بحث:قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

Page contents not supported in other languages.
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'سبیل المؤمنین' به 'سبیل المؤمنین')
 
(۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
== مقدمه ==
== معناشناسی ==
== [[اسماء و صفات]] [[قرآن]] ==
== جایگاه و [[عظمت]] قرآن ==
== [[تاریخ قرآن]] ==
=== [[جمع قرآن]] ===
==== جمع قرآن در [[زمان رسول خدا]]{{صل}} ====
==== [[مصحف امام علی]]{{ع}} ====
==== [[مصحف]] [[صحابه]] ====
==== یکسان‌سازی [[مصحف‌ها]] ====
=== [[کتابت قرآن]] ===
==== اعراب‌گذاری قرآن ====
=== [[سوره‌های قرآن]] ===
== [[علوم قرآن]] ==
=== [[نزول قرآن]] ===
==== [[نزول]] دفعی و تدریجی ====
==== [[اسباب نزول]] قرآن ====
==== [[سوره‌های مکی]] و [[مدنی]] ====
==== چگونگی ثبت و ضبط [[آیات]] ====
==== [[ترتیب نزول]] [[سوره‌ها]] ====
=== [[وحیانی]] بودن قرآن ===
===[[تحریف‌ناپذیری قرآن]] ===
=== [[جامعیت قرآن]] ===
=== [[جاودانگی]] و [[جهان‌شمولی]] قرآن ===
=== [[انسجام]] ساختاری قرآن ===
=== انسجام محتوایی قرآن ===
=== [[محکم و متشابه]] ===
=== [[ظاهر و باطن قرآن]] ===
=== [[نسخ]] ===
=== [[علوم]] مرتبط با قرآن ===
== [[تلاوت قرآن]] ==
=== [[قرائات قرآن]] ===
=== [[روایات]] [[سبعة احرف]] ===
== [[ویژگی‌های قرآن]] ==
== [[اهداف قرآن]] ==
== مراتب قرآن ==
== تبیین [[ظاهر قرآن]] ==
== [[تفسیر قرآن]] ==
=== [[ضرورت]] وجود [[مفسر قرآن]] ===
=== ویژگی مفسر قرآن ===
=== [[تفسیر]] [[پیامبر]]{{صل}} ===
=== تفسیر قرآن پس از [[پیامبر خاتم]] ===
=== [[تفسیر اهل بیت]]{{ع}} ===
=== [[تفسیر صحابه]] ===
=== [[تفسیر تابعین]] ===
=== تفسیر از [[عهد]] تدوین تا معاصر ===
=== تفسیر در دوران معاصر ===
=== [[وظیفه]] تفسیر قرآن ([[وظایف]] [[نایب امام]]) ===
=== [[روش‌های تفسیری]] ===
==== [[تفسیر قرآن به قرآن]] ====
==== [[تفسیر روایی]] ====
===== روایات مجعول =====
===== [[اسرائیلیات]] =====
==== تفسیر [[عقلی]] ====
=== [[تأویل]] ===
=== [[جری و تطبیق]] ===
== امکان [[فهم قرآن]] ==
=== موانع و آسیب‌های فهم قرآن ===
== [[تدبر در قرآن]] ==
== [[ارتباط]] ناگسستنی [[قرآن و عترت]] ==
== رابطه قرآن با [[فطرت]] ==
==[[اعجاز قرآن]] ==
=== [[اعجاز علمی قرآن]] ===
== [[زبان قرآن]] ==
== [[تحدی قرآن]] ==
== [[عصمت قرآن]] ==
== قرآن در [[آخرالزمان]] ==
== [[علم معصوم به قرآن]] ==
== [[مستشرقان]] و قرآن ==
==موسوعة الأحاديث العلوية==
{{فهرست اثر}}
# فضائل القرآن
# القرآن (کتاب الله)
# قراءة القرآن
# الفضائل و الخواص لبعض الآيات و السور
# قرائته و تفسيره و قوله{{ع}} لبعض الآيات و السور
{{پایان فهرست اثر}}
==الحياة ج۲==
{{فهرست اثر}}
* الباب السادس: القرآن
* الفصل ۱: حقيقة القرآن
* الفصل ۲: الطريق الاقوم
* الفصل ۳: الصراط المستقيم
* الفصل ۴: کتاب التوحيد الحق
* الفصل ۵: کتاب الوعد الصدق
* الفصل ۶: کتاب الهداية والنور والرحمة والبصائر
* الفصل ۷: کتاب العقل والتفکير
* الفصل ۸: کتاب الحکمة والعلم
* الفصل ۹: کتاب العمل
* الفصل ۱۰: کتاب التبيان والتفصيل
* الفصل ۱۱: کتاب لا ريب فيه ولا اختلاف
* الفصل ۱۲: کتاب الحب
* أ: الحب الالهي
* ب: الحب الانساني
* الفصل ۱۳: کتاب البشارة والانذار
* الفصل ۱۴: کتاب الدعوة والانطلاق
* الفصل ۱۵: کتاب الصمود والرسالية
* الفصل ۱۶: کتاب العدل والإحسان والبر والتقوي
* الفصل ۱۷: کتاب الخصائل الانسانية
* الفصل ۱۸: کتاب الشفاء والجلاء
* الفصل ۱۹: کتاب الرضا والاطمئنان
* الفصل ۲۰: کتاب التأمل والاستذکار
* أ: ملازمة القرآن
* ب: التدبر القرآني
* ج: فيم التدبر؟
* الأول: في البدن والنفس
* ۱- التدبر في بدايات تکون الوجود الانساني
* ۲- التدبر في مراحل الوجود الإنساني
* ۳- التدبر في خاتمة هذه الحياة
* ۴- انکشاف الواقع
* الثاني- في عالم الانفس والآفاق
* الثالث ۔ في احوال الامم الغابرة ومصائرهم
* الرابع في اسباب ماحلت بالسابقين من الشدائد والبأساء
* د ۔ حصيلة التغير في المجالات السابقة
* أ: الانابة والرجوع
* ب: الاستغفار
* ج: الدعاء والعبادة
* د: المثابرة والسعي
* الفصل ۲۱: کتاب العبرة والوعي
* الفصل ۲۲: کتاب البشرية عامة
* الفصل ۲۳: کتاب السياسة والولاية
* أ: حکومة الربانيين
* ب: شجب الجبارين
* الفصل ۲۴: کتاب العزة والاعتلاء
* الفصل ۲۵: کتاب البيضة والفتح
* الفصل ۲۶: کتاب السلام
* الفصل ۲۷: کتاب اخبار الماضين والآتين
* الفصل ۲۸: کتاب النقد والتصحيح
* الفصل ۲۹: کتاب الاحکام والنظم الشاملة
* الفصل ۳۰: کتاب الامر بالمعروف والنهي عن المنکر
* الفصل ۳۱: کتاب التنمية والاقتصاد
* الفصل ۳۲: کتاب الاجتهاد والايجابية
* الفصل ۳۳: کتاب الطبيعة ومظاهر الحياة
* الفصل۳۴: کتاب الباطن والملکوت
* الفصل ۳۵: کتاب الفن والابداع
* الفصل۳۶: کتاب التحدي والاعجاز
* الفصل ۳۷: کتاب الخلود
* الفصل ۳۸: کلمة جامعة عن القرآن
* الفصل ۳۹: حرمة القرآن
* أ: فضل القرآن وعظمته
* ب: حافظ القرآن
* ج: حامل القرآن
* د: تالي القرآن
* ه: مستمع القرآن
* و: فضل قراءة القرآن في الصلاة
* الفصل ۴۰: تعليم القرآن وتدارسه
* الفصل ۴۱: کيفية قراءة القرآن
* أ: الأدب الظاهري للقراءة
* ب: الأدب الباطني للقراءة
* ج: القراءة التنبيهية
* د: القراءة الاستذکارية
* الفصل ۴۲: آثار قراءة القرآن
* الفصل ۴۳: اقامة الحروف واضاعة الحدود
* الفصل ۴۴: البلاغ والکمال
* الفصل ۴۵:
* أ: طلب الهداية من غير القرآن ظلال
* ب: لايفسر القرآن بالرأي
* الفصل ۴۶: العلماء بالقرآن
* الفصل ۴۷: صامت معه ناطق
* الفصل ۴۸: حبل ممدود (الثقل الأکبر)
* الفصل ۴۹: ظل وارف
* الفصل ۵۰: حياة في حياة
* تذييلات
* ۱- القرآن والحياة المادية
* ۲- القرآن والحياة الروحية
* ۳- القرآن وساعات الرحيل
* ۴- القرآن ومنازل الکرامة
{{پایان فهرست اثر}}
==ح نبوی ج۲==
{{فهرست اثر}}
* الباب السادس القرآن والسنة
* الفصل الأول القرآن
* ۱ / ۱ الحث على التمسك بالقرآن
* ۱ / ۲ القرآن أحسن الحديث
* ۱ / ۳ القرآن شفاء للداء
* ۱ / ۴ القرآن غنى لا غنى دونه
* ۱ / ۵ ما في القرآن من العلوم والأخبار
* ۱ / ۶ تعلم القرآن
* ۱ / ۷ ثواب تعليم القرآن
* ۱ / ۸ الحث على حفظ القرآن
* ۱ / ۹ الحث على استذكار القرآن
* ۱ / ۱۰ جزاء حملة القرآن
* ۱ / ۱۱ ما ينبغي لحامل القرآن
* ۱ / ۱۲ ما لا ينبغي لحامل القرآن
* ۱ / ۱۳ الحث على تلاوة القرآن
* ۱ / ۱۴ قراءة القرآن بالصوت الحسن
* ۱ / ۱۵ حق التلاوة
* ۱ / ۱۶ آداب القراءة
* ۱ / ۱۷ محظورات التلاوة
* ۱ / ۱۸ القراء الفجرة
* ۱ / ۱۹ أصناف القراء
* ۱ / ۲۰ استماع القرآن
* ۱ / ۲۱ للقرآن ظهر وبطن
* ۱ / ۲۲ التحذير من التفسير بالرأي
* ۱ / ۲۳ أصناف آيات القرآن
* ۱ / ۲۴ وجوه القرآن
* ۱ / ۲۵ ام القرآن
* ۱ / ۲۶ أعظم آية
* ۱ / ۲۷ أعدل آية
* ۱ / ۲۸ أخوف آية
* ۱ / ۲۹ أرجى آية
* ۱ / ۳۰ النوادر
{{پایان فهرست اثر}}
==الدليل التصنيفي==
{{فهرست اثر}}
===اجمالي===
* ۱:۱۳ علوم القرآن
* ۱:۱:۱۳ الوحي
* ۲:۱:۱۳ نزول القرآن
* ۳:۱:۱۳ حفظ القرآن وجمعه وترتيبه
* ۴:۱:۱۳ أسباب النزول (انظر ما ورد في أسباب النزول وترتيب المصحف)
* ۵:۱:۱۳ الأحرف السبعة والقراءات والقراء
* ۶:۱:۱۳ اعجاز القرآن
* ۷:۱:۱۳ الناسخ والمنسوخ
* ۸:۱:۱۳ تعلم القرآن وتعلميه
* ۹:۱:۱۳ فقه القرآن
* ۱۰:۱:۱۳ تفسير القرآن
* ۱۲:۱:۱۳ المأثور في تفسير آي القرآن بترتيب المصحف
* ۱۳:۱:۱۳ ما ورد في أسباب النزول بترتيب المصحف
* ۱۴:۱:۱۳ ما ورد في القرعات بترتيب المصحف
* ۱۵:۱:۱۳ ما ورد في الناسخ والمنسوخ بترتيب المصحف
===تفصيلي===
* ۱:۱۳ علوم القرآن
* ۱:۱:۱۳ الوحي
* ۱:۱:۱:۱۳ إرهاصات النبوة (انظر دليل السيرة)
* ۲:۱:۱:۱۳ بدء الوحي (انظر دليل السيرة)
* ۳:۱:۱:۱۳ صور الوحي
* ۱:۳:۱:۱:۱۳ تكليم الله من وراء حجاب
* ۲:۳:۱:۱:۱۳ الوحي في المنام
* ۳:۳:۱:۱:۱۳ النفث في الروع
* ۴:۳:۱:۱:۱۳ الوحي عن طريق جبريل
* ۴:۳:۱:۱:۱۳:۱ جبريل على صورته الحقيقية
* ۴:۳:۱:۱:۱۳:۲ جبريل على صورة رجل
* ۴:۳:۱:۱:۱۳:۳ مجيء جبريل كصلصلة الجرس
* ۴:۱:۱:۱۳ أوقات نزول الوحي
* ۱:۴:۱:۱:۱۳ في المنام
* ۴:۱:۱:۱۳:۲ في السفر
* ۳:۴:۱:۱:۱۳ في الجهاد
* ۴:۴:۱:۱:۱۳ في رمضان
* ۵:۴:۱:۱:۱۳ في الليل
* ۶:۴:۱:۱:۱۳ في النهار
* ۷:۶:۱:۱:۱۳ في الصيف
* ۴:۱:۱:۱۳:۸ في الشتاء
* ۴:۱:۱:۱۳ :۹ في أوقات اخري
* ۵:۱:۱:۱۳ آثار الوحي
* ۱:۵:۱:۱:۱۳ آثار الوحي على النبي (ص)
* ۲:۵:۱:۱:۱۳ آثار الوحي على الصحابة
* ۳:۵:۱:۱:۱۳ آثار الوحي على الناقة
* ۶:۱:۱:۱۳ كتاب الوحي (انظر جمع القرآن)
* ۱:۱۳:۲ نزول القرآن
* ۱:۲:۱:۱۳ نزول القرآن إلى السماء الدنيا
* ۲:۲:۱:۱۳ أول ما نزل
* ۳:۲:۱:۱۳ آخر ما نزل
* ۴:۲:۱:۱۳ نزول القرآن منجما
* ۵:۲:۱:۱۳ أماكن نزول القرآن
* ۱:۵:۲:۱:۱۳ نزول القرآن بمكة المكرمة
* ۲:۵:۲:۱:۱۳ نزول القرآن بالمدينة المنورة
* ۳:۵:۲:۱:۱۳ نزول القرآن في طريق الهجرة
* ۴:۵:۲:۱:۱۳ نزول القرآن في تبوك
* ۵:۵:۲:۱:۱۳ نزول القرآن في الطائف
* ۶:۵:۱:۱:۱۳ نزول القرآن في أماكن أخري
* ۶:۲:۱:۱۳ ما نزل موافقا لكلام بعض الصحابة
* ۷:۲:۱:۱۳ ما نزل مشيعا
* ۸:۲:۱:۱۳ ما نزل مفردا
* ۹:۲:۱:۱۳ كمية النازل
* ۱۰:۲:۱:۱۳ أسماء من نزل فيهم القرآن (انظر أسباب النزول)
* ۱۱:۲:۱:۱۳ مدة نزول القرآن
* ۳:۱:۱۳ حفظ القرآن وجمعة وترتيبه
* ۱:۳:۱:۱۳ حفظ القرآن في الصدور
* ۱:۱:۳:۱:۱۳ حفظ النبي صلى الله عليه وسلم للقرآن
* ۲:۱:۳:۱:۱۳ تلاوة الرسول القرآن على الناس
* ۳:۱:۳:۱:۱۳ حفظ الصحابة للقرآن
* ۴:۱:۳:۱:۱۳ حفظة القرآن من الصحابة
* ۵:۱:۳:۱:۱۳ عرض القرآن ومذاكرته  
* ۱:۳:۱:۱۳ حفظ القرآن في السطور
* ۱:۲:۳:۱:۱۳ الأمر بكتابة القرآن
* ۲:۲:۳:۱:۱۳ كتاب الوحي بمكة
* ۳:۲:۳:۱:۱۳ كتاب الوحي بالمدينة
* ۴:۲:۳:۱:۱۳ كتابة الصحابة للقرآن
* ۵:۲:۳:۱:۱۳ أدوات كتابة القرآن ووسائلها
* ۶:۲:۳:۱:۱۳ جمع القرآن في عهد أبي بكر
* ۷:۲:۳:۱:۱۳ جمع القرآن في عهد عثمان
* ۸:۲:۳:۱:۱۳ مصاحف الصحابة
* ۹:۲:۳:۱:۱۳ كتابة القرآن بحرف قريش
* ۳:۳:۱:۱۳ ترتيب القرآن ورسمه
* ۱:۳:۳:۱:۱۳ ترتيب السور والآيات
* ۲:۳:۳:۱:۱۳ تسمية السور
* ۳:۳:۳:۱:۱۳ عدد الآيات والسور
* ۴:۳:۳:۱:۱۳ الرسم العثماني
* ۵:۳:۳:۱:۱۳ نقط المصحف وتشكليه
* ۶:۲:۳:۱:۱۳ أدب كتابة الصحف
* ۷:۳:۳:۱:۱۳ تعشير المصحف وتحزبيه
* ۸:۳:۳:۱:۱۳ مواضع الوقف في القرآن
* ۴:۱:۱۳ أسباب النزول (انظر ما ورد في أسباب النزول وترتيب المصحف)
* ۱:۴:۱:۱۳ فوائد معرفة اسباب النزول
* ۵:۱:۱۳ الأحرف السبعة والقراءات والقراء
* ۱:۵:۱:۱۳ القراءات والقراء (انظر ما ورد في القراءات بترتيب المصحف)
* ۶:۱:۱۳ إعجاز القرآن
* ۱:۶:۱:۱۳ لكل نبي معجزة
* ۲:۶:۱:۱۳ كلام المشركين في القرآن
* ۳:۶:۱:۱۳ أثر سماع القرآن
* ۱:۳:۶:۱:۱۳ قصة إسلام عمر (انظر السيرة)
* ۱:۳:۶:۱:۱۳ استماع زعماء الكفار للقرآن
* ۲:۳:۶:۱:۱۳ الكفار يطلبون معجزات مادية
* ۵:۶:۱:۱۳ معارضة القرآن
* ۶:۶:۱:۱۳ تحدي العرب
* ۷:۶:۱:۱۳ تحدي أهل الكتاب
* ۸:۶:۱:۱۳ المباهلة
* ۹:۶:۱:۱۳ الإعجاز بالإخبار عن الماضي والمستقبل
* ۱:۷:۱:۱۳ الناسخ والمنسوخ
* ۱:۷:۱:۱۳ أهمية العلم به
* ۲:۷:۱:۱۳ أنواع النسخ
* ۱:۲:۷:۱:۱۳ نسخ الحكم دون التلاوة
* ۲:۲:۷:۱:۱۳ نسخ التلاوة دون الحكم
* ۳:۲:۷:۱:۱۳ نسخ الحكم دون التلاوة
* ۳:۷:۱:۱۳ أول ما نسخ من القرآن
* ۴:۷:۱:۱۳ آخر ما نسخ من القرآن
* ۵:۷:۱:۱۳ نسخ القرآن بالسنة
* ۶:۷:۱:۱۳ نسخ السنة بالقرآن
* ۷:۷:۱:۱۳ أقسام النسخ من حيث البدل
* ۱:۷:۷:۱:۱۳ نسخ إلى بدل
* ۲:۷:۷:۱:۱۳ نسخ إلى غير بدل
* ۸:۷:۱:۱۳ الآيات الناسخة والمنسوخة (انظر ما ورد في الناسخ والمنسوخ بترتيب المصحف)
* ۸:۱:۱۳ تعلم القرآن وتعلمية
* ۱:۸:۱:۱۳ فضل تعلم القرآن وتعليمه
* ۲:۸:۱:۱۳ تعليم القرآن ووقت التعلم
* ۸:۱:۱۳ :۱:۲ تلاوة القرآن
* ۱:۱:۲:۸:۱:۱۳ فضل تلاوة القرآن
* ۲:۱:۲:۸:۱:۱۳ الاستعاذة والبسملة
* ۳:۱:۲:۸:۱:۱۳ تلاوة النبي (ص)
* ۴:۱:۲:۸:۱:۱۳ فضل الماهر بالقرآن
* ۵:۱:۲:۸:۱:۱۳ نزول السكينة عند القراءة
* ۶:۱:۲:۸:۱:۱۳ الجهر بالقراءة
* ۷:۱:۲:۸:۱:۱۳ مدالصوت
* ۸:۱:۲:۸:۱:۱۳ مدة ختم القرآن؟
* ۹:۱:۲:۸:۱:۱۳ ختم القرآن وفضله
* ۱۰:۱:۲:۸:۱:۱۳ من استعجم عليه القرآن
* ۱۱:۱:۲:۸:۱:۱۳ الترجيع في القراءة
* ۱۲:۱:۲:۸:۱:۱۳ القراءة عن ظهر قلب
* ۱۳:۱:۲:۸:۱:۱۳ القراءة بحزن
* ۱۴:۱:۲:۸:۱:۱۳ القراءة على الدابه
* ۱۵:۱:۲:۸:۱:۱۳ القراءة بترنم
* ۱۶:۱:۲:۸:۱:۱۳ المتتعتع بالقراءة
* ۱۷:۱:۲:۸:۱:۱۳ اقرأوا القرآن ما أئتلفت عليه قلوبكم
* ۱۸:۱:۲:۸:۱:۱۳ ما جاء في صعاب السور
* ۱۹:۱:۲:۸:۱:۱۳ ما يقرأ به الجاهل بالقرآن
* ۲۰:۱:۲:۸:۱:۱۳ في السور التي لا يقرأها المنافق
* ۲۱:۱:۲:۸:۱:۱۳ قضاء حزبه من القرآن
* ۲۲:۱:۲:۸:۱:۱۳ تلاوة القرآن في أوقات مخصوصة
* ۲:۲:۸:۱:۱۳ مندوبات القراءة
* ۱:۲:۲:۸:۱:۱۳ احسن الصوت بالقراءة
* ۲:۲:۲:۸:۱:۱۳ السواك عند القراءة
* ۳:۲:۲:۸:۱:۱۳ البكاء عند قراءة القرآن
* ۴:۲:۲:۸:۱:۱۳ التغني بالقرآن
* ۵:۲:۲:۸:۱:۱۳ ما يقول عقب قراءة بعض الآيات
* ۳:۲:۸:۱:۱۳ مكرومات القراءة
* ۱:۳:۲:۸:۱:۱۳ التطريب في القراءة
* ۲:۳:۲:۸:۱:۱۳ التنطع بالقراءة
* ۳:۳:۲:۸:۱:۱۳ التنكيس في القراءة
* ۴:۳:۲:۸:۱:۱۳ من كره أن يقول: قرأت القرآن كله
* ۵:۳:۲:۸:۱:۱۳ من كره أن يقول: المفصل
* ۶:۳:۲:۸:۱:۱۳ من كره إذا قرأ القرآن أن يقول: ليس كذا
* ۳:۸:۱:۱۳ فضل حفظ القرآن وتعاهده
* ۱:۳:۸:۱:۱۳ استذكار القرآن وتعاهده
* ۲:۳:۸:۱:۱۳ تدارس القرآن
* ۳:۳:۸:۱:۱۳ نسيان القرآن
* ۴:۳:۸:۱:۱۳ ارتفاع العلم بالقرآن في آخر الزمان
* ۴:۸:۱:۱۳ قاريء القرآن وآدب القراءة
* ۱:۴:۸:۱:۱۳ القاريء
* ۱:۱:۴:۸:۱:۱۳ مثل قارئ القرآن
* ۲:۱:۴:۸:۱:۱۳ اغتباط صاحب القرآن
* ۳:۱:۴:۸:۱:۱۳ أخلاق قارئ القرآن
* ۴:۱:۴:۸:۱:۱۳ آداب قرأءة القرآن
* ۵:۱:۴:۸:۱:۱۳ من لا تنفعة قراءة القرآن
* ۶:۱:۴:۸:۱:۱۳ أحسن الناس قراءة (انظر القراء)
* ۷:۱:۴:۸:۱:۱۳ من قرأ القرآن من ذرية اليهود
* ۹:۱:۱۳ فقة القرآن
* ۱:۹:۱:۱۳ أحكام القرآن وقراءته
* ۱:۱:۹:۱:۱۳
* ۲:۱:۹:۱:۱۳ أخذ الأجرة على القرآن
* ۳:۱:۹:۱:۱۳ الرقي بالقرآن والتداوي به
* ۴:۱:۹:۱:۱۳ الدعاء يوم الختم
* ۵:۱:۹:۱:۱۳ التكبير من الضحي إلى آخر القرآن
* ۶:۱:۹:۱:۱۳ من قال اعظموا القرآن
* ۷:۱:۹:۱:۱۳ الزواج بالقرآن
* ۸:۱:۹:۱:۱۳ قراءة القرآن في الخطبة
* ۹:۱:۹:۱:۱۳ اتباع القرآن
* ۱۰:۱:۹:۱:۱۳ عدم كتمان النبي عليه السلام لشيء من القرآن
* ۱۱:۱:۹:۱:۱۳ من كره أن يتناول القرآن عند الأمر بعرض من أمور الدنيا
* ۱۲:۱:۹:۱:۱۳ من كان يدعو بالقرآن
* ۱۳:۱:۹:۱:۱۳ استماع الجن للقرآن
* ۱۴:۱:۹:۱:۱۳ قراءة المحدث للقرآن
* ۲:۹:۱:۱۳ أحكام المصحف
* ۱:۲:۹:۱:۱۳ مس المحدث والحائض والجنب للمصحف
* ۲:۲:۹:۱:۱۳ النظر في المصحف
* ۳:۲:۹:۱:۱۳ تحلية المصحف
* ۴:۲:۹:۱:۱۳ تقبيل المصحف
* ۵:۲:۹:۱:۱۳ تطييب المصحف
* ۶:۲:۹:۱:۱۳ الأمر باقتناء المصحف
* ۷:۲:۹:۱:۱۳ السفر بالقرآن
* ۸:۲:۹:۱:۱۳ حكم اخذ الاجرة على نسخ القرآن
* ۹:۲:۹:۱:۱۳ بيع المصحف
* ۱۰:۱:۱۳ تفسير القرآن
* ۱:۱۰:۱:۱۳ التفسير والمفسرون من الصحابة
* ۱:۱:۱۰:۱:۱۳ شرف علم التفسير
* ۲:۱:۱۰:۱:۱۳ أقسام التفسير
* ۳:۱:۱۰:۱:۱۳ كيف يفسر القرآن؟
* ۴:۱:۱۰:۱:۱۳ القول في القرآن بغير علم
* ۵:۱:۱۰:۱:۱۳ المفسرون من الصحابة
* ۶:۱:۱۰:۱:۱۳ التوقيف في تفسير القرآن
* ۷:۱:۱۰:۱:۱۳ من كرة أن يفسر القرآن
* ۲:۱۰:۱:۱۳ لغة‌ القرآن
* ۱:۲:۱۰:۱:۱۳ ما نزل بلسان الحبشة
* ۲:۲:۱۰:۱:۱۳ مانزل بالرومية
* ۳:۲:۱۰:۱:۱۳ ما نزل بالنبطية
* ۴:۲:۱۰:۱:۱۳ مانزل بالفارسية
* ۵:۲:۱۰:۱:۱۳ ما فسر بالشعر من القرآن
* ۳:۱۰:۱:۱۳ مباحث حول علم التفسير
* ۱:۳:۱۰:۱:۱۳ إعراب القرآن
* ۲:۳:۱۰:۱:۱۳ المحكوم والمتشابه في القرآن
* ۳:۳:۱۰:۱:۱۳ الآخذ عن بين إسرائيل
* ۴:۳:۱۰:۱:۱۳ ظاهر القرآن وباطنه
* ۵:۳:۱۰:۱:۱۳ غريب القرآن
* ۶:۳:۱۰:۱:۱۳ الوجوه والنظائر في القرآن
* ۷:۳:۱۰:۱:۱۳ مشكل القرآن
* ۸:۳:۱۰:۱:۱۳ أمثال القرآن
* ۹:۳:۱۰:۱:۱۳ أقسام القرآن  
* ۱۱:۱:۱۳
* ۱۲:۱:۱۳ المأثور في تفسير آي القرآن بترتيب المصحف
* ۱۳:۱:۱۳ ما ورد في أسباب النزول بترتيب المصحف
* ۱۴:۱:۱۳ ما ورد في القراءات بترتيب المصحف
* ۱۵:۱:۱۳ ما ورد في الناسخ والمنسوخ بترتيب المصحف
{{پایان فهرست اثر}}
==مطلب==
'''قرآن''' ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
'''قرآن''' ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:


