امام مهدی عجل الله تعالی فرجه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
== مخفی ماندن ولادت امام زمان {{ع}} == | == مخفی ماندن ولادت امام زمان {{ع}} == | ||
به علت فشار و مراقبت‌های بسیار [[خلیفه عباسی]] برای یافتن [[آخرین حجت خدا]]، ولادت آن حضرت بر همگان مخفی ماند<ref>الإرشاد، ج۲، ص۳۳۶.</ref>. این تلاش با جستجوی [[خانه]] امام حسن عسکری{{ع}} بعد از [[شهادت]] آن حضرت تشدید شد، تا جایی‌که [[زنان]] نیز تحت‌نظر بودند تا معلوم شود کدام‌یک از آنها باردار هستند<ref>الکافی، ج۱، ص۵۰۵.</ref>. به همین دلیل امام حسن عسکری{{ع}} آن حضرت را از آغاز پنهان داشته و تنها به افراد خاصی ایشان را نشان می‌دادند، چنانکه در روز سوم [[تولد]]، امام ایشان را به اصحابش نشان داد و فرمود او صاحب و [[خلیفه]] شما بعد از من و قائمی است که [[زمین]] را بعد از پُرشدن از [[ظلم و جور]]، آکنده از [[عدل و داد]] می‌کند<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ص۴۳۱.</ref>. در [[روایت]] دیگری نیز امام حسن عسکری{{ع}} به چهل نفر از [[شیعیان]] که [[محمد بن عثمان عمری]] و [[معاویة بن حکیم]] جزو آنان بودند، فرزندش را نشان داد و او را امام و [[جانشین]] بعد از خود معرفی کرد<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ص۴۳۵.</ref>. طبق [[نقلی]] [[امام حسن عسکری]]{{ع}} فرزند خود را به [[مدینه]] فرستاد چنانکه [[ابوهاشم جعفری]] از [[امام یازدهم]] در مورد [[جانشین]] سؤال نمود و [[امام]] به بودن وی در مدینه اشاره کردند<ref>الکافی، ج۱، ص۳۲۸.</ref>.<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی]]، [[مرضیه شریفی|شریفی]]، [[امام مهدی - واسعی (مقاله)|مقاله «امام مهدی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۲۹-۵۳۷.</ref> | به علت فشار و مراقبت‌های بسیار [[خلیفه عباسی]] برای یافتن [[آخرین حجت خدا]]، ولادت آن حضرت بر همگان مخفی ماند<ref>الإرشاد، ج۲، ص۳۳۶.</ref>. این تلاش با جستجوی [[خانه]] امام حسن عسکری{{ع}} بعد از [[شهادت]] آن حضرت تشدید شد، تا جایی‌که [[زنان]] نیز تحت‌نظر بودند تا معلوم شود کدام‌یک از آنها باردار هستند<ref>الکافی، ج۱، ص۵۰۵.</ref>. به همین دلیل امام حسن عسکری{{ع}} آن حضرت را از آغاز پنهان داشته و تنها به افراد خاصی ایشان را نشان می‌دادند، چنانکه در روز سوم [[تولد]]، امام ایشان را به اصحابش نشان داد و فرمود او صاحب و [[خلیفه]] شما بعد از من و قائمی است که [[زمین]] را بعد از پُرشدن از [[ظلم و جور]]، آکنده از [[عدل و داد]] می‌کند<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ص۴۳۱.</ref>. در [[روایت]] دیگری نیز امام حسن عسکری{{ع}} به چهل نفر از [[شیعیان]] که [[محمد بن عثمان عمری]] و [[معاویة بن حکیم]] جزو آنان بودند، فرزندش را نشان داد و او را امام و [[جانشین]] بعد از خود معرفی کرد<ref>کمال الدین و تمام النعمة، ص۴۳۵.</ref>. طبق [[نقلی]] [[امام حسن عسکری]]{{ع}} فرزند خود را به [[مدینه]] فرستاد چنانکه [[ابوهاشم جعفری]] از [[امام یازدهم]] در مورد [[جانشین]] سؤال نمود و [[امام]] به بودن وی در مدینه اشاره کردند<ref>الکافی، ج۱، ص۳۲۸.</ref>.<ref>[[سید علی رضا واسعی|واسعی]]، [[مرضیه شریفی|شریفی]]، [[امام مهدی - واسعی (مقاله)|مقاله «امام مهدی»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۵۲۹-۵۳۷.</ref> | ||
==امام مهدی{{ع}} در قرآن== | |||
{{همچنین ببینید|امام مهدی در قرآن}} | |||
در [[قرآن کریم]] به صورت صریح نام [[مهدی]] {{ع}} بلکه نام هیچ کدام از [[امامان]]{{ع}} نیامده است؛ زیرا اولاً [[قرآن]] درصدد نام بردن از صحا‌‌‌بیان و بستگان [[پیامبر]]{{صل}} نبوده است مگر در موارد استثنائی مثل داستان [[زید]]<ref>{{متن قرآن|فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا}}«پس چون زيد از او حاجت خويش بگزارد» سوره احزاب، آیه ۳۷.</ref> و ابو‌‌‌لهب<ref>{{متن قرآن|تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ}}«توش و توان ابو لهب تباه و او نابود باد» سوره مسد، آیه ۱.</ref> که نام آنها [[ضرورت]] داشته است؛ ثانیاً: نام بردن افراد، موجب انگیزش [[حب]] و بغض‌‌های متعدد و زمینه‌‌ساز [[تحریف قرآن]] میشود؛ ثالثاً: در برخی [[احادیث]] از [[امام صادق]]{{ع}} در مورد [[نام علی]] و [[اهل بیت]]{{ع}} که در [[قرآن]] نیامده پرسش شد و ایشان به نماز اشاره کردند که [[حکم]] آن در [[قرآن]] نازل شده ولی از سه یا چهار رکعت بودن آن نامی به میان نیامده است تا خود [[رسول خدا]] {{صل}} این قسمت را برای آنان [[تفسیر]] کند. البته در [[احادیث]] و [[تفاسیر]]، سیصد و بیست و چهار [[آیه]] مرتبط با وجود مقدس [[امام عصر]]{{ع}} شمرده شده است که دلالت‌های آنها یکسان نیست بلکه گاهی [[تفسیر]]، [[تأویل]]، [[تطبیق]] ([[جری]]) و... است و اعتبار [[احادیث]] تفسیری آنها نیز یکسان نیست. | |||
برخی از [[آیات]] مربوط به [[حضرت مهدی]]{{ع}} و [[انقلاب جهانی]] آن حضرت عبارت‌اند از: | |||
#{{متن قرآن|وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ}}<ref>«و در زبور پس از تورات نگاشته‌ایم که بی‌گمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.</ref>؛ | |||
