ویژگی‌های منتظران راستین امام مهدی چیست؟ (پرسش)
| ویژگی‌های منتظران راستین امام مهدی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت |
| مدخل اصلی | ویژگی منتظران راستین |
ویژگی‌های منتظران راستین امام مهدی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ جامع اجمالی
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
|
| صدر | فاضل لنکرانی | صافی گلپایگانی | اراکی | آصفی | جوادی آملی | سلیمیان | انصاری | مهدوی‌فرد | کوثری |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| |
| دیرباز | عرفان | هاشمی شهیدی | حکیمی | احمدی | هرنجی | موسوی | طاووسی | آینده روشن |
مقدمه
ایجاد حالت انتظار مستلزم تحقق مقدماتی است که با فراهم شدن آنها فرد به‌عنوان منتظِر حقیقی شناخته میشود[۱]. اگر امام مهدی(ع) و اهداف قیام و انقلاب ایشان به‌درستی شناخته شود، ویژگی‌های منتظران واقعی هم معلوم خواهد شد. از آنجا که امام مهدی(ع) سفیر الهی برای نجات جامعۀ بشری از ظلم و بی‌عدالتی و تباهی است، ارمغان ظهورش، عدالتگستری در همۀ شئون زندگی فردی و اجتماعی و هدایت انسان به مسیر خدایی و رها شدن از بندگی غیر خداست. منتظر واقعی نیز باید در جهت تحقق اهداف و آرمان‌های او حرکت کند[۲]. نقش یاوران در موفقیت‌های الهی انکارناپذیر است از این رو همۀ آحاد جامعه منتظِر و بعض افراد به صورت ویژه باید درصدد کسب ویژگی‌ها و آمادگی‌های لازم باشند[۳].
اقسام ویژگی‌های منتظران
1.ویژگی‌های فکری و اعتقادی: فکر، زیربنای اعمال و رفتار انسان است و باورهای اساسی حیات آدمی را در حصار خود حفظ میکند. رسالت انبیا و اولیا تربیت انسان و رها ساختن او از جهل و عرضۀ حقایق امور است. در جریان انتظار انسان با قرار گرفتن تحت تربیت حضرت ولی عصر(ع) و طهارت فکری و عقلی، رشد میکند[۴]. آنچه قیام و انقلاب جهانی امام زمان را از دیگر انقلاب‌ها متمایز و ممتاز میسازد، دگرگونی‌های اعتقادی و باور انسان‌هاست که در پرتو تلاش‌های او و یارانش پدید خواهد آمد. مقصود از آمادگی در عرصۀ باورها، بیشتر آمادگی در عرصۀ فرهنگ دینی است[۵].
- برخی از ویژگی‌های فکری و اعتقادی عبارت‌اند از:
- الف) خداجویی: زمینه‌سازان ظهور، خداوند را آن‌گونه که شایسته است می‌شناسند. حضرت علی(ع) فرموده است: «مردانی مؤمن که خدا را چنان که شایسته است شناخته‌اند و آنان، یاران مهدی(ع) در آخرالزمانند»[۶].[۷] البته ایمان آنها به همراه انتظار است. درجۀ بالایی از ایمان که به حداقل‌ها بسنده نمی‌کند و در اندیشۀ تحقق حداکثری مقاصد الهی است[۸]. انسان منتظِر همیشه متوجه خداوند است، زیرا همواره چشم به راه فرجی است که به ارادۀ الهی محقق میشود[۹].
- ب) اعتقاد راسخ: منتظران واقعی در نقطۀ اوج اعتقادات دینی و در آن ثابت‌قدم هستند؛ چنانچه پیامبر اکرم(ص) به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «یا علی! بدان باعظمت‌ترین انسان‌ها به لحاظ یقین کسانی هستند که در آخرالزمان می‌آیند که پیامبری ندیده‌اند و حجت از آنها غایب است. آنان به سیاهی‌های روی سفیدی (نوشته‌های قرآن و حدیث) ایمان می‌آورند»[۱۰]. یاران حضرت مهدی(ع) به پیامبران و مکتب آنها و تجدید عهد با آنان توجه دارند؛ زیرا او یادآور اوصاف و آثار پیامبران و اوصیا است[۱۱].
- ج) عدالت خواهی: انتظار ظهور یعنی انتظار عدل جهانی و حضرت مهدی(ع) تجسم اعلای حق است و جهان را پر از عدل و داد میکند و کسی میتواند منتظر گسترش عدل و قسط در جامعه باشد که روح و جان او سرشار از دادخواهی و عدل‌پروری باشد[۱۲]. بنابراین حرکت منتظران ظهور در قلمرو اندیشه‌های نظری، در مدار تعلیم کتاب و حکمت است[۱۳].
- د) شناخت امام زمان: شناخت امام در هر زمانی بر پیروان لازم و ضروری است ولی اهمیت آن در مورد امام دوازدهم به جهاتی مانند ولادت و زندگانی پنهانی ایشان بیشتر است[۱۴]. امام صادق(ع) فرمودند: «امام زمان خویش را بشناس، پس وقتی او را شناختی، پیش افتادن و یا تأخیر این امر، آسیبی به تو نمی‌رساند... پس هر آنکس که امامت|امام خویش را بشناسد، مانند کسی است که در خیمه قائم(ع) باشد»[۱۵].[۱۶] باور به اینکه آن رهبر پیروز، حضرت مهدی(ع) است، از ضروریات مذهب امامیه است[۱۷]. اگر شخص منتظِر، امامش را به درستی بشناسد، جذب هیچ فرد یا گروهی نخواهد شد که هدفی غیر از امام عصر(ع) دارند[۱۸].