* [[قرآن (معجزه پیامبر خاتم)]]
* [[قرآن (منبع علم معصوم)]]
* [[قرآن (منبع علم معصوم)]]
* [[رابطه معصوم با قرآن]]
* [[رابطه معصوم با قرآن]]
خط ۱۱: خط ۴۵۶:
* [[مرجعیت علمی قرآن]]
* [[مرجعیت علمی قرآن]]


{{ابهام‌زدایی}}
==فهرست کتاب فرهنگنامه موضوعی قرآن کریم==
[[رده:صفحه‌های ابهام‌زدایی]]
===جلد اول===
 
{{فهرست اثر}}
 
# آب و [[باران]]
==مقدمه==
# [[آداب]] و آداب شرعیه
*[[قرآن کریم]] به صورت تدریجی در طول دوره بیست و سه ساله [[نبوت]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نازل شده است. این [[وحی]] همانند جویبار زلالی از بلندای جبل النّور در مکه جاری شد و پس از طی فراز و نشیب‌های گونا‌گون و گذر از بستر شرایط و موقعیت‌های سخت دوران مکّی، به سرزمین یثرب رسید و در آنجا با بارور ساختن بذرهای قانون و مدنیت، مدینة النبی را بنیان نهاد. اگرچه هر یک از این فراز و نشیب‌های موجود در بستر [[وحی قرآنی]]، در شکل‌گیری دین مبین اسلام جایگاه معینی دارد، اما مکه و مدینه به عنوان دو گرانیگاه مهم در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تمایزات و شاخصه‌های [[وحی]] در مکه و مدینه نشانگر آن است که قرآن با محیط، شرایط اجتماعی و فرهنگی که در آن نازل شده است، تعاملی پویا و زنده دارد.
# [[آداب دوستی]] و [[دوست‌یابی]]
*دانشمندان علوم قرآنی از دیرباز به صورت مستقل یا در ضمن مجموعه‌هایی، از مکّی و مدنی بودن آیات و سور قرآن سخن گفته‌اند. این سخنان به موضوع‌هایی چون تفاوت سوره‌های مکّی با سوره‌های مدنی، آیات مکّی در سور مدنی، آیات مدنی در سور مکّی و ویژگی‌های [[وحی]] در هر دو دوره مکّی و مدنی اختصاص دارد. در دهه‌های اخیر، برخی از مخالفان اسلام و خاورشناسان نیز در جهت اثبات دعاوی خود ـ مبنی بر این‌که قرآن منبعی انسانی و زمینی دارد ـ به بحث مکّی و مدنی علاقه نشان داده و به نظریه‌پردازی در این زمینه پرداخته‌اند. لازم به ذکر است که مبحث مکّی و مدنی، هم از مباحث علومٌ للقرآن و هم از مباحث علومٌ حولَ القرآن به شمار می‌آید.
# آداب [[عقود]]
 
# آداب و [[احکام]] [[ارث]] و [[میراث]]
==تعریف مکّی و مدنی==
# آداب و احکام [[امانت]] و [[امانت‌داری]]
*سؤال اصلی این است که چه معیاری باعث تفکیک [[وحی]] قرآن به مکّی و مدنی شده است؟ در پاسخ به این سؤال دو عامل زمان و مکان به ذهن متبادر می‌شود. بر این اساس برای مکّی و مدنی دو تعریف عمده به شرح زیر وجود دارد.
# آداب و احکام خوردن
===معیار مکان===
# آداب و احکام شیر دادن و بارداری
*بر اساس معیار مکان، مکّی به آیاتی از قرآن گفته می‌شود که در مکه، اعم از شهر مکه و نواحی اطراف آن چون منی، عرفات و حدیبیه، نازل شده باشد و مدنی به آیاتی گفته می‌شود که در مدینه و نواحی اطرافش نظیر بدر، اُحُد و سَلْع <ref>نام کوهی در مدینه.</ref> نازل شده باشد<ref>ر. ک: الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، قم، منشورات رضی، ج ۱، ص ۳۸ (نوع اول).</ref>. طبق این تعریف، آیاتی که در مکان‌های دیگری مانند جحفه، تبوک و بیت المقدس نازل شده است، در هیچ یک از دو دسته مکّی یا مدنی قرار نمی‌گیرد. در روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} نقل شده است که [[قرآن]] در سه مکان نازل شده است: "مکه، مدینه و شام"، برخی شام را به بیت المقدس و برخی دیگر نیز به تبوک تفسیر کرده‌اند. همچنین در باره آیه{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاسْأَلْ مَنْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رُّسُلِنَا أَجَعَلْنَا مِن دُونِ الرَّحْمَنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ }}﴾}}<ref> و از پیامبران ما که پیش از تو فرستاده‌ایم بپرس، آیا به جای (خداوند) بخشنده خدایانی را قرار داده‌ایم که پرستیده شوند؟؛ سوره زخرف، آیه:۴۵.</ref> گفته شده است که در شب اِسراء و در بیت المقدس نازل شده است<ref>جلال‌الدین سیوطی، الدّر المنثور فی التفسیر المأثور، ص:۷۸.</ref>.
# آداب و احکام [[طلاق]]
===معیار زمان===
# آداب و احکام لعان
*بر اساس معیار زمان، هجرت [[پیامبر]]{{صل}} از مکه به مدینه نقطه عطفی در تاریخ اسلام و حیات پیامبرانه آن حضرت است. اهمیت این هجرت، صف‌آرایی جدید بین مکه و مدینه و تغییر جغرافیای سیاسی، اجتماعی و مذهبی منطقه عربستان، حضور مهاجران در کنار انصار و... در حیات پربرکت پیامبر اسلام و زندگی مسلمانان تحولی شگرف پدید آورد و از این رو جهت‌گیری‌های وحی قرآنی نیز با وضعیت جدید و دگرگونی‌های حاصل‌شده هماهنگ شد.
# آداب و احکام مکاسب
*با این تعریف، به آیات و سوری مکّی گفته می‌شود که قبل از هجرت نازل شده‌اند و مدنی عبارت است از آیات و سوری که بعد از هجرت [[رسول اکرم]]{{صل}} به مدینه نازل شده است. بر این اساس آیاتی که قبل از هجرت در مناطق دیگری چون طائف نیز نازل شده است، مکّی به شمار می‌رود. همچنین آیاتی که بعد از هجرت به هنگام مسافرت [[رسول خدا]] به مکه یا دیگر مناطق نازل شده است، مدنی به شمار می‌رود. با این معیار، تمام آیات قرآن یا مکّی است یا مدنی؛ چرا که تمام آیات [[قرآن]] یا قبل از هجرت نازل شده یا بعد از هجرت. تنها موردی که در این تعریف محل تردید است، آن بخش از قرآن است که احتمال می‌رود در هنگام هجرت [[پیامبر]] و قبل از رسیدن او به مدینه نازل شده باشد، که برخی آن را ملحق به مکّی<ref>جلال‌الدین سیوطی، البرهان فی علوم القرآن،ص ۳۸؛ زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص ۲۷۴ (نوع نهم).</ref> و برخی ملحق به مدنی دانسته‌اند<ref>درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن، جعفر نکونام، تهران، هستی‌نما، ۱۳۸۰ ش، ص ۱۸۰.</ref> این امر به ملاک ما در تمایز بین دو دوره زمانی مکّی و مدنی بستگی دارد؛ اگر ما ملاک تمایز بین دو دوره زمانی مکی و مدنی را زمانی بدانیم که پیامبر اکرم مکه را به قصد هجرت به مدینه، ترک گفتند، در این صورت آیات اشاره شده مدنی خواهد بود، اما اگر زمان ورود [[پیامبر اکرم]] به مدینه را ملاک بدانیم، در این صورت آیات اشاره شده مکّی است. از آنجا که در بین راه مکه و مدینه آیات زیادی نازل نشده است لذا در این زمینه، مشکل چندانی وجود ندارد. گفته شده است که فقط آیه{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرَادُّكَ إِلَى مَعَادٍ قُل رَّبِّي أَعْلَمُ مَن جَاءَ بِالْهُدَى وَمَنْ هُوَ فِي ضَلالٍ مُّبِينٍ }}﴾}}<ref> بی‌گمان آن کس که قرآن را بر تو واجب کرده است تو را به بازگشتگاهی باز می‌گرداند؛ بگو: پروردگار من بهتر می‌داند چه کسی رهنمود آورده است و چه کسی در گمراهی آشکاری است؛ سوره قصص، آیه:۸۵.</ref> در هنگام هجرت و در محلی به نام جُحفه بر [[پیامبر]]{{صل}} نازل شده است<ref>جلال‌الدین سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج ۱، ص ۷۸.</ref>. از میان این دو معیار، معیار زمانی ارجح است، زیرا اولاً آنچه بیش‌تر باعث تفاوت‌های محتوایی در دو دسته از آیات می‌شود، تمایز زمانی و تاریخی نزول آیات است نه صرف مکان‌های جغرافیایی، ثانیاً زمان هجرت [[رسول اکرم]]{{صل}} به عنوان نقطه عطف تاریخی حد فاصل بین دو دوره حضور [[پیامبر]] در مکه و مدینه تلقی شده است و دوره رسالت [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و نزول قرآن را به دو بخش کاملاً مجزا تقسیم می‌کند و مجموع آیات و سور قرآنی، به حصر عقلی، یا مکّی و یا مدنی است، در صورتی که با معیار مکانی، آیات منحصراً به مکّی و مدنی تقسیم نمی‌شود. گفته شده است که مراد از مکّی و مدنی در اصطلاح صحابه و تابعین و قدما اصطلاح اول است. اما در عین حال باید توجه داشت که گاهی در برخی متون روایی، تفسیری یا علوم قرآنی اصطلاح مکّی و مدنی در مورد دوم نیز به کار رفته است، به عنوان مثال، ماوردی گفته است که سوره بقره مدنی است جز آیه‌{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَاتَّقُواْ يَوْمًا تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَّا كَسَبَتْ وَهُمْ لاَ يُظْلَمُونَ}}﴾}}<ref> و از روزی پروا کنید که در آن به سوی خداوند بازگردانده می‌شوید آنگاه به هر کس پاداش آنچه انجام داده است تمام خواهند داد و به آنان ستم نخواهد رفت؛ سوره بقره، آیه:۲۸۱.</ref> که در روز عید قربان در منی نازل شده است<ref>ر. ک: الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، قم، منشورات رضی، ج ۱، ص ۳۸ (نوع اول)؛ زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص ۲۷۴</ref> بنا بر این منظور او از مکّی در باره این آیه، نزول آن در شهر مکه است.
# آداب و احکام [[نکاح]] و [[زناشویی]]
*ناگفته نماند که گاهی از تعریف سومی نیز یاد می‌شود که در آن خطاب به اهل مکه یا مدینه به عنوان معیار شناخت آیات مکّی و مدنی یاد شده است<ref>زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ج ۱، ص ۲۷۴.</ref> بنا بر این تعریف، هر سوره‌ای که در آن عبارت {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا النَّاس‏}}﴾}} به کار رفته باشد و عبارت {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ ‏}}﴾}} در آن سوره یافت نشود، مکّی و هر سوره‌ای که در آن عبارت {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ ‏}}﴾}} به کار رفته باشد، مدنی است. روشن است که این تعریف شامل تمامی آیات و سور [[قرآن کریم]] نمی‌شود، چرا که اولاً خطاب‌های قرآنی فراتر از دو خطاب مذکور است، برای مثال در آیات فراوانی [[پیامبر اکرم]]{{صل}} مورد خطاب قرار گرفته است، ثانیاً در بسیاری از سوره‌ها هیچ یک از این دو خطاب وجود ندارد.
# آداب و احکام وضوء
*واقعیت آن است که مسئله خطاب به مؤمنان یا مردم را نباید جزء معیارهای تعریف مکّی و مدنی به شمار آورد، بلکه این امر جزء شاخصه‌های غالب در آیات و سوره‌های مکّی و مدنی است، بنا بر این مکّی و مدنی دو اصطلاح بیش‌تر ندارد که طبق اصطلاح مشهور، معیار زمانی و طبق اصطلاح دیگر معیار مکانی در تعریف آن منظور شده است<ref>درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن، جعفر نکونام، تهران، هستی‌نما، ۱۳۸۰ ش، ص ۱۸۰.</ref>.
# آداب ورود به [[خانه]]
 
# [[آدم]]{{ع}}
==جایگاه بحث مکّی و مدنی در [[قرآن]]==
# آدم{{ع}} و نخستین [[نافرمانی]]
*بر خلاف مباحثی چون محکم و متشابه و [[وحی]]، مکّی و مدنی بودن سوره‌ها از جمله مباحثی است که در [[قرآن کریم]] به طور مستقیم در باره آن بحث نشده است. در هیچ جای قرآن از اصطلاح مکّی و مدنی و تقسیم آیات به این دو دسته، به صراحت یا به اشارت، سخنی دیده نمی‌شود و ما تنها از مضمون و محتوای برخی از سوره‌ها می‌توانیم به زمان نزول آن‌ها و مکّی و مدنی بودن آن‌ها پی ببریم.
# آراستن [[کردار]]
*در برخی از آیات قرآن به رخدادهای زمانمند، مانند شکست روم<ref>سوره روم، آیه:۲</ref> و جنگ بدر<ref>سوره آل عمران، آیه:۱۲۳.</ref> تصریح شده است. در بعضی از آیات نیز به حوادثی زمانمند اشاره شده به این معنا که اوصافی از آن‌ها در این آیات آمده است، مانند جنگ تبوک که اوصاف آن در آیاتی از سوره توبه آمده است.
# [[آرامش]] خاطر،نشانه‌ای از [[ایمان]]
*برخی گفته‌اند که حدود پنجاه رخداد زمانمند در آیات [[قرآن]] به تصریح یا تلمیح یاد شده است، که مهم‌ترین آن‌ها به ترتیب وقوع عبارت‌اند از: [[بعثت]] (۱ ب)<ref>حرف ب، علامت اختصاری بعثت است.</ref>، ولادت [[حضرت زهرا]]{{س}} (۲ ب)، دعوت علنی (۳ ب)، هجرت به حبشه (۵ ب)، شکست روم (۱۲ ب)، هجرت به مکه (۱۳ ب)، تغییر قبله (۲ ﻫ) <ref>حرف ﻫ، علامت اختصاری هجرت است.</ref>، غزوه بدر (۲ ﻫ)، غزوه احد (۳ ﻫ)، غزوه بنی نضیر (۴ ﻫ)، غزوه خندق (۵ ﻫ)، غزوه بنی‌قریظه (۵ ﻫ)، صلح حدیبیه (۲ ﻫ)، فتح مکه (۸ ﻫ)، غزوه حنین (۸ ﻫ)، غزوه تبوک (۹ ﻫ)، برائت از مشرکان (۹ ﻫ) و حجة الوداع (۱۰ ﻫ).
# آرزوی [[مرگ]]
*برای نمونه آیه {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللَّهُ فِي مَوَاطِنَ كَثِيرَةٍ وَيَوْمَ حُنَيْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْكُمْ كَثْرَتُكُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنكُمْ شَيْئًا وَضَاقَتْ عَلَيْكُمُ الأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّيْتُم مُّدْبِرِينَ ‏}}﴾}}<ref> بی‌گمان خداوند در نبردهایی بسیار و در روز (جنگ) «حنین» شما را یاری کرده است؛ هنگامی که فزونیتان شما را به غرور واداشت اما هیچ سودی برای شما نداشت و زمین با گستردگیش بر شما تنگ شد سپس با پشت کردن (به دشمن) واپس گریختید؛ سوره توبه، آیه:۲۵.</ref> که بعد از غزوه حنین نازل شده است، با آیات مربوط به آن، جزء آیات مدنی و مربوط به بعد از زمان وقوع جنگ حنین است.
# [[آزر]]
*علاوه بر تصریحات و اشاره‌های قرآن به حوادث زمانمند، از طریق مضمون و سیاق برخی از آیات قرآن نیز می‌توان به مکّی و مدنی بودن برخی از سوره‌ها پی برد. علامه طباطبایی می‌گوید:
# [[آسمان‌ها]] ویژگی‌ها و امکانات
*تنها راه [مطمئن] برای تشخیص مکّی و مدنی بودن سوره‌های قرآن تدبّر در مضامین آن‌ها و تطبیق آن با اوضاع و احوال پیش و پس از هجرت است<ref>قرآن در اسلام، محمد حسین طباطبایی، تصحیح: محمدباقر بهبودی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۹ ش، چاپ نهم، ص ۱۲۸.</ref>.
# [[آفاق و انفس]]
*بنا بر این استفاده از خود قرآن در تشخیص مکّی یا مدنی از اتکا به روایات مطمئن‌تر است، برای نمونه [[علامه طباطبایی]] معتقد است که مضامین سوره‌های انسان، العادیات و مطففین بر مدنی بودن آن‌ها گواهی می‌دهد، در حالی‌که در برخی از روایات، آن‌ها را جزء سوره‌های مکّی ذکر کرده‌اند<ref>قرآن در اسلام، محمد حسین طباطبایی، تصحیح: محمدباقر بهبودی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۹ ش، چاپ نهم، ص ۱۲۸.</ref>.
# [[آفرینش]]؛ زمینه‌ای برای [[معرفت خدا]]
 