#{{متن قرآن|وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ}}<ref>«و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شدهاند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.</ref>؛ | |||
#{{متن قرآن|وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ}}<ref>«خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده اند وعده داد كه در روى زمين جانشين ديگرانشان كند، هم چنان كه مردمى را كه پيش از آنها بودند جانشين ديگران كرد و دينشان را- كه خود برايشان پسنديده است- استوار سازد. و وحشت شان را به ايمنى بدل كند. مرا مى پرستند و هيچ چيزى را با من شريك نمى كنند. و آنها كه از اين پس ناسپاسى كنند، نافرمانند.» سوره نور، آیه ۵۵.</ref>؛ | |||
#{{متن قرآن|بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ وَمَا أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفِيظٍ}}<ref>«برنهاده خداوند برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید و من بر شما نگهبان نیستم» سوره هود، آیه ۸۶.</ref>. | |||
در تمام آیاتی که به [[حضرت مهدی]]{{ع}} و رخدادهای [[آخرالزمان]] و حوادث مقارن [[ظهور]] و پس از آن، [[تفسیر]] شدهاند، بر [[احادیث نبوی]]{{صل}} و [[علوی]]{{ع}} و دیگر [[امامان معصوم]]{{ع}} استناد گشته و در همۀ منابع تفسیری [[شیعه]] ذیل این [[آیات]] از [[حضرت مهدی]] {{ع}} یاد شده است. تفسیرهای معتبر [[اهل سنت]] نیز برخی [[آیات]] را درباره [[حضرت مهدی]]{{ع}} و [[ظهور]] او دانسته‌اند از جمله: غرائب القرآن، نوشتۀ "نظام نیشابوری"؛ کشاف نوشته جارالله [[زمخشری]] و از [[شیعه]]: [[تفسیر]] [[مجمع البیان]]، تفسیر صافی [[فیض کاشانی]] و تفسیر [[المیزان]] علامه [[محمد حسین طباطبایی]] و... . افزون بر این، کتبی نیز ویژۀ [[آیات]] [[حضرت مهدی]]{{ع}} تألیف شدهاند از جمله: [[المحجة فیما نزل فی القائم الحجة]] نوشته [[سید هاشم بحرانی]]؛ [[معجم احادیث الامام المهدی]]{{ع}} که جامع‌ترین کتاب در این زمینه است و بیش از ۳۰۰ [[آیه]] را جمع کرده است<ref>ر.ک: [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۳۳، ۳۶؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۳۷ـ ۴۳۸.</ref>. | |||
==امام مهدی{{ع}} در روایات== | |||
{{همچنین ببینید|امام مهدی در حدیث}} | |||
بنابر روایات معتبر و قطعی، [[احکام]] و [[تعالیم اسلام]] و نیز [[عدالت]] که [[بشر]] در سایۀ آن به [[سعادت]] می‌رسد تنها به دست [[مبارک]] [[امام دوازدهم]]{{ع}} به صورت کامل [[اجرا]] میشود و تحقق می‌پذیرد و این وعدۀ آسمانی تا برآورده نشود بنابر [[مصلحت]] و [[حکمت الهی]] از [[دنیا]] نخواهد رفت. [[آمادگی مردم]] [[جهان]] برای پذیرفتن [[حکومت الهی]] از شرط‌های بنیادی [[ظهور حضرت مهدی]]{{ع}} است و در [[روایات شیعه]] و [[سنی]] و حتی در برخی [[روایات]] نام و مشخصات امام مهدی{{ع}} آمده است. روایاتِ [[امامت]] آن امام همام{{ع}} در حد [[تواتر]] و از دیگر [[امامان]] بیش‌تر است. این بدان سبب است که در این باره هم از [[پیامبر]]{{صل}} و [[حضرت فاطمه]]{{س}} روایاتی در دست است و هم از یازده [[امام معصوم]]{{ع}}<ref>بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۶۲ـ ۶۵؛ کمال الدین، ص ۶۰۶ ـ ۴۸۲.</ref>. | |||
از جملۀ این روایات: | |||
#[[پیامبر]] {{صل}} فرمودند: «[[مهدی]] از [[اولاد]] من است نامش نام من و کنیه‌اش [[کنیه]] من است. صورت و سیرتش از همه کس به من شبیه‌تر است. غیبتی کند که [[مردم]] دچار [[حیرت]] گردند و بسیاری از [[فرقه‌ها]] [[گمراه]] شوند، آنگاه مانند [[ستاره]] تابانی از پردۀ [[غیبت]] ظاهر شده، [[بدر]] آید و [[زمین]] را پر از [[عدل و داد]] کند آن چنانکه پر از [[ظلم و ستم]] شده باشد»<ref>{{متن حدیث|الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقاً تَکُونُ لَهُ غَیْبَةٌ وَ حَیْرَةٌ تَضِلُّ فِیهِ الْأُمَمُ ثُمَّ یُقْبِلُ کَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ وَ یَمْلَأُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً}}؛ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۲.</ref>. | |||
#[[امام صادق]]{{ع}} فرمودند: «چون [[پرچم قیام]] او افراشته شود میان [[مشرق]] و [[مغرب]] را روشن می‌کند و آنگاه که دستِ مهر بر سر [[بندگان خدا]] نهد، قلبشان همچون پارۀ آهن محکم میشود و هر کس نیروی چهل تن پیدا می‌کند»<ref>{{متن حدیث|فَإِذَا هَزَّهَا لَمْ یَبْقَ مُؤْمِنٌ إِلَّا صَارَ قَلْبُهُ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ وَ یُعْطَی الْمُؤْمِنُ قُوَّةَ أَرْبَعِینَ رَجُلا}}؛ کامل الزیارات، ص۱۲۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۱۲۷؛ [[مهدی لطفی|لطفی، مهدی]]، [[پیامبر و امام مهدی (کتاب)| پیامبر و امام مهدی]]، ص۱۱- ۱۳.</ref> | |||
== غیبت صغری و غیبت کبری == | == غیبت صغری و غیبت کبری == | ||
| خط ۵۸: | خط ۷۸: | ||
==[[ضرورت شناخت امام مهدی]]== | ==[[ضرورت شناخت امام مهدی]]== | ||
{{اصلی|شناخت امام مهدی}} | {{اصلی|شناخت امام مهدی}} | ||
