
- متمهدی (مدعیان مهدویت)
- مثلث برمودا (جزیره خضرا)
- محدَّث
- محل بیعت امام مهدی (رکن و مقام)
- محل ظهور امام مهدی (مسجد الحرام)
- محل قتل نفس زکیه (رکن و مقام)
- محمد
- محمد بن عثمان بن سعید عمری
- محمد بن علی بن هلال
- محمد بن علی شلمغانی
- محمد بن نصیر نمیری
- محمدیه
- مدعیان بابیت
- مدعیان مهدویت
- مرجع تقلید
- مردان آخرالزمان (آخرالزمان)
- مرکز حکومت امام مهدی (مسجد کوفه)
- مرگ جاهلی
- مرگ سرخ
- مرگ سفید
- مستضعف
- مسجد جمکران
- مسجد الحرام
- مسجد سهله
- مسجد صاحب الزمان (مسجد جمکران)
- مسجد کوفه
- مصلای جمعه و جماعات در عصر ظهور (مسجد کوفه)
- مضطر
- معجم احادیث الامام المهدی
- معمرین
- مغیریه
- مقتدای مسیح
- مکیال المکارم فی فواید الدعاء للقائم
- ملاحم و فتن
- ملاقات با امام مهدی
- ملیکه (مادر امام مهدی)
- منتخب الاثر
- منتظِر
- منتَظَر
- منتقم
- منصور
- موتور
- موسویه
- موعود مسیحیت
- موعود یهود
- مهدی
- مهدی سودانی
- مهدی موعود
- مهدویت
- ممهدون (زمینه سازان ظهور)
- مهدویت پژوهی (آینده پژوهی)
- امام مهدی شخصی و امام مهدی نوعی
- مهدیه
- میراث دار پیامبران
- ناحیه مقدسه
- نام های حضرت محمد (احمد)
- ناووسیه
- نجبا
- ندای آسمانی
- نرگس (مادر امام مهدی)
- نزول عیسی
- نشانه های آخرالزمان (آخرالزمان
- نشانه های ظهور
- نفس زکیه
- نماز امام زمان
- نواب خاص
- نیابت خاص
- نیابت عام
- نیمه شعبان
- وقاتون (وقت ظهور)
- وقت ظهور
- وقت معلوم
- وکلای امام مهدی
- ولادت امام مهدی
- ولایت فقیه
- ولی فقیه
- همسر و فرزند امام مهدی
- هیبت امام مهدی
- یأجوج و مأجوج
- یاران امام مهدی
- یالثارات الحسین
منابع
سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت.
سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۱.
تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه.
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ معارف و معاریف، ج ۴، ص ۵۱۴.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۹۲.
- ↑ ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۳
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج ۱، باب ۱۷۶، ص ۲۳۰
- ↑ شیخ طوسی، التهذیب، ج ۶، ص ۹۲؛ر.ک: مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان (ع)، ص ۶۱۵
- ↑ ر. ک: شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، مقدمه
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، باب ۲۸، ح ۱
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۴۶
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۵۳، ۱۵۴.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص ۴۲۷ به بعد
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۵۴، ۱۵۵
- ↑ نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة، ص ۶۶؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص ۲۳
- ↑ محمد جواد طبسی، حیاة الامام العسکری علیه السّلام، ص ۳۳۳
- ↑ حسن بن علی بن شعبه، تحف العقول، ص ۴۸۶
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۵۵، ۱۵۶.
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۱۴
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۵۶.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۴۳؛ ابن شهر اشوب، مناقب آل أبی طالب، ج ۴، ص ۴۳۹؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۴۲؛ سید محسن امین، اعیان الشیعة، ص ۴۰؛ طبرسی، اعلام الوری، ص ۳۷۲؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۸
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۵۶.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۵۷.
- ↑ محمد جواد طبسی، حیاة الامام العسکری علیه السّلام، ص ۱۲۱
- ↑ مسعودی، اثبات الوصیة، ص ۲۳۴
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۵۷.
- ↑ این، بعد از من صاحب شما است؛ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۳۴۸.
- ↑ همانا فرزندم، قائم بعد از من است؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۵۲۴، ح ۴.
- ↑ این پیشوای شما پس از من و جانشین من بر شما است؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۳۵، ح ۲.
- ↑ فرزندم محمد، همان امام و حجت پس از من است؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۰۹، ح ۹
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ با استفاده از: مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان علیهم السّلام، ص ۶۱۵- ۶۶۲
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ ر. ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۵۰۵؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۱، ص ۴۳
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ص ۳۲۵؛ محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۰، ص ۳۳۴
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۰۸، ح ۶
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۶۴-۷۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۵۹، ۱۶۰.