# [[آل ابراهیم]]
==جایگاه بحث مکّی و مدنی در روایات==
# [[آل داوود]]
*پس از دلالت مضمونی آیات و سور بر مکّی یا مدنی بودن آن‌ها، بهترین راه برای تشخیص این امر، نقلِ معتبر است. با توجه به آنچه که در اخبار و آثار در باره مکّی و مدنی بودن آیات آمده است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
# [[آل عمران]]
۱. هیچ روایتی از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نقل نشده است که به صراحت مکّی یا مدنی بودن بخشی از [[قرآن]] را اعلام کند، و آنچه که در این زمینه وجود دارد، به صحابه یا تابعین منتهی می‌شود<ref>ر. ک: الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، قم، منشورات رضی، ج ۱، ص ۳۸ (نوع اول).</ref>.
# [[آل فرعون]]
۲. روایاتی از صحابه و تابعین رسیده است که در آن‌ها سوره‌های مکّی و مدنی قرآن کریم مشخص شده است. در حقیقت این روایات همان روایات مربوط به ترتیب سوره‌های قرآن است که در درس گذشته آن را نقل کردیم. مطابق با این روایات، هشتاد و شش سوره "از علق تا مطففین" مکّی و بیست و هشت سوره "از بقره تا توبه" مدنی است<ref>ر. ک: الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، قم، منشورات رضی، ج ۱، ص ۳۱ (نوع اول).</ref>. سوره‌های مطففین، فجر، لیل، قدر، رعد، رحمن، انسان، جمعه، حجرات و حمد نیز در برخی از روایات به عنوان سوره‌های مکّی و در برخی دیگر به عنوان سوره‌های مدنی ذکر شده‌اند<ref>ر. ک: الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، قم، منشورات رضی، ج ۱، ص ۴۱؛ محمد‌ حسین طباطبایی، قرآن در اسلام، ص ۱۲۷ ـ ۱۲۶.</ref>.
# [[آل لوط]]
۳. علاوه بر تعیین آیات و سور مکّی و مدنی، در برخی روایات معیارهایی نیز برای مکّی و مدنی بودن آیات بیان شده است که برای نمونه به روایات زیر می‌توان اشاره کرد:
# [[آل محمد]]{{صل}}  
:#[[ابن مسعود]] گوید: "سوره‌های مفصّل (فاصله‌دار) در مکه نازل شد. ما سال‌ها آن‌ها را می‌خواندیم و جز آن‌ها نازل نمی‌شد"<ref>الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، ص ۷۰ (نوع اول). {{عربی|اندازه=120%|" نَزَلَ المُفَصَّلَ بمَکَّةَ فَمَکَثْنا حِجَجاً نَقرَؤُهُ، لٰا یَنْزِلُ غیرَه‏‏‏‏‏"}}</ref>
# [[آل موسی]]
:#از [[ابن مسعود]] نقل شده است که می‌گفت:"هرچه در آن {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا النَّاس‏}}﴾}}است، در مکه و هرچه در آن {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ ‏}}﴾}} است، در مدینه نازل شده است"<ref>الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، ص ۶۸ (نوع اول).</ref>
# [[آل هارون]]
:#[[میمون بن مهران]] گفته است:"آنچه در آن {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا النَّاس‏}}﴾}} یا {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا بَنِي‏ آدَمَ‏  ‏}}﴾}} آمده، مکّی و آنچه در آن {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ ‏}}﴾}} آمده، مدنی است"<ref>الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، ص ۶۸ (نوع اول).</ref>.
# [[آل یعقوب]]
:#از [[عروة بن زبیر]] نقل شده است که می‌گفت:"هرچه در آن امّت‌های گذشته ذکر شده است، در مکه و هرچه در آن فرائض و سُنن آمده، در مدینه نازل شده است"<ref>الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، ص ۶۹ (نوع اول).</ref>. بنا بر این می‌توان گفت که در روایات هر دو شیوه سماعی و قیاسی (بیان قواعد کلی برای تشخیص مکی و مدنی) برای تعیین سوره‌های مکّی و مدنی به کار رفته است.
# آماده‌کردن [[سپاه]]
۴. علاوه بر روایات ترتیب نزول که در آن‌ها سوره‌های مکّی و مدنی به همراه ترتیب آن‌ها آمده است، روایات دیگری نیز از صحابه یا تابعین نقل شده است که در آن‌ها ضمن بیان سوره‌های مکّی و مدنی، آیات استثنا نیز ذکر شده است <ref>برای مثال ر. ک: الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، ص ۳۹.</ref>.
# [[آیات]] سجده‌دار
۵. اقوال پراکنده‌ای نیز از صحابه یا تابعین در باره آیات استثنا از سور مکّی یا مدنی رسیده است<ref>الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، ص ۶۷ - ۵۶(نوع اول).</ref>.
# آیات و نشانه‌های [[خدا]]
۶. روایات مربوط به اسباب نزول نیز با بحث مکّی و مدنی تعامل نزدیکی دارد؛ چرا که بسیاری از این روایات در سبب یا شأن نزول آیات، از حوادثی سخن می‌گویند که تاریخ و محل وقوع آن‌ها مشخص است، از این رو از روایات اسباب نزول نیز می‌توان برای تعیین مکی و مدنی بودن آیات و سور استفاده کرد.
# [[آیه اخوت]]
 
# [[آیه اُذُن]] / [[آیه]] [[تصدیق]]
==تحقیقات متقدمان درباره مکّی و مدنی==
# آیه [[اذن جهاد]]
*از دوره تابعین به بعد کتاب‌هایی در باره مکّی و مدنی آیات و سوره‌های قرآن به رشته تحریر درآمده است. چنانچه نوشته‌هایی با نام "نزول القرآن" به [[ضحاک بن مزاحم]]، [[عکرمه]] و [[حسن بصری]] نسبت داده شده است. *عمده‌ترین کتاب‌های مربوط به مبحث مکی و مدنی سوره‌ها در میان قدما عبارت‌اند از:
# [[آیه اذن واعیه]]
#تنزیل القرآن بمکة و المدینه از [[ابن شهاب زهری]] <ref>این کتاب با تحقیق صلاح ‌الدین المنجد، توسط دار الکتاب الجدید در سال ۱۹۶۳ در بیروت به چاپ رسیده است.</ref>
# آیه إستدراج
#التنزیل من القرآن<ref>ر. ک: معجم ‌المؤلّفین، محمد رضا کحاله، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج ۷، ص ۳۱۲؛ ایضاح المکنون في الذیل علی کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، اسماعیل باشا بغدادی، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا، ج ۴، ص ۲۳۸.</ref> از [[ابن فضّال کوفی]] <ref>داودی گفته است که او از علمای شیعه است؛ ر. ک: محمد بن علی داودی، بیروت، دارالکتب العلمیه؛ طبقات المفسرین، ج ۱، ص ۴۰۳؛ نیز ر.ک: الذریعة الي تصانيف الشيعه، شیخ آغا بزرگ تهرانی، نجف، ۱۹۷۰م، ج ۱، ص ۱۹.</ref>.
# [[آیه استرجاع]]
#فضائل القرآن و ما أنزل من القرآن بمکة و ما أنزل بالمدینه از [[محمد بن ایوب بن الضریس البجلی]] <ref>این کتاب نیز هم‌اکنون موجود است.</ref>.
# آیه إستعاذه
#بیان عدد سور القرآن و آیاته و کلماته و مکّیه و مدنیه از [[ابن عبد الکافی]]<ref> نسخۀ خطی این کتاب در دارالکتب المصریه به رقم ۷۴ موجود است؛ ر. ک: المکی و المدنی في القرآن الكريم، عبد الرزاق حسین احمد، قاهره، دار ابن‌عفان، ۱۹۹۹م، ج ۱، ص ۶۸.</ref>.
# [[آیه استیذان]]
#ما نزل من القرآن فی صلب الزمان از [[احمد بن محمد بن عبید الله جوهری]]<ref>نویسندۀ این کتاب شیعی است؛ ر.ک: اسماعیل باشا البغدادی، ایضاح المکنون فی الذیل علی کشف الظنون عن اسماء الکتب و الفنون، ص ۴۲۱.</ref>
# [[آیه اطاعت]]
#تنزیل القرآن از [[ابو زرعة عبد الرحمن بن محمد بن زنجله]]<ref> نسخۀ خطی این کتاب موجود است. عبد الرزاق حسین احمد، المکی و المدنی فی القرآن الکریم، ص ۶۹.</ref>.
# آیه إفک
#التنزیل و ترتیبه از [[ابو القاسم حسن بن محمد بن الحسن نیشابوری]]<ref> نسخۀ خطی این کتاب موجود است. عبد الرزاق حسین احمد، المکی و المدنی فی القرآن الکریم، ص ۶۹.</ref>.
# آیه إکمال
#کتاب المکّی و المدنی از [[مکّی بن ابی طالب قیسی]].
# [[آیه امانات]]
#المکّی و المدنی فی القرآن از [[ابو عبد الله محمد بن شریح الرعیینی]]<ref>ر.ک: زركشی، پیشین، ج ۱، ص ۲۷۳ (پاورقی محقق).</ref>.
# [[آیه امانت]]
#یتیمة الدُّرر فی النزول و آیات السور از [[محمد بن احمد بن محمد موصلی]] <ref>این کتاب در کتابخانۀ دوبلین در ایرلند موجود است؛ به نقل از عبد الرزاق حسین احمد، المکی و المدنی في القرآن الكريم، ص ۷۶.</ref>
# [[آیه امتحان]]
#منظومة فی المکّی و المدنی از [[برهان‌الدین ابراهیم بن جعبری]] <ref>این کتاب در سال ۱۸۹۳ به همراه کتاب التغییر فی علوم التفسیر نوشتۀ دیرینی به چاپ رسیده است، عبد الرزاق حسین احمد، المکی و المدنی في القرآن الكريم، ص ۷۶.</ref>.
# آیه إملاق
*در قرن‌های بعد نیز دانشمندانی چون [[بدر‌الدین زرکشی]] و [[جلال‌الدین سیوطی]] باب‌های مستقلی را با عنوان "معرفة المکّی و المدنی" در کتاب‌های خود گنجانده‌اند<ref>ر.ک: زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ص ۲۹۲ ـ ۲۷۳ (نوع اوّل)؛ الاتقان فی علوم القرآن، جلال الدین سیوطی، ص ۷۲ ـ ۳۶ (نوع اول).</ref>.
# آیه [[أمن]] یجیب
*برخی از مفسّران متقدّم نیز به ذکر مکّی و مدنی قرآن توجه خاصی داشته‌اند و مباحث مربوط به این موضوع را در تفاسیر خود ذکر می‌کردند که به عنوان نمونه از تفاسیر زیر می‌توان نام برد:
# آیه إنذار
#المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز از [[ابن عطیه اندلسی]]
# [[آیه انفاق]]
#زاد المسیر فی علم التفسیر از [[ماوردی]]
# آیه أولوالأرحام
#تفسیر القرآن العظیم از [[ابن کثیر]]
# آیه [[برّ]]
#الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور از [[جلال الدین سیوطی]]<ref>جهت تفصیل بیش‌تر ر‌‌.‌ک: المکی و المدنی في القرآن الكريم، عبد الرزاق حسین احمد، ص ۱۹۱ ـ ۱۸۰.</ref>
# آیه [[بیعت رضوان]]
*عمده کار متقدمان در باره مکّی و مدنی بودن سوره‌ها را می‌توان در سه حوزه زیر دسته‌بندی کرد:
# [[آیه تبدیل]]
#نقل و گزارش اقوال رسیده از صحابه و تابعین در باره مکّی و مدنی
# [[آیه تبلیغ]]
#کوشش در جهت رفع تعارض بین روایات مربوط به این باب
# [[آیه تحریم]]
#گسترش معیارهای قیاسی در ساماندهی به امر مکّی و مدنی
# [[آیه تحویل قبله]]
==تعارض در روایات مكی و مدنی==
# آیه تداین
*یکی از مشکلات در باب تاریخ‌گذاری‌های قرآن چندگونگی و تعارض میان اخبار است. بیش‌تر پژوهشگران متقدم می‌کوشیدند تا از میان روایات متعارض در باره مکّی یا مدنی بودن سور، یک روایت را ترجیح دهند و زمانی که معیارهای ترجیح از جهت صحت سند و صداقت راوی مساوی و معادل می‌شد و امکان ترجیح وجود نداشت، سعی می‌کردند به یکی از دو طریق زیر مسئله را حل کنند: یا این‌که می‌گفتند این بخش از قرآن دو بار، یک بار در مکه و بار دیگر در مدینه، نازل شده است، یا این‌که نزول آن آیات را به مکه و تشریع حکم شرعی و فقهی آن را به مدینه نسبت می‌دادند<ref>نصر حامد ابوزید، معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه: مرتضی کریمی‌نیا، تهران، طرح نو، ۱۳۸۰ ش، ص ۱۵۴.</ref> به عنوان مثال برخی از محققان در باره سوره حمد به تکرار نزول آن رأی داده‌اند، چرا که از یک طرف [[پیامبر]]{{صل}} و مسلمانان در دوره مکّی نماز می‌خواندند که این مسئله دالّ بر مکی بودن این سوره است، و از طرف دیگر برخی معتقدند که مراد از {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلاَ الضَّالِّينَ ‏}}﴾}} در این سوره یهود و نصاری هستند و این امر بر مدنی بودن سوره دلالت می‌کند. علاوه بر این در روایات مربوط به ترتیب نزول سوره‌ها نیز سوره حمد گاهی جزء سوره‌های مکّی و گاهی جزء سوره‌های مدنی ذکر شده است. در باره آیه مربوط به وضو و تیمّم نیز گفته‌اند که اگر چه این آیه در مدینه نازل شده است، اما حکم آن قبلاً در مکه تشریع شده بود<ref>نصر حامد ابوزید، معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه: مرتضی کریمی‌نیا، تهران، طرح نو، ۱۳۸۰ ش، ص ۱۶۸.</ref>.
# [[آیه تربص]] یا عده [[وفات]]
 
# [[آیه تطهیر]]
==معیارهای تشخیص مكی و مدنی==
# [[آیه تلاعن]]
*برخی از متقدمان به ویژگی‌های موجود در آیات و سور مکّی و مدنی توجه کرده و تلاش نموده‌اند تا یکسری معیارهای قیاسی را برای شناخت مکی از مدنی عرضه کنند. [[جعبری]] می‌گوید:شناخت مکّی و مدنی از دو روش سماعی و قیاسی امکان‌پذیر است؛ طریق سماعی آن است که روایاتی در تعیین مکّی و مدنی به ما رسیده باشد و طریق قیاسی آن است که مثلاً گفته شده آن سوره‌هایی که در آن‌ها تنها {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا النَّاس‏}}﴾}} آمده باشد، بدون {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ ‏}}﴾}}، یا در آن‌ها "کَلّا" یا "حروف مقطّعه" غیر از بقره، آل‌عمران و رعد یا داستان آدم و ابلیس به جز بقره یا داستان‌هایی از امّت‌های پیشین آمده باشد، مکّی است و هر سوره‌ای که در آن احکام واجب یا حدود شرعی آمده باشد، مدنی است<ref>زرکشی، البرهان فی علوم القرآن، ص ۲۷۶.</ref>.
# [[آیه تمتع]]
# [[آیه توارث بالایمان]]
# [[آیه تهلکه]]
# [[آیه تیمم]]
# آیه جزای [[فحشاء]]
# [[آیه جمعه]]
# [[آیه حجاب]]
# آیه حد [[زنا]]
# آیه [[حِذر]]
# آیه [[حرث]]
# [[آیه حفظ]]
# [[آیه حیض]]
# آیه خاتم
# [[آیه خمس]]
# [[آیه ربا]]
# [[آیه روح]]
# [[آیه زکات]]
# آیه سُخره
# [[آیه سرقت]]
# [[آیه سقایة الحاج]]
# [[آیه سؤال]]
# آیه شعوبیّه
# آیه [[شفاء]]
# آیه صَفح
# [[آیه صلح]]
# آیه [[صلوات بر پیامبر]]
# [[آیه صوم]]
# آیه طریق [[دعوت]]
# [[آیه طلاق]]
# [[آیه ظهار]]
# آیه عَبَث
# [[آیه عده]] طلاق
# [[آیه عزت]]
# [[آیه غار]]
# [[آیه فطرت]]
# [[آیه فیء]]
# آیه [[قذف]] و لعان
# آیه [[قصاص]]
# [[آیه کتمان]] /[[حرمت]] [[کتمان]]
# [[آیه کنز]]
# [[آیه لیلة المبیت]]
# [[آیه مباهله]]
# [[آیه مجاهدان]]
# [[آیه محاربه]]
# آیه محو و [[اثبات]]
# [[آیه مشیت]] / [[آیه استثناء]]
# [[آیه مُلک]]
# [[آیه مودت]]/ [[آیه قربی]]
# [[آیه میثاق]]/ آیه[[ذر]]
# [[آیه نبأ]]
# [[آیه نجوا]]
# [[آیه نسخ]]
# آیه نَفر
# [[آیه نفی سبیل]]
# [[آیه نور]]
# آیه و إن یکاد
# [[آیه وصیت]]
# [[آیه وضو]]
# [[آیه ولایت]]
# [[آیة الکرسی]]
# آیین‌های [[جهاد]]
# [[ابتلاء]] و [[آزمایش]] [[مؤمنان]]
# [[ابرار]] / [[اولیاء]]
# عام
# [[ابراهیم]]{{ع}}
# [[ابر]]، ویژگی‌ها و امکانات
# [[ابلیس]] و [[سجده]] نکردن او بر آدم
# [[ابن سبیل]]
# [[ابولهب]]
# اثبات [[یکتایی خدا]] و [[نفی]] [[شرک]]
# إثم / [[گناه]]
# [[اجابت]] کردن خدا و [[رسول]] [[مردم]] را
# اجابت کردن مردم خدا و رسول را
# اجازه ورود به منازل
# [[اجر]] و [[پاداش الهی]]
# [[اجل]] [[امت‌ها]]
# اجل مکتوب و مقدّر
# [[احساس]] [[ایمنی]] از [[عذاب الهی]] و [[نکوهش]] آن
# احکام اجاره / [[اجیر]] کردن
# احکام [[اسارت]] و برخورد با [[اسیران]]
# احکام [[ابداع]]
# احکام ایضاع
# احکام[[حیض]]
# احکام رهن و گرو
# احکام شُفعه
# احکام [[عهد]]
# احکام [[غضب]]
# احکام قصاص و دیه
# احکام [[نذر]]
# احوال بیشتر مردم
# احوال [[ستمکاران]]
# احوال [[کافران]] در [[روز رستاخیز]]
# إحیاء و إماته
# [[اختلاف مردم]]
# [[اختیار]] / اختیار عمل
# [[اخلاص در دین]]
# إخوان [[لوط]]
# [[ادب]] [[مسلمانان]] نسبت به [[پیامبر اکرم]]{{صل}}
# [[ادریس]]{{ع}}
# [[اذان]]
# إذن [[شارع]] / إذن [[پیامبر]]
# [[اراده الهی]] و [[هدایت]] و [[ضلالت]] [[بندگان]]
# [[ارتداد]] و [[عاقبت]] آن
# [[ارسال پیامبران]] به زبان قومشان
# [[ارم ذات العماد]]
# [[اسباط]]
# [[استجابت]]
# [[استدلال]] و [[احتجاج]]
# استدلال‌های [[قرآن]]
# [[استرجاع]] به هنگام [[مصیبت]]
# إستغفار
# [[اسحاق]]{{ع}}
# [[اسرافیل]]
# [[اسلام]] [[تسلیم]] در برابر [[حق]]
# اسلام، [[حقیقت]] [[ادیان]]
# [[اسماعیل]]{{ع}}
# [[اسماء الحسنی]]
# [[اسماء]] و [[صفات الهی]]
# آخر
# [[احد]]
# احکم الحاکمین
# أرحم الراحمین
# أسرع الحاسبین
# أعلم
# اعلی
# اکرم
# [[إله]] [[الناس]]
# [[الله]]
# اول
# [[أهل]] التقوی
# أهل المغفرة
# [[بارئ]]
# [[باطن]]
# باقی
# [[بدیع]] السموات و الارض
# [[برّ]]
# [[تواب]]
# جامع
# [[جبار]]
# [[حسیب]]
# [[حفیظ]]
# حق
# حق المبین
# [[حکیم]]
# [[حلیم]]
# حمید
# [[حیّ]]
# [[خالق]]
# خبیر
# خلاق
# خیر الحاکمین
# خیر الراحمین
# خیر الرازقین
# [[حی]] الفافرین
# خیر الفاتحین
# خیر الفاصلین
# خیر الماکرین
# خیر المنزلین
# خیرالناصرین
# خیر الوارثین
# خیر حافظا
# ذو الجلال و الاکرام
# ذو الرحمة
# ذوالعرش
# ذو الفضل العظیم
# ذو القوة المتین
# ذو [[انتقام]]
# ذو [[رحمة]] واسعة
# [[ذو عقاب]] الیم
# ذو [[فضل]]
# ذو مغفرة
# ذی الطول
# ذی المعارج
# [[رئوف]]
# [[رب]] آبائکم الاولین
# رب السماوات السبع
# رب السماوات و الأرض
# رب السماء و الأرض
# رب الشّعری
{{پایان فهرست اثر}}