یکی از مهم‌ترین [[تکالیف مؤمنان]] پس از [[معرفت به خدا]] و [[رسول]] او با توجه به [[احادیث]]، [[معرفت]] و [[شناخت امام]] [[معصوم]]{{ع}} است. این [[شناخت]] نسبت به [[امام غائب]] در [[جایگاه]] ویژه‌‌ای قرار می‌‌گیرد؛ زیرا در [[زمان غیبت]] [[امام]]، [[شبهه‌ها]] و فتنه‌های فراوانی وجود دارد و برای [[رهایی]] از این [[فتنه‌ها]] شخص [[منتظر]] به چند نوع [[شناخت]] احتیاج دارد؛ از جمله [[شناخت]] [[حق و باطل]] و مهم‌‌تر از این دو [[شناخت]]، [[شناخت]] [[حجت]] خداست تا گرفتار فتنه‌های [[کور]] نشوند؛ بر این اساس [[شناخت امام]] به خصوص [[شناخت امام عصر]] جزء | یکی از مهم‌ترین [[تکالیف مؤمنان]] پس از [[معرفت به خدا]] و [[رسول]] او با توجه به [[احادیث]]، [[معرفت]] و [[شناخت امام]] [[معصوم]]{{ع}} است. این [[شناخت]] نسبت به [[امام غائب]] در [[جایگاه]] ویژه‌‌ای قرار می‌‌گیرد؛ زیرا در [[زمان غیبت]] [[امام]]، [[شبهه‌ها]] و فتنه‌های فراوانی وجود دارد و برای [[رهایی]] از این [[فتنه‌ها]] شخص [[منتظر]] به چند نوع [[شناخت]] احتیاج دارد؛ از جمله [[شناخت]] [[حق و باطل]] و مهم‌‌تر از این دو [[شناخت]]، [[شناخت]] [[حجت]] خداست تا گرفتار فتنه‌های [[کور]] نشوند؛ بر این اساس [[شناخت امام]] به خصوص [[شناخت امام عصر]] جزء وظایف اصلی منتظران است. | ||
دو [[راه]] برای [[شناخت]] [[امامان معصوم]]{{ع}} از جمله [[امام عصر]]{{ع}} وجود دارد: | دو [[راه]] برای [[شناخت]] [[امامان معصوم]]{{ع}} از جمله [[امام عصر]]{{ع}} وجود دارد: | ||
| خط ۸۶: | خط ۱۰۶: | ||
#در هم کوبندۀ [[حاکمان ستمگر]] و [[مجری عدالت]]<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۱۳۸.</ref>؛ | #در هم کوبندۀ [[حاکمان ستمگر]] و [[مجری عدالت]]<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۱۳۸.</ref>؛ | ||
#[[منجی]] [[راستین]] [[بشریت]]<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۱۵۰</ref>.<ref>ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۸.</ref> | #[[منجی]] [[راستین]] [[بشریت]]<ref>نهج البلاغه، خطبۀ ۱۵۰</ref>.<ref>ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۸.</ref> | ||
==دیدگاه اهل سنت درباره امام مهدی{{ع}}== | ==دیدگاه اهل سنت درباره امام مهدی{{ع}}== | ||
نسخهٔ ۱۶ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۱۷
| امام مهدی(عج) | |
|---|---|
 | |
| نقش | امام دوازدهم شیعیان |
| نام | محمد بن حسن |
| زادروز | ۱۵ شعبان، سال ۲۵۵ ق یا ۲۵۶ ق |
| زادگاه | سامرا |
| مدت امامت | ۸ ربیع الاول ۲۶۰ ق- هنوز ادامه دارد |
| لقب(ها) | مهدی • بقیة الله • قائم • صاحب الزمان • خلف صالح • حجت • منتظَر |
| پدر | امام عسکری علیه السلام |
| مادر | نرجس خاتون |
| طول عمر | در قید حیات هستند |
امام مهدی (ع) امام دوازدهم مسلمانان پانزدهم شعبان سال ۲۵۵ قمری در سامرا متولد شد. پدر ایشان امام عسکری(ع) و مادرشان نرجس خاتون است. از القاب مشهور آن حضرت: حجت، مهدی، خلف صالح، قائم منتظَر، صاحب الزمان و بقیة الله و کنیۀ مبارکش ابوالقاسم است. حضرت دارای دو دورۀ غیبت صغری و غیبت کبری است که در غیبت صغری به واسطۀ نواب اربعه با مردم در ارتباط بود و در غیبت کبری از طریق فقیهان جامع الشرائط.
ولادت
امام مهدی(ع) امام دوازدهم مسلمانان است. صبح‌گاه جمعه پانزدهم شعبان سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ قمری در سامرا دیده به جهان گشود و جز چند نفر کسی از ایشان خبر نداشت، زیرا به دلیل احادیث رسیده از پیامبر(ص) دربارۀ اینکه از صلب امام حسن عسکری(ع) فرزندی به دنیا خواهد آمد که برپا دارندۀ عدل و قسط و نابود کنندۀ بساط ظلم و جور ستمکاران خواهند بود، دستگاه خلافت عباسی بر آن شدند تا با هدف جلوگیری از چنین رخدادی، امام عسکری(ع) و بیت ایشان را مدت‌‌ها تحت مراقبت شدید قرار دهند تا در صورت آگاهی از تولد چنین فرزندی او را بکشند، بنابراین در چنین شرایطی امام عسکری(ع) با تدبیر خاصی ضمن حفظ جان فرزندش، وی را به تعدادی از خواص شیعیان و یاران خود نشان داد و معرفی کرد تا شیعیان در مورد امام دوازدهم، دچار تردید و انحراف نشوند. احمد بن اسحاق قمی، ابوهاشم بن جعفر، معاویة بن حکم، محمد بن ایوب بن نوح، محمد بن عثمان عمری و... از جمله کسانی‌‌اند که در زمان حیات امام عسکری(ع)، موفق به دیدار و گفت و گو با فرزندش مهدی شدهاند. همچنین، حکیمه عمۀ امام عسکری(ع) شاهد ولادت حضرت مهدی(ع) بوده و جریان ولادت حضرت را بازگو نموده است[۱]. ارادۀ حکیمانه الهی چنین بوده است که امام مهدی(ع) همانند حضرت موسی(ع) به طور معجزه‌آسا، دوران حمل و ولادتشان از آگاهی و دید دشمنان، پنهان بماند تا مسلمانان از فیض وجود او محروم نگردند و حجت خدا همچنان برقرار مانَد. از این موضوع تعبیر به "غیبت" میشود
موضوع ولادت حضرت مهدی(ع) نه تنها در میان شیعیان یک امر مسلّم و قطعی است، بلکه بیش از یکصد و سی نفر از علمای تاریخ، فقه، حدیث، انساب و برخی از علمای اهل سنت در کتاب‌‌های خود نیز به ولادت حضرت مهدی(ع) در سال ۲۵۵ اذعان و یا تصریح کرده‌اند و بیش از ۶۵ نفر از آنان در خصوص زندگی حضرت مهدی(ع)، کتاب‌‌های مستقلی نوشته‌اند[۲].[۳]
نام و نسب
نام ایشان همنام جدش رسول الله(ص) است. این نام‌گذاری توسط خود پیامبر اکرم(ص) اعلام شده بود[۴] و در برخی روایات از تصریح به نام حضرت منع شده است[۵]. پدر ارجمندش امام عسکری(ع) و مادرشان از تبار حواریون عیسی(ع)، موسوم به نرجس خاتون است. در برخی نقل‌‌ها از وی با نام‌‌هایی چون: ریحانه، سوسن و صیقل نیز یاد شده است[۶].[۷]