==پژوهش‌های متأخران و معاصران==
===جلد دوم===
*متأخران و معاصران نیز در کتب علوم قرآنی و تفسیر، مباحث مربوط به مکّی و مدنیِ قرآن را دنبال کرده‌اند. از میان تفاسیر قرآن، کتب تفسیری زیر به بحث مکّی و مدنی اهتمام بیش‌تری داشته‌اند:
{{فهرست اثر}}
#التفسیر الحدیث از [[محمد عزّة دروزه]]؛
# [[ثمود]]
#بیان المعانی از [[عبدالقادر ملّاحویش]]؛
# [[ثواب]] [[دنیا]] و [[آخرت]]
#المیزان فی تفسیر القرآن از [[محمد حسین طباطبایی]]؛
# [[جالوت]]
#محاسن التأویل از [[قاسمی]]؛
# [[جاودانگی]] [[پاداش اخروی]]
#المنار از [[محمد رشید رضا]]؛
# [[جاودانگی]] [[عذاب اخروی]]
#فی ظلال القرآن از [[سید قطب]]؛
# [[جاهلیت]] روش‌ها و [[منش‌ها]]
#التحریر و التنویر از [[ابن‌ عاشور]].
# [[جبرئیل]]
*دانشمندان و پژوهشگران معاصر بیش از آن‌که به گزارش روایات در باره مکّی و مدنی توجه نشان دهند، به رابطه بین مدلول آیات قرآن با واقعیت تاریخی در دو دوره مکّی و مدنی اندیشیده‌اند. آن‌ها پذیرفته‌اند که اسلوب و محتوای متن قرآن، همراه با تغییر شرایط فکری ـ فرهنگی تغییر کرده است. متأخران در نقد احادیث متعارض نیز، به معیارهای ترجیح روایتی بر روایت دیگر یا قبول دو بار نزول در صورت عدم ترجیح، چندان توجهی نشان نمی‌دهند، بلکه بیش‌تر بر سازگاری متن با واقعیت توجه دارند<ref>نصر حامد ابوزید، معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه: مرتضی کریمی‌نیا، تهران، طرح نو، ۱۳۸۰ ش، ص ۱۶۸.</ref>.
# [[جدال]] در [[دین]]
*یکی دیگر از مواردی که دانشمندان متأخر به نقد آن پرداخته‌اند، آیات استثنا است؛ برای متقدمان پذیرش یک یا چند آیه مکّی در ضمن سوره‌های مدنی یا بالعکس امری به نسبت سهل بوده است، اما متأخران بیش‌تر این موارد را، که در روایات و سخن متقدمان گزارش شده است، با دیده تردید نگریسته‌ و به دفاع از همگونی آیاتِ یک سوره از نظر مکّی یا مدنی بودن پرداخته‌اند.
# [[جزا]] و [[پاداش اعمال]]
*خاورشناسان به بحث‌های مربوط به مکی و مدنی توجهی ویژه‌ای دارند. آن‌ها سوره‌های قرآن را به چندین طبقه دسته‌بندی کرده‌اند. برخی از آن‌ها سوره‌ها را به سه طبقه "دو گروه مکّی و یک گروه مدنی"<ref>گریم (Grimme hubret) (۱۹۴۲ ـ ۱۸۶۴ م)، خاورشناس آلمانی و بل (Richard Bell)، خاورشناس انگلیسی، سوره‌ها را به دو طبقۀ مکی و یک طبقۀ مدنی تقسیم نموده‌اند.</ref>. برخی دیگر به چهار طبقه "سه طبقه مکّی و یک طبقه مدنی"<ref>گوستاو ویل (weil gustav) و نولدکه (Noldeke) (۱۹۳۰‌ـ ۱۸۳۶ م)، خاورشناسان آلمانی، رودول (john medoRodwell)، خاورشناس انگلیسی، درنبورگ (Drenbeureg)، خاورشناس سوئدی و بلاشر (Blachere) خاورشناس فرانسوی، سوره‌ها را به سه طبقۀ مکی و یک طبقۀ مدنی تقسیم کرده‌اند.</ref> و بعضی به شش طبقه "پنج طبقه مکی و یک طبقه مدنی" تقسیم کرده‌اند.
# [[جزا]] و [[کیفر]] [[باغی]]
*ویل، خاورشناس آلمانی، در کتابی به نام مقدمه تاریخی ـ انتقادی بر قرآن<ref>Historisch - Kritishe Einleitung in der Koran.</ref>، سوره‌ها را در چهار گروه مکّی "سه گروه مکی و یک گروه مدنی" طبقه‌بندی کرده است. او گروه‌های سه‌گانه مکّی را به ترتیب به فواصل زمانی زیر نسبت داده است:
# [[جزا]] و [[کیفر]] [[بدی]]
#از مبعث تا هجرت گروهی از مسلمانان به حبشه "سال‌های اول تا پنجم بعثت".
# [[جزا]] و [[کیفر]] [[تهمت]] به [[زنان]] [[پارسا]]
#از هجرت به حبشه تا بازگشت [[پیامبر]]{{صل}} از سفر طائف "سال‌های پنجم تا دهم بعثت".
# [[جزا]] و [[کیفر]] [[تهمت]] به [[زنان]] خود
#از بازگشت از سفر طائف تا هجرت [[پیامبر]]{{صل}} سال‌های دهم تا سیزدهم بعثت.
# [[جزا]] و [[کیفر]] دزدی و دزدان
*او معیارهای طبقه‌بندی خود را، اشارات قرآن به حوادث تاریخ‌دار، سبکِ سوره‌ها و مضامینِ آن‌ها دانسته است. *ویژگی‌هایی که این خاورشناس برای هر یک از طبقات چهارگانه بیان کرده است، به قرار زیر است: سوره‌های گروه نخست، اغلب آیاتی کوتاه، موزون و خیال‌انگیز دارند و بیش‌تر با سوگند آغاز می‌شوند. سوره‌های گروه دوم، آیاتی بلندتر و به نثر نزدیک‌تر دارند، اما همچنان خیال‌انگیزند، همچنین در آن‌ها نشانه‌های خدا در طبیعت، صفات الهی و اوصاف بهشت و دوزخ ذکر شده است. آیات گروه سوم، از گروه دوم بلندتر و به نثر نزدیک‌ترند، اما دیگر خیال‌انگیز نیستند، بلکه بیش‌تر به شکل خطابه‌اند. همچنین در آن‌ها اخبار مربوط به پیامبران و کیفرهای اخروی با تفصیل بیش‌تری بازگو شده است. آیات گروه چهارم نیز، قدرت روزافزون سیاسی [[حضرت محمد]]{{صل}} و سیر رویدادهای پس از هجرت را گزارش می‌کنند<ref>درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن، جعفر نکونام، تهران، هستی‌نما، ۱۳۸۰ ش، ص ۱۳ - ۱۵.</ref>.
# [[جزا]] و [[کیفر]] زناکار
*نولدکه نیز مشابه همین طبقه‌بندی را در کتاب تاریخ قرآن عرضه کرده است. او ویژگی هر یک از طبقات را چنین بیان کرده است:
# [[جزا]] و [[کیفر]] زنای [[کنیزان]]
*ویژگی‌های طبقه اول مکی: کوتاهی سور و زبان شعری و وجود سوگندها
# [[جزا]] و [[کیفر]] شکار در [[حرم]]
*ویژگی‌های طبقه دوم: وعظ و انذار و استفاده از قصص پیامبران در تأیید وعده‌ها و وعید‌های قرآن
# [[جزا]] و [[کیفر]] [[قاتل]] [[مؤمن]]
*ویژگی‌های طبقه سوم: تشدید لهجه تهدید و وعید علیه کافران
# [[جزا]] و [[کیفر]] [[قتل عمد]]
*ویژگی‌های طبقه چهارم: پرداختن به شئون اجتماعی و وضع قوانین و مقررات<ref>ر.ک: تاریخ القرآن، نولدکه، مؤسسة‌ کونراد ـ ٱدناور، بیروت، ۲۰۰۴ م، ص ۱۴۸ ـ ۶۸.</ref>.
# [[جزا]] و [[کیفر]] [[قتل]] غیر عمد
*برخی از خاورشناسان در پژوهش‌های خود در باره آیات مکّی و مدنی به دنبال این هدف بوده‌اند تا نشان دهند که بین آیات مکّی و مدنی تعارض‌هایی وجود دارد.
# [[جزا]] و [[کیفر]] [[قتل نفس]]
# [[جزا]] و [[کیفر]] [[کافران]]
# [[جزا]] و [[کیفر]] [[محاربه با خدا]] و [[پیامبر]]{{صل}}
# [[جزا]] و [[کیفر]] مُرتد
# [[جزیه]]
# [[جسارت]] در برخورد با [[پیامبر اکرم]]{{صل}}
# [[جماعت]]
# جنابت و [[حکم]] آن
# [[جن]] رفتارها و مسئولی‌تها
# [[جنّ]] و چگونگی [[خلق]] آن
# [[جن]] و [[سلیمان]]{{ع}}
# جواز [[گریه]] کردن از [[خشیت]] [[خدا]]
# [[جوانمردی]] [[اصحاب کهف]]
# [[جهاد با دشمن]]
# [[جهاد با مشرکان]] و [[کافران]]
# [[جهاد با نفس]]
# [[جهالت]] و [[نادانی]]
# چگونگی برخورد با [[خبر فاسق]]
# چگونگی برخورد با [[کفر]] و [[کافران]]
# چگونگی برخورد [[مخالفان]] با [[پیامبر]]{{صل}} و [[آزار]] او
# حالات [[انسان]] هنگام [[مرگ]]
# [[حجاب]]
# [[حج]] الاکبر
# [[حج]] و [[مناسک]] آن
# [[حرمت]] شراب
# [[حروف مقطعه]]
# [[حسد]] / [[حسود]]
# [[حسن]] سابقه نزد [[خدا]]
# [[حُسن]] [[ظنّ]] و [[سوء]] [[ظنّ]]
# [[حُسن عاقبت]] و [[سوء]] [[عاقبت]]
# حضور فراگیر [[حق]]
# [[حق]]
# [[حقد]] و غلّ
# [[حقیقت اسلام]]
# [[حکم]] [[ازدواج]] با [[زن]] پسرخوانده
# [[حکمت]]
# [[حکم]] دزد
# [[حکم]] [[روزه]] مسافر و مریض
# [[حکم]] کردن و [[فرمان]] راندن
# [[حکم]] [[محارب]] با [[خدا]] و [[رسول]]
# [[حکمیت]] و [[حکم]] به [[عدالت]]
# [[حکومت]] و [[حکمت]] شرایط و شیوه‌ها
# [[حلال‌ها]] و پاکیزه‌ها
# [[حلال و حرام]] جارپایان
# حلق و [[تقصیر]]
# [[حمد]] و [[ثنای الهی]]
# [[حنفاء]] / [[حنیف]]
# [[حواریون]]
# [[حیات]] و [[زندگی دنیوی]]
# حیوانات و متعلقات آنها
# [[خاک]]، ویژگی‌ها و امکانات
# [[خرید و فروش]]
# [[خسوف]]
# [[خشنودی]] و [[رضای الهی]]
# [[خشوع]] / خاشعین
# [[خشیت از خدا]]
# [[خشیت]] [[عالمان]] از [[خدا]]
# خطای در عمل و [[حکم]] آن
# [[خفض]] جناح [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نسبت به [[مؤمنان]]
# [[خلقت]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]]
# [[خلقت]] [[الهی]]
# [[خلوص]] / [[مخلص]]
# [[خمس]]
# [[خنده]] [[گناهکاران]]
# [[خنده]] [[منافقان]]
# [[خنده]] [[مؤمنان]]
# [[خواب]] و [[خواب]] دیدن
# خواست و [[اراده الهی]]
# [[خورشید و ماه]]
# [[خویشاوندان]]
# [[خیانت]] و خیانتکاران
# [[خیر و شر]] [[خوشی]] و ناخوشی
# [[خیر]] و [[نیکی]]
# [[داوری]] به عمل
# [[داوری]] میان [[زن]] و شوهر
# [[داوود]]{{ع}}
# [[داوود]]{{ع}} و ساخت [[زره]]
# درجات [[علما]] و [[دانشمندان]]
# درخت‌ها و میوه‌ها
# [[درود فرستادن]] [[خدا]]
# [[دروغ بستن به خدا]] و [[رسول خدا]]
# [[دروغ]] و [[دروغ‌گویی]] عوامل و پیامدها
# دریانوردی
# دریاها و چشمه‌ها
# [[دشمن]] [[پیامبران]]
# [[دشمنی]] [[دوزخیان]] با یکدیگر
# [[دعا]] و شرایط و نتایج آن
# [[دعاها]] و درخواست‌ها
# [[دعوت]]
# [[دعوت الهی]]
# [[دعوت]] به [[آشتی]] و [[سازش]] با [[مردم]]
# [[دعوت]] به [[اتحاد]] و [[یگانگی]]
# [[دعوت]] به [[استقامت]] و [[پایداری]]
# [[دعوت]] به [[اعتدال]] و [[میانه‌روی]]
# [[دعوت]] به [[بزرگداشت]] [[خداوند]]
# [[دعوت]] به [[حق]] و [[وظایف]] مبلغ
# [[دعوت]] به [[همدلی]] و [[گشاده‌رویی]]
# [[دنیا]] و [[آخرت]]
# [[دوزخیان]] و گفتارشان
# [[دوستی خدا]] و [[مؤمنان]]
# [[دوستی]] غیر [[حق]] و پیامدهای آن
# [[دوستی]] و [[دشمنی]] برای [[خدا]]
# دھری‌گری
# [[دین]] از آنِ خداست
# [[دین حق]]
# [[دین]] و [[آسانی]] آن
# [[دین]] و [[حقّ]] [[انتخاب]]
# ذات السَّلاسل
# [[ذبح]]
# [[ذره]]
# [[ذکر خدا]]
# [[ذکر کثیر]]
# [[ذوالقرنین]]
# [[ذوالقرنین]] و ساخت سد
# [[ذوالکفل]]{{ع}}
# [[راهبان]]
# رَجْعت
# [[رزاقیت]] [[خداوند]]
# [[رزق]] مکتوب و مُقدَّر
# رزق‌های آسمانی
# [[رسالت پیامبر]] اکرم{{صل}}
# [[رشوه]] و [[رشوه‌خواری]]
# [[رضایت]] و [[خشنودی خدا]]
# رَقیب و عَتید
# [[رکوع]] و رکوع‌کنندگان
# [[رنج]] و [[آزار]] بردن و رساندن
# رنگ‌ها و متعلقات آنها
# [[روح]]
# روح‌الامین
# [[روح القدس]]
# [[روز]] در نزد [[خدا]]
# [[روزه]]
# [[روزه]] [[مریم]]{{س}}
# [[روش برخورد]] با [[کافران]] و [[منافقان]]
# روش [[دعا کردن]] و [[نماز]] گزاردن
# روش‌های [[دعوت]] به [[حق]]
# [[روم]]
# [[رهایی]] [[ابراهیم]]{{ع}} از [[آتش]]
# [[زبان]] [[پیامبران]]
# [[زیور]]
# [[زکات]] و [[صدقات]]
# [[زکریا]]{{ع}}
# [[زمین]] و [[سیر]] و نظر در آن
# [[زمین]] و کاسته شدن آن
# [[زمین]] و لرزش آن
# [[زمین]] و [[میراث]] آن
# [[زمین]] ویژگی‌ها و امکانات
# [[زناشویی]] با [[زن]] [[مشرک]]
# زناشویی‌های [[حرام]]
# [[زنان]]
# [[زنان]] [[مهاجر]]
# [[زنان]] و [[دختران پیامبر]] اکرم{{صل}}
# [[زنان]] و مردان بی‌همسر
# [[زنان]] یاد شده در [[قرآن]]
# زنانی که [[ازدواج]] با آنها [[حرام]] است
# [[زنبور عسل]]
# [[زندگی]] [[مؤمن]] در [[دنیا]] و [[آخرت]]
# [[زنده به گور کردن دختران]]
# زنده بودن [[شهیدان]]
# [[زن]] [[فرعون]] / [[آسیه]]
# [[زن]] [[نوح]] و [[لوط]]
# زیانکاران حالات و عواقب
# [[زینت]]
# [[سابقون]]
# ساحل
# ساخت [[کعبه]]
# [[ساره]]
# [[سبأ]] [[ملکه]] و [[مردم]] آن
# [[سبقت]] جستن در [[خیرات]]
# [[سبیل]] الطاغوت
# [[سبیل]] المفسدین
# [[سبیل المؤمنین]]
# [[ستارگان]]
# [[ستارگان]]، ویژگی‌ها و کاربردها
# سِتر عورت
# [[ستم]] و [[دشمنی]] با [[پیامبران]]
# رستم و [[ستمکاران]] انواع و عواقب
# [[ستیزه‌جویی]] از روی [[نادانی]]
# [[سجده]]
# [[سجده]] [[برادران یوسف]]
# [[سجده]] [[جادوگران]]
# [[سجده]] [[مریم]]{{س}}
# [[سجین]]
# [[سحر]] و [[جادوگری]]
# [[سختگیری]] بر [[دشمن]]
# [[سختگیری]] [[دشمنان اسلام]] و [[راه]] [[مبارزه]] با آنان
# سخنی و [[آسودگی]]
# [[سرپرستی اموال]] سفیهان و [[یتیمان]]
# [[سرپرستی]] مردان بر [[زنان]]
# [[سریه]] [[عبدالله بن جحش]]
# [[سعادت]] و [[شقاوت]]
# سعی بین [[صفا و مروه]]
# سفیهان / [[نادانان]]
# سَکَرات [[موت]]
# [[سلام]] و تحیت
# [[سلام]] و جواب [[سلام]]
# [[سلطنت]] [[خدا]] بر [[آسمان‌ها]] و [[زمین]]
# [[سلطنت]] [[ولایت]] و قیّومیت
# [[سلیمان]]{{ع}}
# [[سلیمان]]{{ع}} و [[تسخیر]] [[جنّ]] و [[شیاطین]]
# [[سنت الهی]] / [[راه]] و روش [[الهی]]
# [[سوگند]] [[بیهوده]] و [[حکم]] آن
# [[سوگند]] و [[پرهیز]] از [[سوگند]] بی‌جا
# سوگندهای [[قرآن]]
# [[سیئات]]، [[ احکام]] و [[روش برخورد]] با آنها
# [[شاعران]]
# [[شب زنده‌داری]]
# [[شب قدر]]
# [[شب]] و [[روز]]
# [[شجر]] الأخضر
# شجرة الخبیثه
# شجرة الزقوم
# شجرة الطیبه
# شجرة المبارکة
# شجرة الملعونة
# [[شرایع]] پیشینیان
# [[شرح صدر]]
# [[شرک]] و پیامدهای آن
# [[شعیب]]{{ع}}
# [[شفاعت]]، اقسام و شرایط
# [[شفاء]]
# [[شکر]] [[خدا]]، [[ضرورت]] و نتایج آن
# [[شکوه]] [[رسول خدا]]{{صل}} از فراموش شدن [[قرآن]]
# شنیدن [[حقیقت]] و کیفیت آن
# [[شور]] و [[مشورت]]
# شهاب
# [[شهادت]] دادن به [[حق]] و [[پرهیز]] از کتان آن
# [[شهیدان]]، حالات و [[منزلت]] ایشان
# [[شیاطین]]، وسوسه‌ها و [[دشمنی‌ها]]
# [[شیطان]] و [[ضرورت]] [[پناه بردن به خدا]]
# [[شیوه]] برخورد با [[خیانت‌کاران]]
# [[شیوه]] [[راه رفتن]]
# [[صابئین]]
# [[صاعقه]]
# [[حضرت صالح|صالح]]{{ع}} / [[قوم ثمود]]
# [[صحف ابراهیم]]{{ع}}
# [[صحف موسی]]{{ع}}
# [[صدق]] و [[راستی]]
# [[صدقه]] و شرایط آن
# [[صراط]] الجحیم
# [[صراط]] الحمید
# [[صراط]] العزیز الحمید
# [[صراط]] سویّ
# [[صراط مستقیم]]
# [[صفات]] [[مؤمنان]]
# صفات نمازگزاران
# [[صفا و مروه]]
# صلاحیت و [[صداقت]] [[پیامبران]]
# [[صلح]] حُدیبیه و [[بیعت رضوان]]
# [[صلوات]] در تشهد
# [[صله ارحام]] و [[نهی]] از [[قطع]] آن
# [[صور]]
# صید و شکار
# [[ضرورت]] [[اطاعت از امام]] و [[اولی الامر]]
# [[ضرورت]] [[تصدیق]] [[کتاب‌های آسمانی]]
# [[ضرورت]] [[حفظ]] فروج و سایر اندام
# [[ضرورت]] [[دین‌داری]]
# ضروری [[غسل]] جنابت
# [[طاغوت]]
# [[طالوت]]
# [[طغیان]] و [[سرکشی]] و [[عاقبت]] آن
# [[طلاق]] بائن
# [[طلاق]] رجعی
# [[طلاق]] قبل از دخول
# طلا و نقره
# [[طلب آمرزش]]
# [[طلب]] [[دانش]]
# [[طلب]] باری کردن
# طواف‌کنندگان [[کعبه]]
# [[طوبی]]
# [[طوفان]]
# [[ظلم]] بر نفس
# [[ظن]] و [[گمان]] و پیامدهای آن
# ظِهار
# [[ظهور]] دابّة الأرض
# [[عاد]]
# عادات [[مردم]] قبل از [[اسلام]]
# [[عاقبت]] [[تکذیب‌کنندگان]]
# [[عاقبت]] [[گناه]] و [[گناهکار]]
# [[عالم برزخ]]
# [[عالم ذر]]
# [[عبادت]] غیرحق
# عبادتگاه
# عباد [[صالح]]
# عباد [[مخلص]]
# عبرت‌های [[تاریخی]]
# [[عجله]] [[کافران]] و [[مشرکان]] برای رسیدن به [[عذاب الهی]]
# عدّه و [[احکام]] آن
# [[عذاب]] [[دنیا]]
# [[عرش الهی]]
# [[عَرَفات]]
# [[عروة الوثقی]]
# [[عزت]] [[الهی]]
# [[عزت]] و [[ذلت]]
# [[عزیز]]{{ع}}
# [[عفت]] و [[پاکدامنی]]
# [[علم آدم]]{{ع}}
# [[علم]] [[ابراهیم]]{{ع}}
# [[علم الهی]]
# [[علم]] [[داوود]] و [[سلیمان]]{{ع}}
# [[علم]] سنین و حساب
# [[علم]] [[عیسی]]{{ع}}
# [[علم]] [[لوط]]{{ع}}
# [[علم]] [[محمد]]{{صل}}
# [[علم]] [[موسی]]{{ع}}
# [[علم]] [[نوح]]{{ع}}
# [[علم]] و [[عالمان]]
# [[علم]] [[یحیی]]{{ع}}
# [[علم]] [[یعقوب]]{{ع}}
# [[علم]] [[یوسف]]{{ع}}
# [[علیین]]
# عمد و [[خطا]] در [[کارها]]
# عُمْر
# عُمره
# عمل غیر [[صالح]]
# عوامل [[شادی]] و [[ایمنی]]
# [[عهد]] و [[پیمان]] بین [[خدا]] و [[بندگان]]
# [[عیسی]]{{ع}}
# [[عیسی]]{{ع}} و [[خلق]] پرنده از [[خاک]]
# [[غار]]
# [[غزوه]] [[أحد]]
# [[غزوه بدر]] ثانی
# [[غزوه بدر کبری]]
# غزوہ [[بنی‌النضیر]]
# [[غزوه بنی‌قریظه]]
# غزوہ [[بنی‌قینقاع]]
# [[غزوه تبوک]]
# [[غزوه]] حمراء الأسد
# [[غزوه حنین]]
# غزوہ [[خندق]]
# [[غزوه خیبر]]
# [[غفلت]] و بی‌خبری عوامل و پیامدها
# غَمام
# [[غنایم]] [[جنگی]]
# [[فتح مکه]]
# [[فتنه]] [[اموال]] و [[اولاد]]
# [[فحشاء]] و [[بدکاری]]
# [[فرزندان]]
# [[فرزندان آدم]]{{ع}}
# [[فرزندخواندگی]]
# [[فرشتگان]]
# [[فرشتگان]] کار و [[مسئولیت]] آنها
# [[فرشتگان]] نگاهبان [[جهنم]]
# [[فرشتگان]] و رفت و آمد آنها
# [[فرشتگان]] و صفات آنها
# [[فرشتگان]] و [[عبادت]] آنها
# [[فرشتگان]] و کمک‌رسانی به [[مسلمانان]]
# [[فرشتگان]] و [[نزول]] آنها به [[امر الهی]]
# [[فرعون]] و [[ایستادگی]] در برابر [[حقّ]]
# فرقان
# فرو رفتن در [[باطل]]
# [[فریب]] عوامل و پیامدها
# [[فساد]] و [[تباهی]] در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]]
# [[فساد]] در دریا و خشکی
# [[فساد]] در [[زمین]]
# [[فساد]] و [[تبهکاری]] عوامل و پیامدها
# [[فسق]] و [[بدکاری]] عوامل پیامدها
# [[فضل]] و [[رحمت الهی]]، [[برکات]] و نتایج
# [[فضیلت]] [[علمی]] [[آدم]]{{ع}} بر [[ملائکه]]
# [[فطرت]]
# [[فطری]] بودن [[تسلیم]] در برابر [[خدا]]
# [[فقرا]] و [[ضرورت]] توجه به آنها
# [[فلاح]] و [[رستگاری]]
# [[فلسفه]] [[ازدواج]] و [[ترغیب]] به آن
# فیء
# [[قارون]]
# [[قبایل]] و فِرَق
# [[قبض روح]]
# [[قبله]]
# [[قبولی اعمال]] و شرایط آن
# [[قتل]] [[انبیاء]]
# [[قتل نفس]] و [[احکام]] آن
# [[قدرت خدا]]
# [[قرآن]] و [[اثبات]] [[حقیقت]] آن
# [[قرآن]] و [[حفاظت]] [[خداوند]] از آن
# [[قرآن]] و خبردهی از [[آینده]] نزدیک
# [[قرآن]] و زبان آن
# [[قرآن]] و [[نزول]] تدریجی
# [[قرآن]] و [[نزول]] دفعی
# [[قرآن]] و واسطه [[نزول]] آن
# [[قربانی]]
# [[قریش]]
# [[قساوت قلب]]/ سخت‌دلی
# [[قصاص]] و [[احکام]] آن
# [[قضا و قدر]]
# [[قلب سلیم]]
# [[قلب]]، [[مسئولیت]] و مواخذه آن
# [[قلب]] مُنیب
# قول کن فیکون
# [[قوم ابراهیم]]{{ع}}
# [[قوم]] تُبّع
# [[قوم]] [[حضرت صالح|صالح]]{{ع}}
# [[قوم]] [[فرعون]]
# [[قوم لوط]]
# [[قوم موسی]]{{ع}}
# [[قوم نوح]]{{ع}}
# [[قوم]] [[هود]]
# [[قوم]] [[یونس]]{{ع}}
# [[قیام]] برای [[خدا]]
# [[قیامت]] صفات و نام‌ها
# [[قیامت]]، قطعیت و [[اثبات]] آن
# [[قیامت]] و [[آمادگی]] برای آن
# [[قیامت]] و احوال [[مردم]]
# [[قیامت]] و [[برانگیخته شدن]] [[انسان‌ها]]
# [[قیامت]] و حساب و [[جزا]]
# [[قیامت]] و گروه‌بندی [[مردم]] در آن [[روز]]
# [[قیامت]] و مقدمات آن
# [[قیامت]] و نشانه‌های آن
{{پایان فهرست اثر}}


==ویژگی‌های وحی مکی و مدنی==
===جلد سوم===
*اگرچه دوره‌های مکی و مدنی تفاوت‌های عمده‌ای با یکدیگر دارند و ویژگی‌های هر دوره در وحی قرآنی نیز منعکس شده است، اما حقیقت آن است که یافتن شاخصه‌ها و معیارهایی که به طور قاطع به تمایز بین مکی و مدنی دلالت داشته باشد، دور از واقعیت است. چرا که تحوّلات و تغییرات، نه در واقعیت خارجی و نه در متن قرآنی، هیچ‌گاه به یک‌‌باره و با جهش روی نداده است، بلکه این تحوّل به صورت تدریجی بوده است. از این رو، تفکیک قطعی مکی از مدنی بر اساس ویژگی‌ها و توصیفات کلی امکان‌پذیر نخواهد بود، چرا که برخی از آیات مدنی، ویژگی‌های آیات مکی را دارند و به عکس، پاره‌ای آیات مکی نیز ویژگی‌های آیات مدنی را دارند<ref>ر.ک: معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، نصر حامد ابو زید، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، تهران، طرح نو، ۱۳۸۰ ﻫ. ش، ص ۱۵۰ و ۱۷۷.</ref>. بر این پایه، در بسیاری از موارد، در کنار ویژگی‌های موجود در متن قرآن، نقل معتبر نیز چاره‌ساز است.
{{فهرست اثر}}
*به طور کلی، تفاوت‌های آیات و سور مکی و مدنی را می‌توان در دو بخش ساختار و محتوا خلاصه کرد. تغییر در این دو بخش، هر دو معلول یک علت اساسی است و آن تفاوت بنیادینِ بین این دو مرحله در دعوت و رسالت [[پیامبر اکرم]]{{صل است. یکی از نظریه‌پردازان معاصر معتقد است که مراحل دعوت [[پیامبر]]{{صل}}، که در مکه به ندرت از حدِّ "انذار" به حدّ "رسالت" می‌رسید، با هجرت به مدینه به کلّی به "رسالت" تبدیل شد. تفاوت میان انذار و رسالت در این است که انذار مربوط به مقابله با مفاهیم فکری گذشته و دعوت به مفاهیم جدید است. پیامبر و وحی در مرحله انذار، مردم را متوجه فساد موجود در جامعه می‌کنند و از این راه، جامعه را به تغییر وضع موجود بر می‌انگیزند. رسالت به معنای ساخت ایدئولوژی جامعه جدید است<ref>ر.ک: معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، نصر حامد ابو زید، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، تهران، طرح نو، ۱۳۸۰ ﻫ. ش، ص و ۱۴۸.</ref>.
# [[کار]] و [[کوشش]]
===معیارهای اسلوبی در تفکیک مکی و مدنی===
# [[کافران]]، حالات و عواقب
*برای تفکیک مکی از مدنی، دست‌کم می‌توان از دو ویژگی‌ اسلوبی "کوتاهی و بلندی آیات و سور" و "رعایت فاصله" یاد کرد. هر دو ویژگی مورد اشاره را می‌توان در پرتو ویژگی‌ اصلی هر یک از دو دوره مکی و مدنی تبیین کرد؛ هدف اصلی وحی، در مرحله إنذار اثرگذاری است که آن نیز به نوبه خود در زبانی کوبنده، موزون و آهنگین نُمود پیدا می‌کند. بر این پایه، بیش‌تر آیات و سوره‌های مکی کوتاه، آهنگین و موزون‌اند. اما در مرحله رسالت، امری فراتر از اثرگذاریِ صِرف مورد نظر است؛ از این رو، رسالت از نظر ساخت و ترکیب به زبان متفاوتی نیازمند است. در رسالت، جنبه انتقال معلومات بر جنبه اثرگذاری غلبه دارد، در حالی که در انذار، اولویت با اثرگذاری است<ref>ر.ک: معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، نصر حامد ابو زید، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، تهران، طرح نو، ۱۳۸۰ ﻫ. ش، ص ۱۵۳.</ref>.
# [[کافران]] و ترسی درونی
*نکته دیگر که در علت فاصله‌دار بودن آیات مکی گفته‌اند این است که در دوره جاهلیت مسجع بودن کلام کاهنان نشانه‌ای بر غیبی بودن سخن آنان بود؛ از این رو، سردمداران کفر بسیار می‌کوشیدند قرآن را در شمار شعر شاعران و سجع کاهنان و اورادِ ساحران درآورند، اما در آن راه درماندند<ref>ر.ک: معنای متن: پژوهشی در علوم قرآن، نصر حامد ابو زید، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، تهران، طرح نو، ۱۳۸۰ ﻫ. ش، ص۲۷.</ref>، چرا که قرآن خود به صراحت این اتهام‌ها را رد کرد:{{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن| فَذَكِّرْ فَمَا أَنتَ بِنِعْمَتِ رَبِّكَ بِكَاهِنٍ وَلا مَجْنُونٍ أَمْ يَقُولُونَ شَاعِرٌ نَّتَرَبَّصُ بِهِ رَيْبَ الْمَنُونِ ‏}}﴾}}<ref> بنابراین پند بده که تو، به (برکت) نعمت پروردگارت نه پیشگویی  و نه دیوانه. بلکه می‌گویند شاعری است که چشم به راه رویداد مرگ  برای اوییم؛ سوره طور، آیه: ۲۹- ۳۰.</ref>، {{عربی|اندازه=150%|﴿{{متن قرآن|وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَمَا يَنبَغِي لَهُ إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِكْرٌ وَقُرْآنٌ مُّبِينٌ‏}}}}<ref> و به او شعر نیاموختیم و در خور او (نیز) نیست، این (کتاب) جز پند و قرآنی روشن نیست؛ سوره یس، آیه:۶۹.</ref> خداوند از کافران می‌خواهد که اگر می‌توانند با کمک گرفتن از جن و انس، کلامی شبیه آن بیاورند، اما همگی در این مبارزه‌ طلبی در می‌مانند. شاید سرّ این‌که قرآن در تحدّی خود، از جن نیز نام برده است، این باشد که باور عمومی در آن دوران بر این بود که کاهنان پیام‌های خود را از جنّیان دریافت می‌کنند.
# [[کافران]] و [[سرزنش]] آنها
*حاصل آن‌که، [[وحی قرآنی]] در مکّه برای اثرگذاری و نیز به نشانه غیبی بودن، از درون‌مایه‌های بلاغی و جنبه‌های ادبی بهره‌مند بود. داستانِ ایمان آوردن [[عمر بن خطاب]] ـ در اثر شنیدن نخستین آیات سوره طه، به رغم آن‌که وی در صددِ تأدیب خواهر و شوهر خواهر خود به دلیل پیروی از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} بود ـ گواه آن است که ایمان آوردن او به الهی بودن منشأ قرآن و پذیرفتن دین اسلام، بر پایه همین "جنبه ادبی" قرآن صورت گرفته است.
# [[کافران]] و [[شبهات]] آنها
# [[کافران]] و [[نهی]] از [[دوستی]] با آنها
# [[کافران]] و [[نهی]] از [[همراهی]] با آنها
# کالاها و متعلقات آنها
# کاهلان در [[نماز]]
# [[کبر]] و [[خودخواهی]]
# [[کتاب‌های مقدس]]
# کتب و [[صحف]] آسمانی
# [[کرسی]]
# کشت [[اخروی]] و [[دنیوی]]
# کشت کردن
# [[مذمت]] [[جدل]]
# [[مذمت]] و [[نهی]] از [[پنهان‌کاری]] درباره [[حق]]
# [[مرگ]]، قضای محتوم
# [[مریم]]{{س}}
# [[مریم]]{{س}} و ولادت [[عیسی]]{{ع}}
# مزد شیر دادن
# مسابقه و [[تیراندازی]]
# [[مستضعفان]]
# [[مسجد]]، [[ارزش]] و [[حرمت]] آن
# [[مسجدالحرام]]
# [[مسجد ضرار]]
# [[مسخ]]
# [[مسلم]] بودن [[ابراهیم]]{{ع}}
# [[مسلم]] بودن [[جن]]
# [[مسلم]] بودن توط
# [[مسلم]] بودن [[محمد]]{{صل}}
# [[مسلم]] بودن [[ملکه سبا]]
# [[مسلم]] بودن [[موسی]]{{ع}}
# [[مسلم]] بودن [[نوح]]{{ع}}
# [[مسلم]] بودن [[یعقوب]]{{ع}}
# [[مسلم]] بودن بوسف{{ع}}
# [[مشاغل]] و صنایع و متعلقات آنها
# [[مشرق]] و [[مغرب]]
# [[مشرکان]]
# [[مشرکان]] و [[تحریم]] بعضی از چیزها
# [[مشرکان]] و [[تکذیب]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}}
# [[مشرکان]] و شیوه [[استدلال]] آنها
# [[مشرکان]] و [[ضرورت]] [[بیزاری]] از آنها
# [[مشرکان]] و [[گمان]] آنها درباره [[فرشتگان]]
# [[مشرکان]] و گمان‌های [[باطل]]
# [[مشرکان]] و مرمت [[خانه خدا]]
# [[مشرکان]] و [[نماز]] آنها
# [[مشرکان]] و [[وعید]] آنها
# [[مشروعیت]] [[استنباط]]
# [[مشیت الهی]]
# معاف‌شدگان از [[جنگ]]
# [[معامله]] کردن [[خداوند]] با [[مؤمن]]
# [[معجزات الهی]]
# [[معجزه]] در [[جنگ]]
# [[معراج]]
# [[مقام محمود]]
# [[مکر]] و [[کیفر]] مکرکنندگان
# [[مکه]]
# [[ملائکه]] و [[امداد]] [[مسلمین]] در بعضی از [[غزوات]]
# [[ملائکه]] و [[ثبت]] [[اعمال انسان]]
# [[ملائکه]] و [[حفاظت]] از [[انسان]]
# [[ملائکه]] و رسولانی از ایشان
# [[ملائکه]] و [[سجود]] آنها بر [[آدم]]{{ع}}
# [[ملائکه]] و [[ضرورت]] [[ایمان]] به آنها
# [[ملائکه]] و [[عروج]] و [[نزول]] آنها
# [[ملائکه]] و قبض [[ارواح]]
# [[ملائکه]] و [[نهی]] از اظهار [[بندگی]] نسبت به آنها
# [[ملائکه]] و [[وحی الهی]]
# [[ملاء]] اعلی
# [[ملک الموت]]
# [[ملکوت]]
# [[ملک]] و [[مالکیت خدا]]
# [[ملکه سبا]] و [[قوم]] او
# [[مناظره]] [[علمی]]
# [[منافقان]] روش‌ها و [[منش‌ها]]
# [[منکران]] [[رستاخیز]]
# [[منکران]] [[عقاب]] و [[عاقبت]] ایشان
# من و سلوی
# [[موارد مصرف]] [[صدقات]]
# [[موسی]]{{ع}}
# [[موسی]]{{ع}} و [[عبد صالح]]
# [[موسی]]{{ع}} و کارگری
# موضع اهلی کتاب نسبت به [[قرآن]] و [[پیامبر اکرم]]{{صل}}
# [[مهاجران]]
# [[مهر]] / کابین
# [[مهمان‌نوازی]] و رسیدگی به دیگران
# [[میثاق]] [[پیامبران]]
# [[میراث]] [[آسمان‌ها]] و [[زمین]]
# [[میزان]]
# [[میکائیل]]
# [[مؤمن]] و [[کافر]]
# [[نابرابری]] گروه‌ها
# [[نافرمانی خدا]] و پیامدهای آن
# ناقة [[الله]] / [[ناقه صالح]]
# نام‌ها و صفات [[بهشت]]
# نام‌ها و [[صفات پیامبر]] اکرم{{صل}}
# نامها و صفاتی [[جهنم]]
# نام‌ها و صفات [[قرآن]]
# نباتات و متعلقات آنها
# نتیجه [[اعمال]] [[کافران]]
# [[نجاست]] [[خمر]]
# [[نجاست]] [[مشرک]]
# [[نجوا]]
# [[نخل]]
# [[نذر]]
# [[نرمی]] [[رفتار]] و [[خوش‌خلقی]]
# [[نزاع]] و [[ستیزه‌جویی]] عوامل و پیامدها
# [[نزول]] [[عذاب]] در [[دنیا]]
# نسبت دادن [[دروغ]] به [[خداوند]]
# [[نسخ]] [[آیات]]
# [[نشانه‌ها]] و حالات [[بهشتیان]]
# [[نشانه‌ها]] و حالات [[دوزخیان]]
# نشانه‌های [[پیامبر]]{{صل}} در [[تورات]] و [[انجیل]]
# نشأة الآخرة
# نشأة الأخری
# نشأة الأولی
# [[نشوز]] و [[احکام]] آن
# [[نصایح]] [[لقمان]]
# [[نعمت‌های الهی]]
# [[نفاق]] و [[منافقان]]
# نفخ [[صور]]
# [[نفس]]
# [[نفس اماره]]
# [[نفس]] /[[ روح]]
# [[نفس زکیه]]
# [[نفس لوامه]]
# [[نفس مطمئنه]]
# [[نفس]] واحده
# [[نفقه]] و [[احکام]] آن
# [[نفقه]] [[همسر]] و [[فرزند]]
# [[نکوهش]] بازدارنده از [[نیکی‌ها]]
# [[نکوهش]] بازداشتن از [[راه خدا]]
# [[نکوهش]] بازگو کردن [[اسرار]] [[جنگی]]
# [[نکوهش]] [[بخل]]
# [[نکوهش]] [[بدگمانی]]
# [[نکوهش]] بی‌توجهی به [[حق]] و [[انقطاع]] از او
# [[نکوهش]] [[پرستش]] بتان
# [[نکوهش]] [[تمسخر]] و [[لقب]] دادن به [[زشتی]]
# [[نکوهش]] [[جدال]] با [[خدا]] و [[پیامبر]]
# [[نکوهش]] [[حرام‌خواری]]
# [[نکوهش]] [[ریا]] و [[خودنمایی]]
# [[نکوهش]] سستی‌کنندگان در [[جهاد]]
# [[نکوهش]] [[عیب‌جویی]] از دیگران
# نکوه [[کینه]] و [[کینه‌توزی]]
# [[نکوهش]] [[گفتار]] بی‌عمل
# [[نکوهش]] [[ناسپاسی]] و [[کفران]]
# [[نکوهش]] [[یأس]] و [[نومیدی]]
# نگهبانان [[جهنم]]
# [[نماز]]، اهمیت، [[آداب]] و [[احکام]] آن
# [[نماز]] بامداد
# [[نماز جمعه]]
# [[نماز]] [[خوف]]
# [[نماز]] درخواست همه [[پیامبران]]
# [[نماز]] در هنگام [[جنگ]]
# [[نماز]] [[شام]]
# [[نماز]] [[طواف]]
# [[نماز]] کاهلان
# [[نماز]] محافظت و توجه به وقت آن
# [[نماز]] مسافر
# [[نماز]] میت
# [[نماز]] و تباه کنندگان آن
# [[نماز]] وسطی
# [[نوح]]{{ع}}
# [[نوح]]{{ع}} و ساخت کشتی
# [[نور]] و [[ظلمت]]
# [[نهی]] از آشکار نمودن [[گناه]] و [[بدی]]
# [[نهی]] از آمیزش به [[حرام]]
# [[نهی]] از [[احساس]] [[شکست]] و [[ناتوانی]] نکته‌ها و یادآوری‌ها
# [[نهی]] از [[ازدواج]] با [[زنان پیامبر]] اکرم{{صل}}
# [[نهی]] از [[اسراف]] و [[تبذیر]]
# [[نهی]] از [[اصرار]] و [[عادت]] به [[گناه]]
# [[نهی]] از [[اکراه]] در [[پذیرش دین]]
# [[نهی]] از [[بخل]] ورزیدن
# [[نهی]] از [[پیروی]] از اسراف‌کنندگان
# [[نهی]] از [[پیروی]] از غیر [[مسلمانان]]
# [[نهی]] از [[پیروی از هوای نفس]]
# [[نهی]] از [[پیروی]] از [[شیطان]]
# [[نهی]] از [[پیروی]] نااهلان
# [[نهی]] از [[تأویل]] نابه‌جا و [[تحریف]] [[آیات]]
# [[نهی]] از [[تجاوز]] در [[جهاد]]
# [[نهی]] از [[تجسس]]
# [[نهی]] از [[تفرقه]]
# [[نهی]] از [[تکبر]]
# [[نهی از تمایل به ظالمان]]
# [[نهی]] از [[تمسخر]] [[آیات الهی]]
# [[نهی]] از [[جنگ و کشتار]] در [[مسجدالحرام]] و [[ماه‌های حرام]]
# [[نهی]] از خودکشی و انتحار
# [[نهی]] از خوردن [[مال]] [[مردم]]
# [[نهی]] از [[دشنام]] دادن به [[معبود]] [[مشرکان]]
# [[نهی]] از دلتنگی و دلشادی در برابر حوادث
# [[نهی]] از رشوه‌ستانی و [[رشوه‌خواری]]
# [[نهی]] از زر اندرزی
# [[نهی]] از [[زیاده‌روی]] در [[دین]]
# [[نهی]] از سپردن [[اموال]] به سفیهان
# [[نهی]] از سقط جنین
# [[نهی]] از [[سوگند]] خوردن بر [[گناه]] و [[معصیت]]
# [[نهی]] از شراب‌نوشی
# [[نهی]] از [[صدقه]] با [[منت]]
# [[نهی]] از [[صفات ناپسند]] و [[نکوهش]] آن
# [[نهی]] از [[طلب]] [[مغفرت]] برای [[مشرکان]]
# [[نهی]] از [[غیبت]] کردن و [[بدگویی]]
# [[نهی]] از [[کتمان حق]] و [[شهادت]]
# [[نهی]] از کشتن [[فرزند]]
# [[نهی]] از [[کینه‌توزی]]
# [[نهی]] از [[گمراه]] نمودن و نگران ساختن [[مردم]]
# [[نهی]] از گوش ایستادن و [[استراق سمع]]
# [[نهی]] از گوش دادن به [[خبر فاسق]]
# [[نهی]] از [[لغو]] و کارهای [[بیهوده]]
# [[نهی]] از مثال [[زدن]] برای [[خدا]]
# [[نهی]] از [[مجادله]] غیر [[علمی]]
# [[نهی]] از نجوای به [[گناه]]
# [[نهی]] از نسبت دادن [[حلال و حرام]] به [[دروغ]]
# [[نهی]] از [[نماز]] در حال مستی و جنابت
# [[نهی]] از [[نماز]] گزاردن بر جنازه [[کافران]]
# [[نهی]] از [[یاری کردن]] [[کفار]] و [[دوستی]] با آنها
# [[نهی]] از [[یأس]] و [[نومیدی]] از [[خدا]]
# [[نهی]] [[پیامبر]] از [[شتاب‌زدگی]] در [[خواندن قرآن]]
# [[نیازمندان]] و [[محرومان]] [[ضرورت]] توجه و شیوه برخورد با آنها
# [[نیکی به پدر و مادر]]
# [[نیکی]] کردن و [[پاداش]] [[نیکان]]
# وام
# [[وجوب]] [[آمادگی]] برای [[جنگ]]
# [[وجوب]] [[افطار]] برای مریض و مسافر
# [[وجوب]] تسمیه هنگام [[ذبح]]
# [[وجوب جهاد]]
# [[وجوب]] [[دفن]] میت
# [[وجوب]] [[ذکر خدا]] در [[مشعرالحرام]]
# [[وجوب]] کفایی [[امر به معروف و نهی از منکر]]
# [[وجوب]] وقوف در [[عرفات]]
# [[وحی الهی]]
# [[وحی]] به [[حواریون]]
# [[وحی]] به [[زکریا]]
# [[وحی]] به [[زمین]]
# [[وحی]] به [[زنبور عسل]]
# [[وحی]] به [[مادر موسی]]{{ع}}
# [[وحی]] به [[موسی]] و [[هارون]]{{ع}}
# [[وحی]] به [[نوح]]{{ع}}
# [[وحی]] به [[یوسف]]{{ع}}
# [[وحی]] و [[اخبار غیبی]]
# [[وحی]] و [[الهام]] [[شیاطین]] با یکدیگر
# [[وحی]] و چگونگی ارسال آن
# [[وسواس]] / [[وسوسه]] و [[ضرورت]] [[پرهیز]] از آن
# وصفی [[کتاب‌های آسمانی]] و [[ضرورت]] [[ایمان]] به آنها
# [[وصیت]]
# وضوء و چگونگی انجام آن
# [[وعده‌های الهی]]
# [[وعده]] [[پیروزی]]
# [[وعده خدا]] به [[پیامبر اکرم]]{{صل}}  
# [[وعده خدا]] به [[مؤمنان]]
# [[وعید]] [[مخالفان]] [[خدا]] و [[پیامبر]]
# [[وعیدهای الهی]]
# [[وقف]] و انجام [[امور خیر]]
# وقت امساک و [[افطار]]
# [[ولایت الهی]]
# [[ولی امر]] و [[فروتنی]] در برابر [[مؤمنان]]
# ویژگی [[پیامبران]]
# [[هابیل و قابیل]]
# [[هاروت و ماروت]]
# [[هارون]]{{ع}}
# [[هامان]]
# [[هجرت]] و [[مهاجران]]
# [[هجرت]] و [[وجوب]] آن
# [[هدایت]] و خواست [[خدا]]
# [[هدایت]] و [[گمراهی]]
# [[همسایه]] و [[همنشین]]
# [[هوای نفس]] و [[ضرورت]] [[پرهیز]] از آن
# [[هود]]{{ع}}
# [[یاری]] [[حق]]
# [[یأجوج و مأجوج]]
# [[یحیی]]{{ع}}
# [[یسع]]{{ع}}
# [[یعقوب]]{{ع}}
# [[یقین]] / [[مرگ]]
# [[یقین]] و [[اهل]] آن
# [[یوسف]]{{ع}}
# بونس{{ع}}
# [[یهود]] و [[نصاری]]
{{پایان فهرست اثر}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۰۰