القاب و کنیه
از القاب مشهور حضرت مهدی (ع): حجت، مهدی، خلف صالح، قائم منتظَر، صاحب الزمان و بقیة الله و کنیۀ مبارکش ابوالقاسم است[۸].[۹]
مخفی ماندن ولادت امام زمان (ع)
به علت فشار و مراقبت‌های بسیار خلیفه عباسی برای یافتن آخرین حجت خدا، ولادت آن حضرت بر همگان مخفی ماند[۱۰]. این تلاش با جستجوی خانه امام حسن عسکری(ع) بعد از شهادت آن حضرت تشدید شد، تا جایی‌که زنان نیز تحت‌نظر بودند تا معلوم شود کدام‌یک از آنها باردار هستند[۱۱]. به همین دلیل امام حسن عسکری(ع) آن حضرت را از آغاز پنهان داشته و تنها به افراد خاصی ایشان را نشان می‌دادند، چنانکه در روز سوم تولد، امام ایشان را به اصحابش نشان داد و فرمود او صاحب و خلیفه شما بعد از من و قائمی است که زمین را بعد از پُرشدن از ظلم و جور، آکنده از عدل و داد می‌کند[۱۲]. در روایت دیگری نیز امام حسن عسکری(ع) به چهل نفر از شیعیان که محمد بن عثمان عمری و معاویة بن حکیم جزو آنان بودند، فرزندش را نشان داد و او را امام و جانشین بعد از خود معرفی کرد[۱۳]. طبق نقلی امام حسن عسکری(ع) فرزند خود را به مدینه فرستاد چنانکه ابوهاشم جعفری از امام یازدهم در مورد جانشین سؤال نمود و امام به بودن وی در مدینه اشاره کردند[۱۴].[۱۵]
امام مهدی(ع) در قرآن
در قرآن کریم به صورت صریح نام مهدی (ع) بلکه نام هیچ کدام از امامان(ع) نیامده است؛ زیرا اولاً قرآن درصدد نام بردن از صحا‌‌‌بیان و بستگان پیامبر(ص) نبوده است مگر در موارد استثنائی مثل داستان زید[۱۶] و ابو‌‌‌لهب[۱۷] که نام آنها ضرورت داشته است؛ ثانیاً: نام بردن افراد، موجب انگیزش حب و بغض‌‌های متعدد و زمینه‌‌ساز تحریف قرآن میشود؛ ثالثاً: در برخی احادیث از امام صادق(ع) در مورد نام علی و اهل بیت(ع) که در قرآن نیامده پرسش شد و ایشان به نماز اشاره کردند که حکم آن در قرآن نازل شده ولی از سه یا چهار رکعت بودن آن نامی به میان نیامده است تا خود رسول خدا (ص) این قسمت را برای آنان تفسیر کند. البته در احادیث و تفاسیر، سیصد و بیست و چهار آیه مرتبط با وجود مقدس امام عصر(ع) شمرده شده است که دلالت‌های آنها یکسان نیست بلکه گاهی تفسیر، تأویل، تطبیق (جری) و... است و اعتبار احادیث تفسیری آنها نیز یکسان نیست.
برخی از آیات مربوط به حضرت مهدی(ع) و انقلاب جهانی آن حضرت عبارت‌اند از:
- ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ﴾[۱۸]؛
- ﴿وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ﴾[۱۹]؛
- ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾[۲۰]؛
- ﴿بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ وَمَا أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفِيظٍ﴾[۲۱].
در تمام آیاتی که به حضرت مهدی(ع) و رخدادهای آخرالزمان و حوادث مقارن ظهور و پس از آن، تفسیر شدهاند، بر احادیث نبوی(ص) و علوی(ع) و دیگر امامان معصوم(ع) استناد گشته و در همۀ منابع تفسیری شیعه ذیل این آیات از حضرت مهدی (ع) یاد شده است. تفسیرهای معتبر اهل سنت نیز برخی آیات را درباره حضرت مهدی(ع) و ظهور او دانسته‌اند از جمله: غرائب القرآن، نوشتۀ "نظام نیشابوری"؛ کشاف نوشته جارالله زمخشری و از شیعه: تفسیر مجمع البیان، تفسیر صافی فیض کاشانی و تفسیر المیزان علامه محمد حسین طباطبایی و... . افزون بر این، کتبی نیز ویژۀ آیات حضرت مهدی(ع) تألیف شدهاند از جمله: المحجة فیما نزل فی القائم الحجة نوشته سید هاشم بحرانی؛ معجم احادیث الامام المهدی(ع) که جامع‌ترین کتاب در این زمینه است و بیش از ۳۰۰ آیه را جمع کرده است[۲۲].
امام مهدی(ع) در روایات
بنابر روایات معتبر و قطعی، احکام و تعالیم اسلام و نیز عدالت که بشر در سایۀ آن به سعادت می‌رسد تنها به دست مبارک امام دوازدهم(ع) به صورت کامل اجرا میشود و تحقق می‌پذیرد و این وعدۀ آسمانی تا برآورده نشود بنابر مصلحت و حکمت الهی از دنیا نخواهد رفت. آمادگی مردم جهان برای پذیرفتن حکومت الهی از شرط‌های بنیادی ظهور حضرت مهدی(ع) است و در روایات شیعه و سنی و حتی در برخی روایات نام و مشخصات امام مهدی(ع) آمده است. روایاتِ امامت آن امام همام(ع) در حد تواتر و از دیگر امامان بیش‌تر است. این بدان سبب است که در این باره هم از پیامبر(ص) و حضرت فاطمه(س) روایاتی در دست است و هم از یازده امام معصوم(ع)[۲۳].
از جملۀ این روایات:
- پیامبر (ص) فرمودند: «مهدی از اولاد من است نامش نام من و کنیه‌اش کنیه من است. صورت و سیرتش از همه کس به من شبیه‌تر است. غیبتی کند که مردم دچار حیرت گردند و بسیاری از فرقه‌ها گمراه شوند، آنگاه مانند ستاره تابانی از پردۀ غیبت ظاهر شده، بدر آید و زمین را پر از عدل و داد کند آن چنانکه پر از ظلم و ستم شده باشد»[۲۴].
- امام صادق(ع) فرمودند: «چون پرچم قیام او افراشته شود میان مشرق و مغرب را روشن می‌کند و آنگاه که دستِ مهر بر سر بندگان خدا نهد، قلبشان همچون پارۀ آهن محکم میشود و هر کس نیروی چهل تن پیدا می‌کند»[۲۵].[۲۶]
غیبت صغری و غیبت کبری
امام زمان(ع)، پس از تصدی امامت، برای زنده‌ماندن چاره‌ای جز اختفا نداشته است، از این‌رو از انظار عموم غایب شد. این غیبت به دو دوره تقسیم میشود؛ غیبت صغری و غیبت کبری.