مقدمه

معناشناسی

اسماء و صفات قرآن

جایگاه و عظمت قرآن

تاریخ قرآن

جمع قرآن

جمع قرآن در زمان رسول خدا(ص)

مصحف امام علی(ع)

مصحف صحابه

یکسان‌سازی مصحف‌ها

کتابت قرآن

اعراب‌گذاری قرآن

سوره‌های قرآن

علوم قرآن

نزول قرآن

نزول دفعی و تدریجی

اسباب نزول قرآن

سوره‌های مکی و مدنی

چگونگی ثبت و ضبط آیات

ترتیب نزول سوره‌ها

وحیانی بودن قرآن

تحریف‌ناپذیری قرآن

جامعیت قرآن

جاودانگی و جهان‌شمولی قرآن

انسجام ساختاری قرآن

انسجام محتوایی قرآن

محکم و متشابه

ظاهر و باطن قرآن

نسخ

علوم مرتبط با قرآن

تلاوت قرآن

قرائات قرآن

روایات سبعة احرف

ویژگی‌های قرآن

اهداف قرآن

مراتب قرآن

تبیین ظاهر قرآن

تفسیر قرآن

ضرورت وجود مفسر قرآن

ویژگی مفسر قرآن

تفسیر پیامبر(ص)

تفسیر قرآن پس از پیامبر خاتم

تفسیر اهل بیت(ع)

تفسیر صحابه

تفسیر تابعین

تفسیر از عهد تدوین تا معاصر

تفسیر در دوران معاصر

وظیفه تفسیر قرآن (وظایف نایب امام)

روش‌های تفسیری

تفسیر قرآن به قرآن

تفسیر روایی

روایات مجعول
اسرائیلیات

تفسیر عقلی

تأویل

جری و تطبیق

امکان فهم قرآن

موانع و آسیب‌های فهم قرآن

تدبر در قرآن

ارتباط ناگسستنی قرآن و عترت

رابطه قرآن با فطرت

اعجاز قرآن

اعجاز علمی قرآن

زبان قرآن

تحدی قرآن

عصمت قرآن

قرآن در آخرالزمان

علم معصوم به قرآن

مستشرقان و قرآن

موسوعة الأحاديث العلوية

  1. فضائل القرآن
  2. القرآن (کتاب الله)
  3. قراءة القرآن
  4. الفضائل و الخواص لبعض الآيات و السور
  5. قرائته و تفسيره و قوله(ع) لبعض الآيات و السور

الحياة ج۲

  • الباب السادس: القرآن
  • الفصل ۱: حقيقة القرآن
  • الفصل ۲: الطريق الاقوم
  • الفصل ۳: الصراط المستقيم
  • الفصل ۴: کتاب التوحيد الحق
  • الفصل ۵: کتاب الوعد الصدق
  • الفصل ۶: کتاب الهداية والنور والرحمة والبصائر
  • الفصل ۷: کتاب العقل والتفکير
  • الفصل ۸: کتاب الحکمة والعلم
  • الفصل ۹: کتاب العمل
  • الفصل ۱۰: کتاب التبيان والتفصيل
  • الفصل ۱۱: کتاب لا ريب فيه ولا اختلاف
  • الفصل ۱۲: کتاب الحب
  • أ: الحب الالهي
  • ب: الحب الانساني
  • الفصل ۱۳: کتاب البشارة والانذار
  • الفصل ۱۴: کتاب الدعوة والانطلاق
  • الفصل ۱۵: کتاب الصمود والرسالية
  • الفصل ۱۶: کتاب العدل والإحسان والبر والتقوي
  • الفصل ۱۷: کتاب الخصائل الانسانية
  • الفصل ۱۸: کتاب الشفاء والجلاء
  • الفصل ۱۹: کتاب الرضا والاطمئنان
  • الفصل ۲۰: کتاب التأمل والاستذکار
  • أ: ملازمة القرآن
  • ب: التدبر القرآني
  • ج: فيم التدبر؟
  • الأول: في البدن والنفس
  • ۱- التدبر في بدايات تکون الوجود الانساني
  • ۲- التدبر في مراحل الوجود الإنساني
  • ۳- التدبر في خاتمة هذه الحياة
  • ۴- انکشاف الواقع
  • الثاني- في عالم الانفس والآفاق
  • الثالث ۔ في احوال الامم الغابرة ومصائرهم
  • الرابع في اسباب ماحلت بالسابقين من الشدائد والبأساء
  • د ۔ حصيلة التغير في المجالات السابقة
  • أ: الانابة والرجوع
  • ب: الاستغفار
  • ج: الدعاء والعبادة
  • د: المثابرة والسعي
  • الفصل ۲۱: کتاب العبرة والوعي
  • الفصل ۲۲: کتاب البشرية عامة
  • الفصل ۲۳: کتاب السياسة والولاية
  • أ: حکومة الربانيين
  • ب: شجب الجبارين
  • الفصل ۲۴: کتاب العزة والاعتلاء
  • الفصل ۲۵: کتاب البيضة والفتح
  • الفصل ۲۶: کتاب السلام
  • الفصل ۲۷: کتاب اخبار الماضين والآتين
  • الفصل ۲۸: کتاب النقد والتصحيح
  • الفصل ۲۹: کتاب الاحکام والنظم الشاملة
  • الفصل ۳۰: کتاب الامر بالمعروف والنهي عن المنکر
  • الفصل ۳۱: کتاب التنمية والاقتصاد
  • الفصل ۳۲: کتاب الاجتهاد والايجابية
  • الفصل ۳۳: کتاب الطبيعة ومظاهر الحياة
  • الفصل۳۴: کتاب الباطن والملکوت
  • الفصل ۳۵: کتاب الفن والابداع
  • الفصل۳۶: کتاب التحدي والاعجاز
  • الفصل ۳۷: کتاب الخلود
  • الفصل ۳۸: کلمة جامعة عن القرآن
  • الفصل ۳۹: حرمة القرآن
  • أ: فضل القرآن وعظمته
  • ب: حافظ القرآن
  • ج: حامل القرآن
  • د: تالي القرآن
  • ه: مستمع القرآن
  • و: فضل قراءة القرآن في الصلاة
  • الفصل ۴۰: تعليم القرآن وتدارسه
  • الفصل ۴۱: کيفية قراءة القرآن
  • أ: الأدب الظاهري للقراءة
  • ب: الأدب الباطني للقراءة
  • ج: القراءة التنبيهية
  • د: القراءة الاستذکارية
  • الفصل ۴۲: آثار قراءة القرآن
  • الفصل ۴۳: اقامة الحروف واضاعة الحدود
  • الفصل ۴۴: البلاغ والکمال
  • الفصل ۴۵:
  • أ: طلب الهداية من غير القرآن ظلال
  • ب: لايفسر القرآن بالرأي
  • الفصل ۴۶: العلماء بالقرآن
  • الفصل ۴۷: صامت معه ناطق
  • الفصل ۴۸: حبل ممدود (الثقل الأکبر)
  • الفصل ۴۹: ظل وارف
  • الفصل ۵۰: حياة في حياة
  • تذييلات
  • ۱- القرآن والحياة المادية
  • ۲- القرآن والحياة الروحية
  • ۳- القرآن وساعات الرحيل
  • ۴- القرآن ومنازل الکرامة

ح نبوی ج۲

  • الباب السادس القرآن والسنة
  • الفصل الأول القرآن
  • ۱ / ۱ الحث على التمسك بالقرآن
  • ۱ / ۲ القرآن أحسن الحديث
  • ۱ / ۳ القرآن شفاء للداء
  • ۱ / ۴ القرآن غنى لا غنى دونه
  • ۱ / ۵ ما في القرآن من العلوم والأخبار
  • ۱ / ۶ تعلم القرآن
  • ۱ / ۷ ثواب تعليم القرآن
  • ۱ / ۸ الحث على حفظ القرآن
  • ۱ / ۹ الحث على استذكار القرآن
  • ۱ / ۱۰ جزاء حملة القرآن
  • ۱ / ۱۱ ما ينبغي لحامل القرآن
  • ۱ / ۱۲ ما لا ينبغي لحامل القرآن
  • ۱ / ۱۳ الحث على تلاوة القرآن
  • ۱ / ۱۴ قراءة القرآن بالصوت الحسن
  • ۱ / ۱۵ حق التلاوة
  • ۱ / ۱۶ آداب القراءة
  • ۱ / ۱۷ محظورات التلاوة
  • ۱ / ۱۸ القراء الفجرة
  • ۱ / ۱۹ أصناف القراء
  • ۱ / ۲۰ استماع القرآن
  • ۱ / ۲۱ للقرآن ظهر وبطن
  • ۱ / ۲۲ التحذير من التفسير بالرأي
  • ۱ / ۲۳ أصناف آيات القرآن
  • ۱ / ۲۴ وجوه القرآن
  • ۱ / ۲۵ ام القرآن
  • ۱ / ۲۶ أعظم آية
  • ۱ / ۲۷ أعدل آية
  • ۱ / ۲۸ أخوف آية
  • ۱ / ۲۹ أرجى آية
  • ۱ / ۳۰ النوادر

الدليل التصنيفي

اجمالي

  • ۱:۱۳ علوم القرآن
  • ۱:۱:۱۳ الوحي
  • ۲:۱:۱۳ نزول القرآن
  • ۳:۱:۱۳ حفظ القرآن وجمعه وترتيبه
  • ۴:۱:۱۳ أسباب النزول (انظر ما ورد في أسباب النزول وترتيب المصحف)
  • ۵:۱:۱۳ الأحرف السبعة والقراءات والقراء
  • ۶:۱:۱۳ اعجاز القرآن
  • ۷:۱:۱۳ الناسخ والمنسوخ
  • ۸:۱:۱۳ تعلم القرآن وتعلميه
  • ۹:۱:۱۳ فقه القرآن
  • ۱۰:۱:۱۳ تفسير القرآن
  • ۱۲:۱:۱۳ المأثور في تفسير آي القرآن بترتيب المصحف
  • ۱۳:۱:۱۳ ما ورد في أسباب النزول بترتيب المصحف
  • ۱۴:۱:۱۳ ما ورد في القرعات بترتيب المصحف
  • ۱۵:۱:۱۳ ما ورد في الناسخ والمنسوخ بترتيب المصحف

تفصيلي

  • ۱:۱۳ علوم القرآن
  • ۱:۱:۱۳ الوحي
  • ۱:۱:۱:۱۳ إرهاصات النبوة (انظر دليل السيرة)
  • ۲:۱:۱:۱۳ بدء الوحي (انظر دليل السيرة)
  • ۳:۱:۱:۱۳ صور الوحي
  • ۱:۳:۱:۱:۱۳ تكليم الله من وراء حجاب
  • ۲:۳:۱:۱:۱۳ الوحي في المنام
  • ۳:۳:۱:۱:۱۳ النفث في الروع
  • ۴:۳:۱:۱:۱۳ الوحي عن طريق جبريل
  • ۴:۳:۱:۱:۱۳:۱ جبريل على صورته الحقيقية
  • ۴:۳:۱:۱:۱۳:۲ جبريل على صورة رجل
  • ۴:۳:۱:۱:۱۳:۳ مجيء جبريل كصلصلة الجرس
  • ۴:۱:۱:۱۳ أوقات نزول الوحي
  • ۱:۴:۱:۱:۱۳ في المنام
  • ۴:۱:۱:۱۳:۲ في السفر
  • ۳:۴:۱:۱:۱۳ في الجهاد
  • ۴:۴:۱:۱:۱۳ في رمضان
  • ۵:۴:۱:۱:۱۳ في الليل
  • ۶:۴:۱:۱:۱۳ في النهار
  • ۷:۶:۱:۱:۱۳ في الصيف
  • ۴:۱:۱:۱۳:۸ في الشتاء
  • ۴:۱:۱:۱۳ :۹ في أوقات اخري
  • ۵:۱:۱:۱۳ آثار الوحي
  • ۱:۵:۱:۱:۱۳ آثار الوحي على النبي (ص)
  • ۲:۵:۱:۱:۱۳ آثار الوحي على الصحابة
  • ۳:۵:۱:۱:۱۳ آثار الوحي على الناقة
  • ۶:۱:۱:۱۳ كتاب الوحي (انظر جمع القرآن)
  • ۱:۱۳:۲ نزول القرآن
  • ۱:۲:۱:۱۳ نزول القرآن إلى السماء الدنيا
  • ۲:۲:۱:۱۳ أول ما نزل
  • ۳:۲:۱:۱۳ آخر ما نزل
  • ۴:۲:۱:۱۳ نزول القرآن منجما
  • ۵:۲:۱:۱۳ أماكن نزول القرآن
  • ۱:۵:۲:۱:۱۳ نزول القرآن بمكة المكرمة
  • ۲:۵:۲:۱:۱۳ نزول القرآن بالمدينة المنورة
  • ۳:۵:۲:۱:۱۳ نزول القرآن في طريق الهجرة
  • ۴:۵:۲:۱:۱۳ نزول القرآن في تبوك
  • ۵:۵:۲:۱:۱۳ نزول القرآن في الطائف
  • ۶:۵:۱:۱:۱۳ نزول القرآن في أماكن أخري
  • ۶:۲:۱:۱۳ ما نزل موافقا لكلام بعض الصحابة
  • ۷:۲:۱:۱۳ ما نزل مشيعا
  • ۸:۲:۱:۱۳ ما نزل مفردا
  • ۹:۲:۱:۱۳ كمية النازل
  • ۱۰:۲:۱:۱۳ أسماء من نزل فيهم القرآن (انظر أسباب النزول)
  • ۱۱:۲:۱:۱۳ مدة نزول القرآن
  • ۳:۱:۱۳ حفظ القرآن وجمعة وترتيبه
  • ۱:۳:۱:۱۳ حفظ القرآن في الصدور
  • ۱:۱:۳:۱:۱۳ حفظ النبي صلى الله عليه وسلم للقرآن
  • ۲:۱:۳:۱:۱۳ تلاوة الرسول القرآن على الناس
  • ۳:۱:۳:۱:۱۳ حفظ الصحابة للقرآن
  • ۴:۱:۳:۱:۱۳ حفظة القرآن من الصحابة
  • ۵:۱:۳:۱:۱۳ عرض القرآن ومذاكرته  
  • ۱:۳:۱:۱۳ حفظ القرآن في السطور
  • ۱:۲:۳:۱:۱۳ الأمر بكتابة القرآن
  • ۲:۲:۳:۱:۱۳ كتاب الوحي بمكة
  • ۳:۲:۳:۱:۱۳ كتاب الوحي بالمدينة
  • ۴:۲:۳:۱:۱۳ كتابة الصحابة للقرآن
  • ۵:۲:۳:۱:۱۳ أدوات كتابة القرآن ووسائلها
  • ۶:۲:۳:۱:۱۳ جمع القرآن في عهد أبي بكر
  • ۷:۲:۳:۱:۱۳ جمع القرآن في عهد عثمان
  • ۸:۲:۳:۱:۱۳ مصاحف الصحابة
  • ۹:۲:۳:۱:۱۳ كتابة القرآن بحرف قريش
  • ۳:۳:۱:۱۳ ترتيب القرآن ورسمه
  • ۱:۳:۳:۱:۱۳ ترتيب السور والآيات
  • ۲:۳:۳:۱:۱۳ تسمية السور
  • ۳:۳:۳:۱:۱۳ عدد الآيات والسور
  • ۴:۳:۳:۱:۱۳ الرسم العثماني
  • ۵:۳:۳:۱:۱۳ نقط المصحف وتشكليه
  • ۶:۲:۳:۱:۱۳ أدب كتابة الصحف
  • ۷:۳:۳:۱:۱۳ تعشير المصحف وتحزبيه
  • ۸:۳:۳:۱:۱۳ مواضع الوقف في القرآن
  • ۴:۱:۱۳ أسباب النزول (انظر ما ورد في أسباب النزول وترتيب المصحف)
  • ۱:۴:۱:۱۳ فوائد معرفة اسباب النزول
  • ۵:۱:۱۳ الأحرف السبعة والقراءات والقراء
  • ۱:۵:۱:۱۳ القراءات والقراء (انظر ما ورد في القراءات بترتيب المصحف)
  • ۶:۱:۱۳ إعجاز القرآن
  • ۱:۶:۱:۱۳ لكل نبي معجزة
  • ۲:۶:۱:۱۳ كلام المشركين في القرآن
  • ۳:۶:۱:۱۳ أثر سماع القرآن
  • ۱:۳:۶:۱:۱۳ قصة إسلام عمر (انظر السيرة)
  • ۱:۳:۶:۱:۱۳ استماع زعماء الكفار للقرآن
  • ۲:۳:۶:۱:۱۳ الكفار يطلبون معجزات مادية
  • ۵:۶:۱:۱۳ معارضة القرآن
  • ۶:۶:۱:۱۳ تحدي العرب
  • ۷:۶:۱:۱۳ تحدي أهل الكتاب
  • ۸:۶:۱:۱۳ المباهلة
  • ۹:۶:۱:۱۳ الإعجاز بالإخبار عن الماضي والمستقبل
  • ۱:۷:۱:۱۳ الناسخ والمنسوخ
  • ۱:۷:۱:۱۳ أهمية العلم به
  • ۲:۷:۱:۱۳ أنواع النسخ
  • ۱:۲:۷:۱:۱۳ نسخ الحكم دون التلاوة
  • ۲:۲:۷:۱:۱۳ نسخ التلاوة دون الحكم
  • ۳:۲:۷:۱:۱۳ نسخ الحكم دون التلاوة
  • ۳:۷:۱:۱۳ أول ما نسخ من القرآن
  • ۴:۷:۱:۱۳ آخر ما نسخ من القرآن
  • ۵:۷:۱:۱۳ نسخ القرآن بالسنة
  • ۶:۷:۱:۱۳ نسخ السنة بالقرآن
  • ۷:۷:۱:۱۳ أقسام النسخ من حيث البدل
  • ۱:۷:۷:۱:۱۳ نسخ إلى بدل
  • ۲:۷:۷:۱:۱۳ نسخ إلى غير بدل
  • ۸:۷:۱:۱۳ الآيات الناسخة والمنسوخة (انظر ما ورد في الناسخ والمنسوخ بترتيب المصحف)
  • ۸:۱:۱۳ تعلم القرآن وتعلمية
  • ۱:۸:۱:۱۳ فضل تعلم القرآن وتعليمه
  • ۲:۸:۱:۱۳ تعليم القرآن ووقت التعلم
  • ۸:۱:۱۳ :۱:۲ تلاوة القرآن
  • ۱:۱:۲:۸:۱:۱۳ فضل تلاوة القرآن
  • ۲:۱:۲:۸:۱:۱۳ الاستعاذة والبسملة
  • ۳:۱:۲:۸:۱:۱۳ تلاوة النبي (ص)
  • ۴:۱:۲:۸:۱:۱۳ فضل الماهر بالقرآن
  • ۵:۱:۲:۸:۱:۱۳ نزول السكينة عند القراءة
  • ۶:۱:۲:۸:۱:۱۳ الجهر بالقراءة
  • ۷:۱:۲:۸:۱:۱۳ مدالصوت
  • ۸:۱:۲:۸:۱:۱۳ مدة ختم القرآن؟
  • ۹:۱:۲:۸:۱:۱۳ ختم القرآن وفضله
  • ۱۰:۱:۲:۸:۱:۱۳ من استعجم عليه القرآن
  • ۱۱:۱:۲:۸:۱:۱۳ الترجيع في القراءة
  • ۱۲:۱:۲:۸:۱:۱۳ القراءة عن ظهر قلب
  • ۱۳:۱:۲:۸:۱:۱۳ القراءة بحزن
  • ۱۴:۱:۲:۸:۱:۱۳ القراءة على الدابه
  • ۱۵:۱:۲:۸:۱:۱۳ القراءة بترنم
  • ۱۶:۱:۲:۸:۱:۱۳ المتتعتع بالقراءة
  • ۱۷:۱:۲:۸:۱:۱۳ اقرأوا القرآن ما أئتلفت عليه قلوبكم
  • ۱۸:۱:۲:۸:۱:۱۳ ما جاء في صعاب السور
  • ۱۹:۱:۲:۸:۱:۱۳ ما يقرأ به الجاهل بالقرآن
  • ۲۰:۱:۲:۸:۱:۱۳ في السور التي لا يقرأها المنافق
  • ۲۱:۱:۲:۸:۱:۱۳ قضاء حزبه من القرآن
  • ۲۲:۱:۲:۸:۱:۱۳ تلاوة القرآن في أوقات مخصوصة
  • ۲:۲:۸:۱:۱۳ مندوبات القراءة
  • ۱:۲:۲:۸:۱:۱۳ احسن الصوت بالقراءة
  • ۲:۲:۲:۸:۱:۱۳ السواك عند القراءة
  • ۳:۲:۲:۸:۱:۱۳ البكاء عند قراءة القرآن
  • ۴:۲:۲:۸:۱:۱۳ التغني بالقرآن
  • ۵:۲:۲:۸:۱:۱۳ ما يقول عقب قراءة بعض الآيات
  • ۳:۲:۸:۱:۱۳ مكرومات القراءة
  • ۱:۳:۲:۸:۱:۱۳ التطريب في القراءة
  • ۲:۳:۲:۸:۱:۱۳ التنطع بالقراءة
  • ۳:۳:۲:۸:۱:۱۳ التنكيس في القراءة
  • ۴:۳:۲:۸:۱:۱۳ من كره أن يقول: قرأت القرآن كله
  • ۵:۳:۲:۸:۱:۱۳ من كره أن يقول: المفصل
  • ۶:۳:۲:۸:۱:۱۳ من كره إذا قرأ القرآن أن يقول: ليس كذا
  • ۳:۸:۱:۱۳ فضل حفظ القرآن وتعاهده
  • ۱:۳:۸:۱:۱۳ استذكار القرآن وتعاهده
  • ۲:۳:۸:۱:۱۳ تدارس القرآن
  • ۳:۳:۸:۱:۱۳ نسيان القرآن
  • ۴:۳:۸:۱:۱۳ ارتفاع العلم بالقرآن في آخر الزمان
  • ۴:۸:۱:۱۳ قاريء القرآن وآدب القراءة
  • ۱:۴:۸:۱:۱۳ القاريء
  • ۱:۱:۴:۸:۱:۱۳ مثل قارئ القرآن
  • ۲:۱:۴:۸:۱:۱۳ اغتباط صاحب القرآن
  • ۳:۱:۴:۸:۱:۱۳ أخلاق قارئ القرآن
  • ۴:۱:۴:۸:۱:۱۳ آداب قرأءة القرآن
  • ۵:۱:۴:۸:۱:۱۳ من لا تنفعة قراءة القرآن
  • ۶:۱:۴:۸:۱:۱۳ أحسن الناس قراءة (انظر القراء)
  • ۷:۱:۴:۸:۱:۱۳ من قرأ القرآن من ذرية اليهود
  • ۹:۱:۱۳ فقة القرآن
  • ۱:۹:۱:۱۳ أحكام القرآن وقراءته
  • ۱:۱:۹:۱:۱۳
  • ۲:۱:۹:۱:۱۳ أخذ الأجرة على القرآن
  • ۳:۱:۹:۱:۱۳ الرقي بالقرآن والتداوي به
  • ۴:۱:۹:۱:۱۳ الدعاء يوم الختم
  • ۵:۱:۹:۱:۱۳ التكبير من الضحي إلى آخر القرآن
  • ۶:۱:۹:۱:۱۳ من قال اعظموا القرآن
  • ۷:۱:۹:۱:۱۳ الزواج بالقرآن
  • ۸:۱:۹:۱:۱۳ قراءة القرآن في الخطبة
  • ۹:۱:۹:۱:۱۳ اتباع القرآن
  • ۱۰:۱:۹:۱:۱۳ عدم كتمان النبي عليه السلام لشيء من القرآن
  • ۱۱:۱:۹:۱:۱۳ من كره أن يتناول القرآن عند الأمر بعرض من أمور الدنيا
  • ۱۲:۱:۹:۱:۱۳ من كان يدعو بالقرآن
  • ۱۳:۱:۹:۱:۱۳ استماع الجن للقرآن
  • ۱۴:۱:۹:۱:۱۳ قراءة المحدث للقرآن
  • ۲:۹:۱:۱۳ أحكام المصحف
  • ۱:۲:۹:۱:۱۳ مس المحدث والحائض والجنب للمصحف
  • ۲:۲:۹:۱:۱۳ النظر في المصحف
  • ۳:۲:۹:۱:۱۳ تحلية المصحف
  • ۴:۲:۹:۱:۱۳ تقبيل المصحف
  • ۵:۲:۹:۱:۱۳ تطييب المصحف
  • ۶:۲:۹:۱:۱۳ الأمر باقتناء المصحف
  • ۷:۲:۹:۱:۱۳ السفر بالقرآن
  • ۸:۲:۹:۱:۱۳ حكم اخذ الاجرة على نسخ القرآن
  • ۹:۲:۹:۱:۱۳ بيع المصحف
  • ۱۰:۱:۱۳ تفسير القرآن
  • ۱:۱۰:۱:۱۳ التفسير والمفسرون من الصحابة
  • ۱:۱:۱۰:۱:۱۳ شرف علم التفسير
  • ۲:۱:۱۰:۱:۱۳ أقسام التفسير
  • ۳:۱:۱۰:۱:۱۳ كيف يفسر القرآن؟
  • ۴:۱:۱۰:۱:۱۳ القول في القرآن بغير علم
  • ۵:۱:۱۰:۱:۱۳ المفسرون من الصحابة
  • ۶:۱:۱۰:۱:۱۳ التوقيف في تفسير القرآن
  • ۷:۱:۱۰:۱:۱۳ من كرة أن يفسر القرآن
  • ۲:۱۰:۱:۱۳ لغة‌ القرآن
  • ۱:۲:۱۰:۱:۱۳ ما نزل بلسان الحبشة
  • ۲:۲:۱۰:۱:۱۳ مانزل بالرومية
  • ۳:۲:۱۰:۱:۱۳ ما نزل بالنبطية
  • ۴:۲:۱۰:۱:۱۳ مانزل بالفارسية
  • ۵:۲:۱۰:۱:۱۳ ما فسر بالشعر من القرآن
  • ۳:۱۰:۱:۱۳ مباحث حول علم التفسير
  • ۱:۳:۱۰:۱:۱۳ إعراب القرآن
  • ۲:۳:۱۰:۱:۱۳ المحكوم والمتشابه في القرآن
  • ۳:۳:۱۰:۱:۱۳ الآخذ عن بين إسرائيل
  • ۴:۳:۱۰:۱:۱۳ ظاهر القرآن وباطنه
  • ۵:۳:۱۰:۱:۱۳ غريب القرآن
  • ۶:۳:۱۰:۱:۱۳ الوجوه والنظائر في القرآن
  • ۷:۳:۱۰:۱:۱۳ مشكل القرآن
  • ۸:۳:۱۰:۱:۱۳ أمثال القرآن
  • ۹:۳:۱۰:۱:۱۳ أقسام القرآن  
  • ۱۱:۱:۱۳
  • ۱۲:۱:۱۳ المأثور في تفسير آي القرآن بترتيب المصحف
  • ۱۳:۱:۱۳ ما ورد في أسباب النزول بترتيب المصحف
  • ۱۴:۱:۱۳ ما ورد في القراءات بترتيب المصحف
  • ۱۵:۱:۱۳ ما ورد في الناسخ والمنسوخ بترتيب المصحف

مطلب

قرآن ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:

فهرست کتاب فرهنگنامه موضوعی قرآن کریم

جلد اول

  1. آب و باران
  2. آداب و آداب شرعیه
  3. آداب دوستی و دوست‌یابی
  4. آداب عقود
  5. آداب و احکام ارث و میراث
  6. آداب و احکام امانت و امانت‌داری
  7. آداب و احکام خوردن
  8. آداب و احکام شیر دادن و بارداری
  9. آداب و احکام طلاق
  10. آداب و احکام لعان
  11. آداب و احکام مکاسب
  12. آداب و احکام نکاح و زناشویی
  13. آداب و احکام وضوء
  14. آداب ورود به خانه
  15. آدم(ع)
  16. آدم(ع) و نخستین نافرمانی
  17. آراستن کردار
  18. آرامش خاطر،نشانه‌ای از ایمان
  19. آرزوی مرگ
  20. آزر
  21. آسمان‌ها ویژگی‌ها و امکانات
  22. آفاق و انفس
  23. آفرینش؛ زمینه‌ای برای معرفت خدا
  24. آل ابراهیم
  25. آل داوود
  26. آل عمران
  27. آل فرعون
  28. آل لوط
  29. آل محمد(ص)
  30. آل موسی
  31. آل هارون
  32. آل یعقوب
  33. آماده‌کردن سپاه
  34. آیات سجده‌دار
  35. آیات و نشانه‌های خدا
  36. آیه اخوت
  37. آیه اُذُن / آیه تصدیق
  38. آیه اذن جهاد
  39. آیه اذن واعیه
  40. آیه إستدراج
  41. آیه استرجاع
  42. آیه إستعاذه
  43. آیه استیذان
  44. آیه اطاعت
  45. آیه إفک
  46. آیه إکمال
  47. آیه امانات
  48. آیه امانت
  49. آیه امتحان
  50. آیه إملاق
  51. آیه أمن یجیب
  52. آیه إنذار
  53. آیه انفاق
  54. آیه أولوالأرحام
  55. آیه برّ
  56. آیه بیعت رضوان
  57. آیه تبدیل
  58. آیه تبلیغ
  59. آیه تحریم
  60. آیه تحویل قبله
  61. آیه تداین
  62. آیه تربص یا عده وفات
  63. آیه تطهیر
  64. آیه تلاعن
  65. آیه تمتع
  66. آیه توارث بالایمان
  67. آیه تهلکه
  68. آیه تیمم
  69. آیه جزای فحشاء
  70. آیه جمعه
  71. آیه حجاب
  72. آیه حد زنا
  73. آیه حِذر
  74. آیه حرث
  75. آیه حفظ
  76. آیه حیض
  77. آیه خاتم
  78. آیه خمس
  79. آیه ربا
  80. آیه روح
  81. آیه زکات
  82. آیه سُخره
  83. آیه سرقت
  84. آیه سقایة الحاج
  85. آیه سؤال
  86. آیه شعوبیّه
  87. آیه شفاء
  88. آیه صَفح
  89. آیه صلح
  90. آیه صلوات بر پیامبر
  91. آیه صوم
  92. آیه طریق دعوت
  93. آیه طلاق
  94. آیه ظهار
  95. آیه عَبَث
  96. آیه عده طلاق
  97. آیه عزت
  98. آیه غار
  99. آیه فطرت
  100. آیه فیء
  101. آیه قذف و لعان
  102. آیه قصاص
  103. آیه کتمان /حرمت کتمان
  104. آیه کنز
  105. آیه لیلة المبیت
  106. آیه مباهله
  107. آیه مجاهدان
  108. آیه محاربه
  109. آیه محو و اثبات
  110. آیه مشیت / آیه استثناء
  111. آیه مُلک
  112. آیه مودت/ آیه قربی
  113. آیه میثاق/ آیهذر
  114. آیه نبأ
  115. آیه نجوا
  116. آیه نسخ
  117. آیه نَفر
  118. آیه نفی سبیل
  119. آیه نور
  120. آیه و إن یکاد
  121. آیه وصیت
  122. آیه وضو
  123. آیه ولایت
  124. آیة الکرسی
  125. آیین‌های جهاد
  126. ابتلاء و آزمایش مؤمنان
  127. ابرار / اولیاء
  128. عام
  129. ابراهیم(ع)
  130. ابر، ویژگی‌ها و امکانات
  131. ابلیس و سجده نکردن او بر آدم
  132. ابن سبیل
  133. ابولهب
  134. اثبات یکتایی خدا و نفی شرک
  135. إثم / گناه
  136. اجابت کردن خدا و رسول مردم را
  137. اجابت کردن مردم خدا و رسول را
  138. اجازه ورود به منازل
  139. اجر و پاداش الهی
  140. اجل امت‌ها
  141. اجل مکتوب و مقدّر
  142. احساس ایمنی از عذاب الهی و نکوهش آن
  143. احکام اجاره / اجیر کردن
  144. احکام اسارت و برخورد با اسیران
  145. احکام ابداع
  146. احکام ایضاع
  147. احکامحیض
  148. احکام رهن و گرو
  149. احکام شُفعه
  150. احکام عهد
  151. احکام غضب
  152. احکام قصاص و دیه
  153. احکام نذر
  154. احوال بیشتر مردم
  155. احوال ستمکاران
  156. احوال کافران در روز رستاخیز
  157. إحیاء و إماته
  158. اختلاف مردم
  159. اختیار / اختیار عمل
  160. اخلاص در دین
  161. إخوان لوط
  162. ادب مسلمانان نسبت به پیامبر اکرم(ص)
  163. ادریس(ع)
  164. اذان
  165. إذن شارع / إذن پیامبر
  166. اراده الهی و هدایت و ضلالت بندگان
  167. ارتداد و عاقبت آن
  168. ارسال پیامبران به زبان قومشان
  169. ارم ذات العماد
  170. اسباط
  171. استجابت
  172. استدلال و احتجاج
  173. استدلال‌های قرآن
  174. استرجاع به هنگام مصیبت
  175. إستغفار
  176. اسحاق(ع)
  177. اسرافیل
  178. اسلام تسلیم در برابر حق
  179. اسلام، حقیقت ادیان
  180. اسماعیل(ع)
  181. اسماء الحسنی
  182. اسماء و صفات الهی
  183. آخر
  184. احد
  185. احکم الحاکمین
  186. أرحم الراحمین
  187. أسرع الحاسبین
  188. أعلم
  189. اعلی
  190. اکرم
  191. إله الناس
  192. الله
  193. اول
  194. أهل التقوی
  195. أهل المغفرة
  196. بارئ
  197. باطن
  198. باقی
  199. بدیع السموات و الارض
  200. برّ
  201. تواب
  202. جامع
  203. جبار
  204. حسیب
  205. حفیظ
  206. حق
  207. حق المبین
  208. حکیم
  209. حلیم
  210. حمید
  211. حیّ
  212. خالق
  213. خبیر
  214. خلاق
  215. خیر الحاکمین
  216. خیر الراحمین
  217. خیر الرازقین
  218. حی الفافرین
  219. خیر الفاتحین
  220. خیر الفاصلین
  221. خیر الماکرین
  222. خیر المنزلین
  223. خیرالناصرین
  224. خیر الوارثین
  225. خیر حافظا
  226. ذو الجلال و الاکرام
  227. ذو الرحمة
  228. ذوالعرش
  229. ذو الفضل العظیم
  230. ذو القوة المتین
  231. ذو انتقام
  232. ذو رحمة واسعة
  233. ذو عقاب الیم
  234. ذو فضل
  235. ذو مغفرة
  236. ذی الطول
  237. ذی المعارج
  238. رئوف
  239. رب آبائکم الاولین
  240. رب السماوات السبع
  241. رب السماوات و الأرض
  242. رب السماء و الأرض
  243. رب الشّعری