غیبت صغری و نواب خاص
غیبت صغری: از سال ۲۶۰ آغاز شد و تا ۳۲۹ ه.ق یعنی ۶۹سال ادامه داشت. امام در طول این مدت به واسطۀ نواب اربعه با مردم در ارتباط بود و گاه به واسطۀ آنان با برخی از مردم یا گروه‌‌ها‌‌یی از آنان دیدار می‌کرد. نواب خاص عبارت‌اند از: ابوعمرو عثمان بن سعید عمری (۲۶۷ق یا ۲۸۰ق)، ابوجعفر محمد بن عثمان عمری (۳۵۰ق)، ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی (۳۲۶ق) و ابو الحسن علی بن محمد سمری (۳۲۹ق)[۲۷]. فعالیت‌های نواب که به صورت سری انجام می‌گرفت ذهن مردم را برای غیبت کبری آماده نمود؛ چون اگر غیبت به صورت ناگهانی واقع می‌شد ممکن بود به انکار حضرت منجر شود و از طرفی ارتباط بین مردم و امام از این طریق باعث حفظ و انسجام پایگاه‌های شیعی می‌شد[۲۸].
غیبت کبری و نواب عام
غیبت کبری: از سال ۳۲۹ ه.ق آغاز گشت و هنوز پایان نیافته است. در دوران غیبت کبری امام مهدی(ع) همچون خورشید در پس ابر به بشریّت، نور، گرما و حیات می‌بخشد و هادی گم‌گشتگان، فریادرس بیچارگان، حافظ شریعت، واسطه فیض الهی، حامی مسلمانان است. بدیهی است که سبب محرومیت از حضور امام، خود مردم‌اند. این ایام دوران سختی است و مردمان در معرض امتحان و آزمایش قرار دارند. امام در این زمان نایب خاص ندارد و مردم می‌توانند مشکلات و مسائل دینی خود را از طریق فقیهان جامع الشرائط و در رأس آنان ولی فقیه، رفع نمایند، چنانکه خود حضرت راه را به مردم نشان داده و فرمودند: «در حوادث واقعه به علمای دین و راویان احادیث ما مراجعه کنید»[۲۹].
در این مدّت انسان‌های وارسته یا درمانده زیادی به زیارت حضرت نایل آمده‌اند که در این باره کتاب‌ها نوشته شده است. روزی که مشیت الهی تعلق گیرد او ظهور خواهد کرد و جهان را پر از عدل و داد خواهد نمود و وعده الهی را در جهت حاکمیت صالحان بر زمین و تمکّن یافتن دین مرضیّ خدا (اسلام) تحقّق خواهد بخشید: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِي دَوْلَةٍ كَرِيمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِيهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِكَ وَ الْقَادَةِ فِي سَبِيلِكَ...»[۳۰].[۳۱]
ضرورت شناخت امام مهدی
یکی از مهم‌ترین تکالیف مؤمنان پس از معرفت به خدا و رسول او با توجه به احادیث، معرفت و شناخت امام معصوم(ع) است. این شناخت نسبت به امام غائب در جایگاه ویژه‌‌ای قرار می‌‌گیرد؛ زیرا در زمان غیبت امام، شبهه‌ها و فتنه‌های فراوانی وجود دارد و برای رهایی از این فتنه‌ها شخص منتظر به چند نوع شناخت احتیاج دارد؛ از جمله شناخت حق و باطل و مهم‌‌تر از این دو شناخت، شناخت حجت خداست تا گرفتار فتنه‌های کور نشوند؛ بر این اساس شناخت امام به خصوص شناخت امام عصر جزء وظایف اصلی منتظران است.
دو راه برای شناخت امامان معصوم(ع) از جمله امام عصر(ع) وجود دارد:
- معرفت علمی: این معرفت از طریق تجربه، حال چه تجربه شخصی و یا از تجارب بزرگان و یا مطالعه کتاب و یا روایات مختلفی که درباره شناخت امامان معصوم(ع) وارده شده حاصل میشود.
- معرفت قلبی و روحی: این معرفت از طریق الهام و دعا و توسل (مخصوصا توسل به خود امام عصر) حاصل میشود[۳۲].
امامت امام زمان (ع)
با شهادت امام حسن عسکری(ع) در سال ۲۶۰ق[۳۳]، اکثریت شیعه به امامت فرزند ایشان روی کردند که همان امامیه اثناعشریه باشند. در نظر این دسته، از زمان رحلت امام عسکری(ع)، حضرت مهدی که به عنوان پیشوای دوازدهم، عهده‌دار رهبری جامعه شیعی گردید، هرچند برای پیروانش امکان ارتباط حضوری و گفتگوی شفاهی با ایشان فراهم نبود؛ زیرا آن حضرت از همان آغاز در پس پرده غیب قرار گرفت.
امامت حضرت مهدی(ع) از همان آغاز به دلایل فراوانی مورد پذیرش عامه شیعه قرار گرفت[۳۴] و گروه‌های کوچک شکل‌گرفته نیز به زودی یا به امامیه پیوستند یا از صفحه تاریخ حذف شدند، با این وجود همچنان تردیدهایی در میان شیعیان وجود داشت که نه تنها برای عامه مردم که برای خواص نیز مایه تأمل می‌نمود؛ به همین سبب کتاب‌هایی از سوی دانشمندان شیعی نگارش یافت تا عصر غیبت قابل پذیرش گردد؛ کتاب‌هایی چون الغیبة نعمانی، نوشته‌های شیخ مفید و الغیبة شیخ طوسی[۳۵].
امامت امام زمان (ع) از راه‌های مختلفی قابل اثبات است مانند:
- روایات فراوانی در دست است که امامت در ادامه پیامبری اسلام در دوازده نفر معین شد که آخرین آنها حضرت مهدی(ع) است. نه فقط پیروان مکتب اهل بیت(ع) که برخی از دانشوران اهل سنت، در روایاتی چند به این حقیقت بزرگ اشاره کرده‌اند[۳۶].
- رسول اکرم(ص) فرمود: "پیشوایان پس از من، دوازده نفرند؛ نخستین ایشان، علی بن ابی طالب(ع)، و آخرین آنها قائم است. آنها جانشینان و اوصیای و اولیای من و حجتهای خداوند سبحانه و تعالی پس از من، بر امت من هستند. اقرارکننده به آنها مؤمن و انکارکننده ایشان، کافر است[۳۷].
- امام حسن(ع)، حضرت مهدی(ع) را نهمین فرزند برادر خود حسین و پسر سرور کنیزان دانسته است[۳۸].
- امام حسین(ع) در اشاره به امامت نهمین پیشوای هدایت‌گر از نسل خود، از وی با "قائم به حق" یاد کرده است[۳۹] و ... .
- معجزه: معجزات و کرامات امام مهدی، دلیلی بر اثبات امامت اوست. از علی بن محمد سمری نقل شده که به محضر مقدس حضرت مهدی (ع) نامه نوشت و درخواست کفن کرد. جواب آمد که در سال هشتاد یا هشتاد و یکم به آن نیازمند خواهی شد. پس در همان وقتی که آن حضرت برایش تعیین کرده بود وفات یافت و یک ماه پیش از فوتش کفن برایش فرستاده شد[۴۰].[۴۱].
فضیلت‌‌ها و ویژگی‌های امام مهدی(ع)
برخی از فضیلت‌‌ها و ویژگی‌های امام مهدی(ع) عبارت‌اند از:
- ویژگی‌های هفت پیامبر(ع): از آدم و نوح (ع) طول عمر را به ارث برده است و از ابراهیم (ع) ولادت پنهانی و کناره‌گیری از مردمان را و از موسی (ع) خوف و غیبت را و از عیسی (ع) اختلاف مردم دربارۀ شخصیت و تولدش را و از ایوب (ع) فَرَج بعد از شدت را و از محمد(ص) قیام به شمشیر را[۴۲]؛
- زنده کردن سنت پیامبر(ص): هنگامی که ظهور می‌کند کتاب خدا و سنت پیامبر(ص) زنده میشود[۴۳]؛
- اعلم زمان خود است[۴۴]؛
- راهنمای مردم در مسیر هدایت الهی[۴۵]؛
- در هم کوبندۀ حاکمان ستمگر و مجری عدالت[۴۶]؛
- منجی راستین بشریت[۴۷].[۴۸]
دیدگاه اهل سنت درباره امام مهدی(ع)
اعتقاد به مهدی منتظر(ع) ویژۀ شیعیان نیست بلکه اصل این عقیده از نظر اهل سنت با شیعه همسان بوده و بین این دو فرقه از حیث بشارت‌های پیامبر(ص) راجع به ظهور آن حضرت و مأموریت جهانی وی و دربارۀ شخصیت برجسته و نفوس آن بزرگوار و حتی نشانه‌های ظهور و ویژگی‌های انقلاب او تفاوتی وجود ندارد. تنها تفاوت این است که اغلب دانشمندان اهل سنت می‌گویند: حضرت هنوز متولد نشده و غایب نیست، بلکه به زودی متولد خواهد شد و به آنچه پیامبر(ص) بشارت داده جامۀ عمل می‌پوشاند و عدّه کمی از آنان در مورد ولادت و غیبت او با شیعه هم عقیده‌اند. آنچه از مجموع منابع تاریخی و حدیثی اهل سنت استفاده میشود این است که مسألۀ ظهور حضرت مهدی(ع) مورد اتفاق و اجماع مسلمین است، حتی این اعتقاد در معروف‌‌ترین و معتبرترین کتب روایی اهل سنت، یعنی "صحاح ستّه" آمده است[۴۹].
دوران امامت امام زمان حضرت مهدی(ع)
سیاست فشار و اختناق حکّام عباسی در مقابل ائمه(ع) اتّخاذ موضعی مناسب را می‌طلبید. ائمه(ع) مخالفت و مبارزه خود را ادامه می‌دادند و این امر به زندان و شکنجه و کشتار یاران امام و سرانجام دستگیری و زندان خود امام و شهادت او منجر شد. آنچه برای حکّام جور بسیار وحشتناک و هلاکت‌بار می‌نمود، وجود مهدی موعود بود که پیامبر(ص) و ائمه پیشین، وعده ظهور او را داده بودند؛ به همین دلیل نظارت و تجسس روز به روز شدیدتر می‌شد؛ منتها وعده الهی تحقّق یافت و امام مهدی متولد شد.
امام عسکری(ع) در قبال ایشان دو مسئولیّت داشت: اثبات وجود او و حفاظت از او. امام عسکری(ع) به خوبی این دو مسئولیّت را ایفا نمود. بعد از شهادت حضرت، برادرش جعفر ـ که ادّعای امامت بعد از حضرت عسکری و وراثت شرعی او را داشت ـ پس از اعتراض حضرت مهدی به او، جاسوسان و مأموران دولتی را از وجود حضرت باخبر ساخت. آنان با تمام قوا به تجسّس پرداختند؛ امّا خدای متعال خلیفه خود را حفظ فرمود[۵۰].
جستارهای وابسته
- آخر الزمان
- آدینه (جمعه)
- آستانه عسکریین
- آستانه قیامت
- آفتاب پشت ابر (خورشید پشت ابر)
- آینده پژوهی
- آیین جدید دین در عصر ظهور
- اَبدال
- ابوالادیان
- ابوصالح
- ابوالقاسم (امام مهدی)
- اثناعشریه
- احمد (امام مهدی)
- احمد بن اسحاق قمی
- احمد بن هلال کرخی
- احمدیه (قادیانیه)
- اخیار
- ادله رجعت
- اسماعیلیه
- أشراط الساعه
- اصحاب قائم (یاران امام مهدی)(ع)
- اصحاب کهف
- اقامت‌گاه امام مهدی در عصر ظهور (مسجد سهله)
- القاب امام مهدی(ع)
- امامت امام مهدی(ع)
- امامت و مهدویت
- امام حسن عسکری
- امام زمان (صاحب الزمان)
- امام شناسی (مرگ جاهلی)
- امام مهدی از ولادت تا ظهور
- امامیه
- امدادهای غیبی
- امکان رجعت رجعت
- امنیت حکومت جهانی
- انتظار فرج
- انتقام
- انجمن حجتیه
- انطاکیه
- اوتاد
- اهل سنت و امام مهدی موعود
- اهل سنّت و ولادت امام مهدی(ع)
- اهل کتاب در عصر ظهور
- ایام الله
- ایستادن هنگام شنیدن لقب قائم
- باب (علی محمد شیرازی)
- بابیه باب
- باران های پیاپی
- باقریه
- البرهان فی علامات امام مهدی آخر الزمان
- بعثت امام مهدی
- بلالی محمد بن علی بن بلال
- بلالیه
- بهائیت
- البیان فی اخبار صاحب الزمان
- بیت الحمد
- بیت المقدس
- بیدا خسف به بیدا
- بیعت امام مهدی
- بیعت نامه امام مهدی
- البیعه لله
- پایان تاریخ آخرالزمان
- پدر امام مهدی امام حسن عسکری
- پدر امام مهدی و اهل سنّت
- پرچم امام مهدی
- پرچم های سیاه
- پیراهن امام مهدی
- تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم
- تاریخ عصر غیبت
- تاریخ غیبت کبرا
- تشرف ملاقات با امام مهدی
- تکذیب وقت گزاران وقت ظهور
- تَناثُرُ النُّجُوم
- توقیع
- جبرئیل
- جده
- جزیره خضرا
- جزیره خضرا در ترازوی نقد
- جعفر کذاب
- جمعه
- جنگ افزارهای امام مهدی سلاح امام مهدی
- حجت
- حجر الاسود
- حدیث غدیر
- حدیث لوح حضرت زهرا لوح حضرت زهرا
- حدیث معراج
- حِرْز امام مهدی