جلد دوم

  1. ثمود
  2. ثواب دنیا و آخرت
  3. جالوت
  4. جاودانگی پاداش اخروی
  5. جاودانگی عذاب اخروی
  6. جاهلیت روش‌ها و منش‌ها
  7. جبرئیل
  8. جدال در دین
  9. جزا و پاداش اعمال
  10. جزا و کیفر باغی
  11. جزا و کیفر بدی
  12. جزا و کیفر تهمت به زنان پارسا
  13. جزا و کیفر تهمت به زنان خود
  14. جزا و کیفر دزدی و دزدان
  15. جزا و کیفر زناکار
  16. جزا و کیفر زنای کنیزان
  17. جزا و کیفر شکار در حرم
  18. جزا و کیفر قاتل مؤمن
  19. جزا و کیفر قتل عمد
  20. جزا و کیفر قتل غیر عمد
  21. جزا و کیفر قتل نفس
  22. جزا و کیفر کافران
  23. جزا و کیفر محاربه با خدا و پیامبر(ص)
  24. جزا و کیفر مُرتد
  25. جزیه
  26. جسارت در برخورد با پیامبر اکرم(ص)
  27. جماعت
  28. جنابت و حکم آن
  29. جن رفتارها و مسئولی‌تها
  30. جنّ و چگونگی خلق آن
  31. جن و سلیمان(ع)
  32. جواز گریه کردن از خشیت خدا
  33. جوانمردی اصحاب کهف
  34. جهاد با دشمن
  35. جهاد با مشرکان و کافران
  36. جهاد با نفس
  37. جهالت و نادانی
  38. چگونگی برخورد با خبر فاسق
  39. چگونگی برخورد با کفر و کافران
  40. چگونگی برخورد مخالفان با پیامبر(ص) و آزار او
  41. حالات انسان هنگام مرگ
  42. حجاب
  43. حج الاکبر
  44. حج و مناسک آن
  45. حرمت شراب
  46. حروف مقطعه
  47. حسد / حسود
  48. حسن سابقه نزد خدا
  49. حُسن ظنّ و سوء ظنّ
  50. حُسن عاقبت و سوء عاقبت
  51. حضور فراگیر حق
  52. حق
  53. حقد و غلّ
  54. حقیقت اسلام
  55. حکم ازدواج با زن پسرخوانده
  56. حکمت
  57. حکم دزد
  58. حکم روزه مسافر و مریض
  59. حکم کردن و فرمان راندن
  60. حکم محارب با خدا و رسول
  61. حکمیت و حکم به عدالت
  62. حکومت و حکمت شرایط و شیوه‌ها
  63. حلال‌ها و پاکیزه‌ها
  64. حلال و حرام جارپایان
  65. حلق و تقصیر
  66. حمد و ثنای الهی
  67. حنفاء / حنیف
  68. حواریون
  69. حیات و زندگی دنیوی
  70. حیوانات و متعلقات آنها
  71. خاک، ویژگی‌ها و امکانات
  72. خرید و فروش
  73. خسوف
  74. خشنودی و رضای الهی
  75. خشوع / خاشعین
  76. خشیت از خدا
  77. خشیت عالمان از خدا
  78. خطای در عمل و حکم آن
  79. خفض جناح پیامبر اکرم(ص) نسبت به مؤمنان
  80. خلقت آسمان‌ها و زمین
  81. خلقت الهی
  82. خلوص / مخلص
  83. خمس
  84. خنده گناهکاران
  85. خنده منافقان
  86. خنده مؤمنان
  87. خواب و خواب دیدن
  88. خواست و اراده الهی
  89. خورشید و ماه
  90. خویشاوندان
  91. خیانت و خیانتکاران
  92. خیر و شر خوشی و ناخوشی
  93. خیر و نیکی
  94. داوری به عمل
  95. داوری میان زن و شوهر
  96. داوود(ع)
  97. داوود(ع) و ساخت زره
  98. درجات علما و دانشمندان
  99. درخت‌ها و میوه‌ها
  100. درود فرستادن خدا
  101. دروغ بستن به خدا و رسول خدا
  102. دروغ و دروغ‌گویی عوامل و پیامدها
  103. دریانوردی
  104. دریاها و چشمه‌ها
  105. دشمن پیامبران
  106. دشمنی دوزخیان با یکدیگر
  107. دعا و شرایط و نتایج آن
  108. دعاها و درخواست‌ها
  109. دعوت
  110. دعوت الهی
  111. دعوت به آشتی و سازش با مردم
  112. دعوت به اتحاد و یگانگی
  113. دعوت به استقامت و پایداری
  114. دعوت به اعتدال و میانه‌روی
  115. دعوت به بزرگداشت خداوند
  116. دعوت به حق و وظایف مبلغ
  117. دعوت به همدلی و گشاده‌رویی
  118. دنیا و آخرت
  119. دوزخیان و گفتارشان
  120. دوستی خدا و مؤمنان
  121. دوستی غیر حق و پیامدهای آن
  122. دوستی و دشمنی برای خدا
  123. دھری‌گری
  124. دین از آنِ خداست
  125. دین حق
  126. دین و آسانی آن
  127. دین و حقّ انتخاب
  128. ذات السَّلاسل
  129. ذبح
  130. ذره
  131. ذکر خدا
  132. ذکر کثیر
  133. ذوالقرنین
  134. ذوالقرنین و ساخت سد
  135. ذوالکفل(ع)
  136. راهبان
  137. رَجْعت
  138. رزاقیت خداوند
  139. رزق مکتوب و مُقدَّر
  140. رزق‌های آسمانی
  141. رسالت پیامبر اکرم(ص)
  142. رشوه و رشوه‌خواری
  143. رضایت و خشنودی خدا
  144. رَقیب و عَتید
  145. رکوع و رکوع‌کنندگان
  146. رنج و آزار بردن و رساندن
  147. رنگ‌ها و متعلقات آنها
  148. روح
  149. روح‌الامین
  150. روح القدس
  151. روز در نزد خدا
  152. روزه
  153. روزه مریم(س)
  154. روش برخورد با کافران و منافقان
  155. روش دعا کردن و نماز گزاردن
  156. روش‌های دعوت به حق
  157. روم
  158. رهایی ابراهیم(ع) از آتش
  159. زبان پیامبران
  160. زیور
  161. زکات و صدقات
  162. زکریا(ع)
  163. زمین و سیر و نظر در آن
  164. زمین و کاسته شدن آن
  165. زمین و لرزش آن
  166. زمین و میراث آن
  167. زمین ویژگی‌ها و امکانات
  168. زناشویی با زن مشرک
  169. زناشویی‌های حرام
  170. زنان
  171. زنان مهاجر
  172. زنان و دختران پیامبر اکرم(ص)
  173. زنان و مردان بی‌همسر
  174. زنان یاد شده در قرآن
  175. زنانی که ازدواج با آنها حرام است
  176. زنبور عسل
  177. زندگی مؤمن در دنیا و آخرت
  178. زنده به گور کردن دختران
  179. زنده بودن شهیدان
  180. زن فرعون / آسیه
  181. زن نوح و لوط
  182. زیانکاران حالات و عواقب
  183. زینت
  184. سابقون
  185. ساحل
  186. ساخت کعبه
  187. ساره
  188. سبأ ملکه و مردم آن
  189. سبقت جستن در خیرات
  190. سبیل الطاغوت
  191. سبیل المفسدین
  192. سبیل المؤمنین
  193. ستارگان
  194. ستارگان، ویژگی‌ها و کاربردها
  195. سِتر عورت
  196. ستم و دشمنی با پیامبران
  197. رستم و ستمکاران انواع و عواقب
  198. ستیزه‌جویی از روی نادانی
  199. سجده
  200. سجده برادران یوسف
  201. سجده جادوگران
  202. سجده مریم(س)
  203. سجین
  204. سحر و جادوگری
  205. سختگیری بر دشمن
  206. سختگیری دشمنان اسلام و راه مبارزه با آنان
  207. سخنی و آسودگی
  208. سرپرستی اموال سفیهان و یتیمان
  209. سرپرستی مردان بر زنان
  210. سریه عبدالله بن جحش
  211. سعادت و شقاوت
  212. سعی بین صفا و مروه
  213. سفیهان / نادانان
  214. سَکَرات موت
  215. سلام و تحیت
  216. سلام و جواب سلام
  217. سلطنت خدا بر آسمان‌ها و زمین
  218. سلطنت ولایت و قیّومیت
  219. سلیمان(ع)
  220. سلیمان(ع) و تسخیر جنّ و شیاطین
  221. سنت الهی / راه و روش الهی
  222. سوگند بیهوده و حکم آن
  223. سوگند و پرهیز از سوگند بی‌جا
  224. سوگندهای قرآن
  225. سیئات، احکام و روش برخورد با آنها
  226. شاعران
  227. شب زنده‌داری
  228. شب قدر
  229. شب و روز
  230. شجر الأخضر
  231. شجرة الخبیثه
  232. شجرة الزقوم
  233. شجرة الطیبه
  234. شجرة المبارکة
  235. شجرة الملعونة
  236. شرایع پیشینیان
  237. شرح صدر
  238. شرک و پیامدهای آن
  239. شعیب(ع)
  240. شفاعت، اقسام و شرایط
  241. شفاء
  242. شکر خدا، ضرورت و نتایج آن
  243. شکوه رسول خدا(ص) از فراموش شدن قرآن
  244. شنیدن حقیقت و کیفیت آن
  245. شور و مشورت
  246. شهاب
  247. شهادت دادن به حق و پرهیز از کتان آن
  248. شهیدان، حالات و منزلت ایشان
  249. شیاطین، وسوسه‌ها و دشمنی‌ها
  250. شیطان و ضرورت پناه بردن به خدا
  251. شیوه برخورد با خیانت‌کاران
  252. شیوه راه رفتن
  253. صابئین
  254. صاعقه
  255. صالح(ع) / قوم ثمود
  256. صحف ابراهیم(ع)
  257. صحف موسی(ع)
  258. صدق و راستی
  259. صدقه و شرایط آن
  260. صراط الجحیم
  261. صراط الحمید
  262. صراط العزیز الحمید
  263. صراط سویّ
  264. صراط مستقیم
  265. صفات مؤمنان
  266. صفات نمازگزاران
  267. صفا و مروه
  268. صلاحیت و صداقت پیامبران
  269. صلح حُدیبیه و بیعت رضوان
  270. صلوات در تشهد
  271. صله ارحام و نهی از قطع آن
  272. صور
  273. صید و شکار
  274. ضرورت اطاعت از امام و اولی الامر
  275. ضرورت تصدیق کتاب‌های آسمانی
  276. ضرورت حفظ فروج و سایر اندام
  277. ضرورت دین‌داری
  278. ضروری غسل جنابت
  279. طاغوت
  280. طالوت
  281. طغیان و سرکشی و عاقبت آن
  282. طلاق بائن
  283. طلاق رجعی
  284. طلاق قبل از دخول
  285. طلا و نقره
  286. طلب آمرزش
  287. طلب دانش
  288. طلب باری کردن
  289. طواف‌کنندگان کعبه
  290. طوبی
  291. طوفان
  292. ظلم بر نفس
  293. ظن و گمان و پیامدهای آن
  294. ظِهار
  295. ظهور دابّة الأرض
  296. عاد
  297. عادات مردم قبل از اسلام
  298. عاقبت تکذیب‌کنندگان
  299. عاقبت گناه و گناهکار
  300. عالم برزخ
  301. عالم ذر
  302. عبادت غیرحق
  303. عبادتگاه
  304. عباد صالح
  305. عباد مخلص
  306. عبرت‌های تاریخی
  307. عجله کافران و مشرکان برای رسیدن به عذاب الهی
  308. عدّه و احکام آن
  309. عذاب دنیا
  310. عرش الهی
  311. عَرَفات
  312. عروة الوثقی
  313. عزت الهی
  314. عزت و ذلت
  315. عزیز(ع)
  316. عفت و پاکدامنی
  317. علم آدم(ع)
  318. علم ابراهیم(ع)
  319. علم الهی
  320. علم داوود و سلیمان(ع)
  321. علم سنین و حساب
  322. علم عیسی(ع)
  323. علم لوط(ع)
  324. علم محمد(ص)
  325. علم موسی(ع)
  326. علم نوح(ع)
  327. علم و عالمان
  328. علم یحیی(ع)
  329. علم یعقوب(ع)
  330. علم یوسف(ع)
  331. علیین
  332. عمد و خطا در کارها
  333. عُمْر
  334. عُمره
  335. عمل غیر صالح
  336. عوامل شادی و ایمنی
  337. عهد و پیمان بین خدا و بندگان
  338. عیسی(ع)
  339. عیسی(ع) و خلق پرنده از خاک
  340. غار
  341. غزوه أحد
  342. غزوه بدر ثانی
  343. غزوه بدر کبری
  344. غزوہ بنی‌النضیر
  345. غزوه بنی‌قریظه
  346. غزوہ بنی‌قینقاع
  347. غزوه تبوک
  348. غزوه حمراء الأسد
  349. غزوه حنین
  350. غزوہ خندق
  351. غزوه خیبر
  352. غفلت و بی‌خبری عوامل و پیامدها
  353. غَمام
  354. غنایم جنگی
  355. فتح مکه
  356. فتنه اموال و اولاد
  357. فحشاء و بدکاری
  358. فرزندان
  359. فرزندان آدم(ع)
  360. فرزندخواندگی
  361. فرشتگان
  362. فرشتگان کار و مسئولیت آنها
  363. فرشتگان نگاهبان جهنم
  364. فرشتگان و رفت و آمد آنها
  365. فرشتگان و صفات آنها
  366. فرشتگان و عبادت آنها
  367. فرشتگان و کمک‌رسانی به مسلمانان
  368. فرشتگان و نزول آنها به امر الهی
  369. فرعون و ایستادگی در برابر حقّ
  370. فرقان
  371. فرو رفتن در باطل
  372. فریب عوامل و پیامدها
  373. فساد و تباهی در آسمان‌ها و زمین
  374. فساد در دریا و خشکی
  375. فساد در زمین
  376. فساد و تبهکاری عوامل و پیامدها
  377. فسق و بدکاری عوامل پیامدها
  378. فضل و رحمت الهی، برکات و نتایج
  379. فضیلت علمی آدم(ع) بر ملائکه
  380. فطرت
  381. فطری بودن تسلیم در برابر خدا
  382. فقرا و ضرورت توجه به آنها
  383. فلاح و رستگاری
  384. فلسفه ازدواج و ترغیب به آن
  385. فیء
  386. قارون
  387. قبایل و فِرَق
  388. قبض روح
  389. قبله
  390. قبولی اعمال و شرایط آن
  391. قتل انبیاء
  392. قتل نفس و احکام آن
  393. قدرت خدا
  394. قرآن و اثبات حقیقت آن
  395. قرآن و حفاظت خداوند از آن
  396. قرآن و خبردهی از آینده نزدیک
  397. قرآن و زبان آن
  398. قرآن و نزول تدریجی
  399. قرآن و نزول دفعی
  400. قرآن و واسطه نزول آن
  401. قربانی
  402. قریش
  403. قساوت قلب/ سخت‌دلی
  404. قصاص و احکام آن
  405. قضا و قدر
  406. قلب سلیم
  407. قلب، مسئولیت و مواخذه آن
  408. قلب مُنیب
  409. قول کن فیکون
  410. قوم ابراهیم(ع)
  411. قوم تُبّع
  412. قوم صالح(ع)
  413. قوم فرعون
  414. قوم لوط
  415. قوم موسی(ع)
  416. قوم نوح(ع)
  417. قوم هود
  418. قوم یونس(ع)
  419. قیام برای خدا
  420. قیامت صفات و نام‌ها
  421. قیامت، قطعیت و اثبات آن
  422. قیامت و آمادگی برای آن
  423. قیامت و احوال مردم
  424. قیامت و برانگیخته شدن انسان‌ها
  425. قیامت و حساب و جزا
  426. قیامت و گروه‌بندی مردم در آن روز
  427. قیامت و مقدمات آن
  428. قیامت و نشانه‌های آن

جلد سوم

  1. کار و کوشش
  2. کافران، حالات و عواقب
  3. کافران و ترسی درونی
  4. کافران و سرزنش آنها
  5. کافران و شبهات آنها
  6. کافران و نهی از دوستی با آنها
  7. کافران و نهی از همراهی با آنها
  8. کالاها و متعلقات آنها
  9. کاهلان در نماز
  10. کبر و خودخواهی
  11. کتاب‌های مقدس
  12. کتب و صحف آسمانی
  13. کرسی
  14. کشت اخروی و دنیوی
  15. کشت کردن
  16. مذمت جدل
  17. مذمت و نهی از پنهان‌کاری درباره حق
  18. مرگ، قضای محتوم
  19. مریم(س)
  20. مریم(س) و ولادت عیسی(ع)
  21. مزد شیر دادن
  22. مسابقه و تیراندازی
  23. مستضعفان
  24. مسجد، ارزش و حرمت آن
  25. مسجدالحرام
  26. مسجد ضرار
  27. مسخ
  28. مسلم بودن ابراهیم(ع)
  29. مسلم بودن جن
  30. مسلم بودن توط
  31. مسلم بودن محمد(ص)
  32. مسلم بودن ملکه سبا
  33. مسلم بودن موسی(ع)
  34. مسلم بودن نوح(ع)
  35. مسلم بودن یعقوب(ع)
  36. مسلم بودن بوسف(ع)
  37. مشاغل و صنایع و متعلقات آنها
  38. مشرق و مغرب
  39. مشرکان
  40. مشرکان و تحریم بعضی از چیزها
  41. مشرکان و تکذیب پیامبر اکرم(ص)
  42. مشرکان و شیوه استدلال آنها
  43. مشرکان و ضرورت بیزاری از آنها
  44. مشرکان و گمان آنها درباره فرشتگان
  45. مشرکان و گمان‌های باطل
  46. مشرکان و مرمت خانه خدا
  47. مشرکان و نماز آنها
  48. مشرکان و وعید آنها
  49. مشروعیت استنباط
  50. مشیت الهی
  51. معاف‌شدگان از جنگ
  52. معامله کردن خداوند با مؤمن
  53. معجزات الهی
  54. معجزه در جنگ
  55. معراج
  56. مقام محمود
  57. مکر و کیفر مکرکنندگان
  58. مکه
  59. ملائکه و امداد مسلمین در بعضی از غزوات
  60. ملائکه و ثبت اعمال انسان
  61. ملائکه و حفاظت از انسان
  62. ملائکه و رسولانی از ایشان
  63. ملائکه و سجود آنها بر آدم(ع)
  64. ملائکه و ضرورت ایمان به آنها
  65. ملائکه و عروج و نزول آنها
  66. ملائکه و قبض ارواح
  67. ملائکه و نهی از اظهار بندگی نسبت به آنها
  68. ملائکه و وحی الهی
  69. ملاء اعلی
  70. ملک الموت
  71. ملکوت
  72. ملک و مالکیت خدا
  73. ملکه سبا و قوم او
  74. مناظره علمی
  75. منافقان روش‌ها و منش‌ها
  76. منکران رستاخیز
  77. منکران عقاب و عاقبت ایشان
  78. من و سلوی
  79. موارد مصرف صدقات
  80. موسی(ع)
  81. موسی(ع) و عبد صالح
  82. موسی(ع) و کارگری
  83. موضع اهلی کتاب نسبت به قرآن و پیامبر اکرم(ص)
  84. مهاجران
  85. مهر / کابین
  86. مهمان‌نوازی و رسیدگی به دیگران
  87. میثاق پیامبران
  88. میراث آسمان‌ها و زمین
  89. میزان
  90. میکائیل
  91. مؤمن و کافر
  92. نابرابری گروه‌ها
  93. نافرمانی خدا و پیامدهای آن
  94. ناقة الله / ناقه صالح
  95. نام‌ها و صفات بهشت
  96. نام‌ها و صفات پیامبر اکرم(ص)
  97. نامها و صفاتی جهنم
  98. نام‌ها و صفات قرآن
  99. نباتات و متعلقات آنها
  100. نتیجه اعمال کافران
  101. نجاست خمر
  102. نجاست مشرک
  103. نجوا
  104. نخل
  105. نذر
  106. نرمی رفتار و خوش‌خلقی
  107. نزاع و ستیزه‌جویی عوامل و پیامدها
  108. نزول عذاب در دنیا
  109. نسبت دادن دروغ به خداوند
  110. نسخ آیات
  111. نشانه‌ها و حالات بهشتیان
  112. نشانه‌ها و حالات دوزخیان
  113. نشانه‌های پیامبر(ص) در تورات و انجیل
  114. نشأة الآخرة
  115. نشأة الأخری
  116. نشأة الأولی
  117. نشوز و احکام آن
  118. نصایح لقمان
  119. نعمت‌های الهی
  120. نفاق و منافقان
  121. نفخ صور
  122. نفس
  123. نفس اماره
  124. نفس /روح
  125. نفس زکیه
  126. نفس لوامه
  127. نفس مطمئنه
  128. نفس واحده
  129. نفقه و احکام آن
  130. نفقه همسر و فرزند
  131. نکوهش بازدارنده از نیکی‌ها
  132. نکوهش بازداشتن از راه خدا
  133. نکوهش بازگو کردن اسرار جنگی
  134. نکوهش بخل
  135. نکوهش بدگمانی
  136. نکوهش بی‌توجهی به حق و انقطاع از او
  137. نکوهش پرستش بتان
  138. نکوهش تمسخر و لقب دادن به زشتی
  139. نکوهش جدال با خدا و پیامبر
  140. نکوهش حرام‌خواری
  141. نکوهش ریا و خودنمایی
  142. نکوهش سستی‌کنندگان در جهاد
  143. نکوهش عیب‌جویی از دیگران
  144. نکوه کینه و کینه‌توزی
  145. نکوهش گفتار بی‌عمل
  146. نکوهش ناسپاسی و کفران
  147. نکوهش یأس و نومیدی
  148. نگهبانان جهنم
  149. نماز، اهمیت، آداب و احکام آن
  150. نماز بامداد
  151. نماز جمعه
  152. نماز خوف
  153. نماز درخواست همه پیامبران
  154. نماز در هنگام جنگ
  155. نماز شام
  156. نماز طواف
  157. نماز کاهلان
  158. نماز محافظت و توجه به وقت آن
  159. نماز مسافر
  160. نماز میت
  161. نماز و تباه کنندگان آن
  162. نماز وسطی
  163. نوح(ع)
  164. نوح(ع) و ساخت کشتی
  165. نور و ظلمت
  166. نهی از آشکار نمودن گناه و بدی
  167. نهی از آمیزش به حرام
  168. نهی از احساس شکست و ناتوانی نکته‌ها و یادآوری‌ها
  169. نهی از ازدواج با زنان پیامبر اکرم(ص)
  170. نهی از اسراف و تبذیر
  171. نهی از اصرار و عادت به گناه
  172. نهی از اکراه در پذیرش دین
  173. نهی از بخل ورزیدن
  174. نهی از پیروی از اسراف‌کنندگان
  175. نهی از پیروی از غیر مسلمانان
  176. نهی از پیروی از هوای نفس
  177. نهی از پیروی از شیطان
  178. نهی از پیروی نااهلان
  179. نهی از تأویل نابه‌جا و تحریف آیات
  180. نهی از تجاوز در جهاد
  181. نهی از تجسس
  182. نهی از تفرقه
  183. نهی از تکبر
  184. نهی از تمایل به ظالمان
  185. نهی از تمسخر آیات الهی
  186. نهی از جنگ و کشتار در مسجدالحرام و ماه‌های حرام
  187. نهی از خودکشی و انتحار
  188. نهی از خوردن مال مردم
  189. نهی از دشنام دادن به معبود مشرکان
  190. نهی از دلتنگی و دلشادی در برابر حوادث
  191. نهی از رشوه‌ستانی و رشوه‌خواری
  192. نهی از زر اندرزی
  193. نهی از زیاده‌روی در دین
  194. نهی از سپردن اموال به سفیهان
  195. نهی از سقط جنین
  196. نهی از سوگند خوردن بر گناه و معصیت
  197. نهی از شراب‌نوشی
  198. نهی از صدقه با منت
  199. نهی از صفات ناپسند و نکوهش آن
  200. نهی از طلب مغفرت برای مشرکان
  201. نهی از غیبت کردن و بدگویی
  202. نهی از کتمان حق و شهادت
  203. نهی از کشتن فرزند
  204. نهی از کینه‌توزی
  205. نهی از گمراه نمودن و نگران ساختن مردم
  206. نهی از گوش ایستادن و استراق سمع
  207. نهی از گوش دادن به خبر فاسق
  208. نهی از لغو و کارهای بیهوده
  209. نهی از مثال زدن برای خدا
  210. نهی از مجادله غیر علمی
  211. نهی از نجوای به گناه
  212. نهی از نسبت دادن حلال و حرام به دروغ
  213. نهی از نماز در حال مستی و جنابت
  214. نهی از نماز گزاردن بر جنازه کافران
  215. نهی از یاری کردن کفار و دوستی با آنها
  216. نهی از یأس و نومیدی از خدا
  217. نهی پیامبر از شتاب‌زدگی در خواندن قرآن
  218. نیازمندان و محرومان ضرورت توجه و شیوه برخورد با آنها
  219. نیکی به پدر و مادر
  220. نیکی کردن و پاداش نیکان
  221. وام
  222. وجوب آمادگی برای جنگ
  223. وجوب افطار برای مریض و مسافر
  224. وجوب تسمیه هنگام ذبح
  225. وجوب جهاد
  226. وجوب دفن میت
  227. وجوب ذکر خدا در مشعرالحرام
  228. وجوب کفایی امر به معروف و نهی از منکر
  229. وجوب وقوف در عرفات
  230. وحی الهی
  231. وحی به حواریون
  232. وحی به زکریا
  233. وحی به زمین
  234. وحی به زنبور عسل
  235. وحی به مادر موسی(ع)
  236. وحی به موسی و هارون(ع)
  237. وحی به نوح(ع)
  238. وحی به یوسف(ع)
  239. وحی و اخبار غیبی
  240. وحی و الهام شیاطین با یکدیگر
  241. وحی و چگونگی ارسال آن
  242. وسواس / وسوسه و ضرورت پرهیز از آن
  243. وصفی کتاب‌های آسمانی و ضرورت ایمان به آنها
  244. وصیت
  245. وضوء و چگونگی انجام آن
  246. وعده‌های الهی
  247. وعده پیروزی
  248. وعده خدا به پیامبر اکرم(ص)
  249. وعده خدا به مؤمنان
  250. وعید مخالفان خدا و پیامبر
  251. وعیدهای الهی
  252. وقف و انجام امور خیر
  253. وقت امساک و افطار
  254. ولایت الهی
  255. ولی امر و فروتنی در برابر مؤمنان
  256. ویژگی پیامبران
  257. هابیل و قابیل
  258. هاروت و ماروت
  259. هارون(ع)
  260. هامان
  261. هجرت و مهاجران
  262. هجرت و وجوب آن
  263. هدایت و خواست خدا
  264. هدایت و گمراهی
  265. همسایه و همنشین
  266. هوای نفس و ضرورت پرهیز از آن
  267. هود(ع)
  268. یاری حق
  269. یأجوج و مأجوج
  270. یحیی(ع)
  271. یسع(ع)
  272. یعقوب(ع)
  273. یقین / مرگ
  274. یقین و اهل آن
  275. یوسف(ع)
  276. بونس(ع)
  277. یهود و نصاری