- حرمت نام بردن امام مهدی
- حسن شریعی
- حسین بن روح نوبختی
- حسین بن منصور حلاج
- حکومت جهانی
- حکومت صالحان
- حکومت مستضعفان
- حکیمه خاتون
- حیرت
- خاتم الاوصیاء
- خراسانی (خروج خراسانی)
- خردسال ترین پیشوای معصوم (امامت امام مهدی)
- خروج خراسانی
- خروج دابة الاَرض
- خروج دجال
- خروج سفیانی
- خروج سید حسنی
- خروج شعیب بن صالح
- خروج شیصبانی
- خروج عوف سلمی
- خروج امام مهدی (قیام امام مهدی)
- خروج یأجوج (یأجوج و مأجوج)
- خروج یمانی
- خسف به بیداء
- خسوف و کسوف غیرعادی
- خضر
- خلافت موعود
- خورشید پشت ابر
- خطبه قیام
- خورشید مغرب
- خیمه
- دابه الارض (خروج دابه الارض)
- دادگستر جهان
- دانشمندان عامه و امام مهدی موعود
- دجال خروج دجال
- در انتظار ققنوس
- در فجر ساحل
- دست بر سر گذاشتن
- دعای افتتاح
- دعای عهد
- دعای ندبه
- دعای سمات
- دوازده امامی (اثناعشریه)
- دولت کریمه (حکومت جهانی)
- دین در آخرالزمان آخرالزمان
- دین عصر ظهور
- ذی طوی
- رایات سود (پرچم های سیاه)
- رحلت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
- رجعت
- رجعت کنندگان
- رکن و مقام
- رؤیت امام مهدی (ملاقات امام مهدی)
- زبور داود
- زمینه سازان ظهور
- زنان آخرالزمان (آخرالزمان)
- زنان و قیام امام مهدی (یاران امام مهدی)
- زندگی آخرالزمان (آخرالزمان)
- زیارت آل یس
- زیارت ناحیه مقدسه
- زیارت رجبیه
- زیدیه
- سازمان وکالت
- سامرا
- سرداب سامرا
- سلاح امام مهدی
- سفیانی (خروج سفیانی)
- سید حسنی (خروج سید حسنی)
- سیره حکومتی امام مهدی
- سیصد و سیزده
- شاهدان ولادت امام مهدی
- شرایط ظهور
- شرید
- شریعیه
- شعبان
- شعیب بن صالح (خروج شعیب )
- شلمغانیه
- شمائل امام مهدی
- شمشیر سلاح امام مهدی
- شهادت امام مهدی (فرجام امام مهدی)
- شیخیه
- شیطان (کشته شدن شیطان)
- شیصبانی (خروج شیصبانی)
- شیعه
- صاحب الامر
- صاحب الدار
- صاحب الزمان
- صاحب السیف
- صاحب الغیبه
- صاید بن صید (خروج دجال)
- صقیل (مادر امام مهدی)
- صیحه آسمانی (ندای آسمانی)
- طالقان
- طرید
- طلوع خورشید از مغرب
- طویل العمر
- طی الارض
- طیبه
- ظهور
- عاشورا
- عبرتایی (احمد بن هلال)
- عثمان بن سعید عمری
- عدد یاران امام مهدی (سیصد و سیزده)
- عدل و قسط حکومت جهانی
- العرف الوردی فی اخبار الامام مهدی
- عسکریه
- عصائب
- عصر زندگی
- عقد الدرر فی اخبار المنتظر
- علایم ظهور (نشانه های ظهور)
- علائم قیامت اشراط الساعه
- علی بن محمد سمری
- غار انطاکیه (انطاکیه)
- غایب (امام غایب)
- غریم
- غلام
- غیبت (پنهان شدن)
- الغیبه
- غیبت صغرا
- غیبت کبرا
- فترت
- فرید
- فرجام امام مهدی
- فرجام شناسی (آینده پژوهی)
- فضیلت انتظار فرج (انتظار فرج )
- فضیلت منتظران (منتظر)
- فلسفه رجعت (رجعت)
- فلسفه غیبت صغرا (غیبت صغرا)
- فلسفه غیبت (غیبت امام مهدی)
- فواید امام غایب
- فوتوریسم
- قائم
- قادیانیه
- قتل نفس زَکیّه
- قم
- قیامت صغرا (رجعت)
- قیام های پیش از ظهور
- کتاب الغیبه للحجه
- کشته شدن شیطان
- کمال الدین و تمام النعمه
- کوفه
- کنیه امام مهدی (ابوالقاسم)
- کوه رَضْوی
- کیسانیه
- لباس امام مهدی (پیراهن امام مهدی)
- لوح حضرت زهرا
- مادر امام مهدی
- متامام مهدی (مدعیان مهدویت)
- مثلث برمودا (جزیره خضرا)
- محدَّث
- محل بیعت امام مهدی (رکن و مقام)
- محل ظهور امام مهدی (مسجد الحرام)
- محل قتل نفس زکیه رکن و مقام
- محمد
- محمد بن عثمان بن سعید عمری
- محمد بن علی بن هلال
- محمد بن علی شلمغانی
- محمد بن نصیر نمیری
- محمدیه
- مدعیان بابیت
- مدعیان مهدویت
- مرجع تقلید
- مردان آخرالزمان (آخرالزمان)
- مرکز حکومت امام مهدی (مسجد کوفه)
- مرگ جاهلی
- مرگ سرخ
- مرگ سفید
- مستضعف
- مسجد جمکران
- مسجد الحرام
- مسجد سهله
- مسجد صاحب الزمان (مسجد جمکران)
- مسجد کوفه
- مصلای جمعه و جماعات در عصر ظهور (مسجد کوفه)
- مضطر
- معجم احادیث الامام الامام مهدی
- معمرین
- مغیریه
- مقتدای مسیح
- مکیال المکارم فی فواید الدعاء للقائم
- ملاحم و فتن
- ملاقات با امام مهدی
- ملیکه مادر امام مهدی
- منتخب الاثر
- منتظِر
- منتَظَر
- منتقم
- منصور
- موتور
- موسویه
- موعود مسیحیت
- موعود یهود
- امام مهدی
- امام مهدی سودانی
- امام مهدی موعود
- مهدویت
- ممهدون (زمینه سازان ظهور)
- مهدویت پژوهی (آینده پژوهی)
- امام مهدی شخصی و امام مهدی نوعی
- امام مهدیه
- میراث دار پیامبران
- ناحیه مقدسه
- نام های حضرت محمد (احمد)
- ناووسیه
- نجبا
- ندای آسمانی
- نرگس (مادر امام مهدی)
- نزول عیسی
- نشانه های آخرالزمان (آخرالزمان
- نشانه های ظهور
- نفس زکیه
- نماز امام زمان
- نواب خاص
- نیابت خاص
- نیابت عام
- نیمه شعبان
- وقاتون (وقت ظهور)
- وقت ظهور
- وقت معلوم
- وکلای امام مهدی
- ولادت امام مهدی
- ولایت فقیه
- ولی فقیه
- همسر و فرزند امام مهدی
- هیبت امام مهدی
- یأجوج و مأجوج
- یاران امام مهدی
- یالثارات الحسین
منابع
منبع‌شناسی جامع امام مهدی
پانویس
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ص۴۲۷.
- ↑ العمیدی، سید ثامر هاشم، در انتظار ققنوس، ص۱۸۹ ـ ۱۹۹؛ حکیمی، محمد رضا، خورشید مغرب، ص۷۵ـ۱۳۶.
- ↑ ر.ک: صمدی، قنبر علی، امامت امام مهدی، دانشنامه کلام اسلامی، ص۴۶۶؛ دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۶.
- ↑ «الْقَائِمُ مِنْ وُلْدِی اِسْمُهُ اِسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی»؛ کمال الدین و تمام النعمة , ج ۲ , ص ۴۱۱
- ↑ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۲۹۹.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ص۴۳؛ طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، ص۲۴۱.
- ↑ ر.ک: صمدی، قنبر علی، امامت امام مهدی، دانشنامه کلام اسلامی، ص۴۶۶؛ دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۶؛ واسعی، شریفی، مقاله «امام مهدی»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۵۲۹-۵۳۷.
- ↑ اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۴.
- ↑ ر.ک: صمدی، قنبر علی، امامت امام مهدی، دانشنامه کلام اسلامی، ص۴۶۶؛ دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۶؛ واسعی، شریفی، مقاله «امام مهدی»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۵۲۹-۵۳۷.
- ↑ الإرشاد، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۵۰۵.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ص۴۳۱.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ص۴۳۵.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۳۲۸.
- ↑ واسعی، شریفی، مقاله «امام مهدی»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۵۲۹-۵۳۷.
- ↑ ﴿فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا﴾«پس چون زيد از او حاجت خويش بگزارد» سوره احزاب، آیه ۳۷.
- ↑ ﴿تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ وَتَبَّ﴾«توش و توان ابو لهب تباه و او نابود باد» سوره مسد، آیه ۱.
- ↑ «و در زبور پس از تورات نگاشته‌ایم که بی‌گمان زمین را بندگان شایسته من به ارث خواهند برد» سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.
- ↑ «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شدهاند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم و آنان را وارثان (روی زمین) کنیم» سوره قصص، آیه ۵.
- ↑ «خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته كرده اند وعده داد كه در روى زمين جانشين ديگرانشان كند، هم چنان كه مردمى را كه پيش از آنها بودند جانشين ديگران كرد و دينشان را- كه خود برايشان پسنديده است- استوار سازد. و وحشت شان را به ايمنى بدل كند. مرا مى پرستند و هيچ چيزى را با من شريك نمى كنند. و آنها كه از اين پس ناسپاسى كنند، نافرمانند.» سوره نور، آیه ۵۵.
- ↑ «برنهاده خداوند برای شما بهتر است اگر مؤمن باشید و من بر شما نگهبان نیستم» سوره هود، آیه ۸۶.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص۳۳، ۳۶؛ فرهنگ شیعه، ص ۴۳۷ـ ۴۳۸.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۶۲ـ ۶۵؛ کمال الدین، ص ۶۰۶ ـ ۴۸۲.
- ↑ «الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقاً تَکُونُ لَهُ غَیْبَةٌ وَ حَیْرَةٌ تَضِلُّ فِیهِ الْأُمَمُ ثُمَّ یُقْبِلُ کَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ وَ یَمْلَأُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً»؛ بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۷۲.
- ↑ «فَإِذَا هَزَّهَا لَمْ یَبْقَ مُؤْمِنٌ إِلَّا صَارَ قَلْبُهُ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ وَ یُعْطَی الْمُؤْمِنُ قُوَّةَ أَرْبَعِینَ رَجُلا»؛ کامل الزیارات، ص۱۲۰.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۷؛ لطفی، مهدی، پیامبر و امام مهدی، ص۱۱- ۱۳.
- ↑ تاریخ أهل البیت(ع)، ص۱۵۰-۱۵۱؛ کمال الدین و تمام النعمة، ص۴۳۲.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۹؛ دانشنامه نهج البلاغه، ص ۶۶۶؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۱۵۲-۱۵۳؛ واسعی، شریفی، مقاله «امام مهدی»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۵۲۹-۵۳۷.
- ↑ «وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَی رُوَاةِ حَدِیثِنَا»؛ کمال الدین، ج۲، ص۴۸۴.
- ↑ ال0کافی، ج3، ص423.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۱۲۹؛ دانشنامه نهج البلاغه، ص ۶۶۶؛ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۱۵۲-۱۵۳.
- ↑ ر.ک: پژوهشگران مرکز تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص ۴۵۸ ـ ۴۵۹؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹ ۲۱۲؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۷۷.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۵۰۳؛ الهدایة الکبری، ص۳۳۲؛ الکامل فی التاریخ، ج۷، ص۲۷۵.
- ↑ المقالات و الفرق، ص۱۰۲-۱۰۶.
- ↑ واسعی، شریفی، مقاله «امام مهدی»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۵۲۹-۵۳۷.
- ↑ ر.ک: لطف اللّه صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، الفصل الاوّل فیما یدّل علی انّ الائمة اثنا عشر.
- ↑ «الْأَئِمَّةُ بَعْدِي اثْنَا عَشَرَ أَوَّلُهُمْ عَلِيُ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ آخِرُهُمُ الْقَائِمُ هُمْ خُلَفَائِي وَ أَوْصِيَائِي وَ أَوْلِيَائِي وَ حُجَجُ اللَّهِ عَلَى أُمَّتِي بَعْدِي الْمُقِرُّ بِهِمْ مُؤْمِنٌ وَ الْمُنْكِرُ لَهُمْ كَافِرٌ»؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۱۷۹
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۳۱۵.
- ↑ «فِي التَّاسِعِ مِنْ وُلْدِي سُنَّةٌ مِنْ يُوسُفَ وَ سُنَّةٌ مِنْ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ ع وَ هُوَ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ يُصْلِحُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَمْرَهُ فِي لَيْلَةٍ وَاحِدَةٍ»؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۳۱۷.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۵۰۱.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۹.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ۵۷۷.
- ↑ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۳۸.
- ↑ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۸۲.
- ↑ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۳۸
- ↑ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۳۸.
- ↑ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۵۰
- ↑ ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۶۸.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۴۴.
- ↑ محمدی، رضا، امام‌شناسی، ص۱۵۲-۱۵۳.