- ه) بصیرت: منتظران با بصیرت از دور بودن راه، مأیوس نمی‌شوند و در بحران‌ها کمر خم نمی‌کنند[۱۹]. آنها به دنبال بر هم زدن موازنه معادلات و موازنه‌های مورد توافق قدرت‌های بزرگ مسلط بر دنیا هستند[۲۰].
- و) قرآن‌مداری: ویژگی دیگر اعتقادی منتظران بهره‌گیری و توجه ویژه به قرآن است زیرا امام زمان(ع) مجری و زنده کنندۀ احکام قرآن است[۲۱].
- ز) یقین به ظهور و نزدیک دانستن آن: هر اندازه علم و یقین به ظهور عمیق‌تر باشد، انتظار هم شدیدتر و قوی‌تر خواهد بود[۲۲]. نزدیک دیدن ظهور موجب شدیدتر شدن انتظار میشود، امام صادق(ع) فرمودند: «آنها (کافران و ناباوران) ظهور امام را دور میبینند ولی ما آن را نزدیک میبینیم»[۲۳].[۲۴].
2. ویژگی‌های روحی و روانی: برای درک زمان ظهور حضرت مهدی(ع)، اساسی‌ترین ویژگی در بخش رفتار، ایجاد آمادگی روحی و روانی در خود است[۲۵]. انتظار، در تمام ابعاد روحی و روانی فرد منتظِر تأثیرگذار است. انتظار صحیح امری سازنده و آرامش‌بخش در روح و روان فرد است؛ به عبارتی دیگر هدف از انتظار فرج، رها شدن از تنگناهای روحی و روانی و امید به آینده‌ای بهتر است که بخشی از آسایش و آرامش روحی و روانی را نیز تأمین میکند. از این رو، فرج و گشایش شمرده میشود و حتی عنوان "مِن أعظم الفرج (از بزرگترین فَرَج‌ها)" را به دست می‌آورَد[۲۶].
- از جمله ویژگی‌های روحی و روانی منتظران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- الف) امیدواری به آینده و جهانی شدن: ایمان و امید به آنچه در آینده اتفاق خواهد افتاد. انتظار انسان را از خانه خودمحوری بیرون می‌آورد و موجب میشود انسان جهانی بیاندیشد[۲۷].
- ب) استعداد و آمادگی کامل برای تحقق یافتن و پیاده شدن عدالت کامل: به طوری که اگر هم جزء دعوت‌کنندگان و ایثارگران در راه آن حضرت نیست، ولی حداقل فردی شایسته برای پذیرش دعوت آن حضرت باشد[۲۸].
- ج) مودت نسب به اهل بیت به‌ویژه امام مهدی: علاقه، محبت و دلبستگی نسبت به امام بر شدت انتظار میافزاید[۲۹].
3. ویژگی‌های اخلاقی و تربیتی: از ویژگی‌های اصلی منتظران حکومت مهدوی، تهذیب نفس و آراستگی به مکارم اخلاق است[۳۰]. انسان با توجه به نیروی تفکر میتواند در مسیر رشد فکری و اخلاقی گام بردارد و با امدادهای الهی و وجود رهبری الهی، جهشی بسیار فراگیر داشته باشد[۳۱]. انتظار در بین جامعه منتظر؛ فرهنگی ممتاز و بی‌بدیل میسازد که میتواند جامعۀ اسلامی را در راه پیشرفت و تکامل جلو ببرد[۳۲] و بزرگترین وجه تمایز جامعۀ اسلامی، از دیگر جامعه‌ها، همان اخلاق نورانی اسلام است. منتظران برای هماهنگی با امام زمان(ع) در اهتمام به رعایت محاسن اخلاق، همۀ تلاش و کوشش خود را به کار می‌گیرند. در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است: «هر کس دوست دارد از یاران حضرت قائم(ع) باشد، باید منتظر باشد و در حال انتظار به پرهیزگاری و اخلاق نیکو رفتار نماید»[۳۳][۳۴]
- چند نمونه از ویژگی‌های اخلاقی و تربیتی منتظران راستین عبارت‌اند از:
- الف) گرایش اصولی به دینداری و دین‌باوری: انسان منتظِر در اندیشۀ نگهداری دین خویش و صحت اعمال خود است[۳۵]. پایبندی به احکام الهی و ترجیح دستورات خداوند بر علایق فردی که منجر به اراده‌ای قوی و اخلاصی راستین خواهد شد[۳۶]. منتظر موعود علاوه بر دینداری و تقوی، باید پارسا باشد[۳۷] و باید در مسیر خودسازی، تزکیه نفس و ایجاد آمادگی جسمی و روحی در جهت آن تحول بزرگ حرکت کند[۳۸]. منتظران امام زمان مرزبان دین‌خدا هستند و در اجرای دستورات حق، سخت، پیگیر و استوارند[۳۹].
- ب) فرمانبرداری از امام زمان: از مهم‌ترین ویژگی‌های رهروان راستین همسو کردن رفتارها، نیت‌ها و جهت گیری‌ها، طبق خواست آن رهبر الهی، است، چراکه نمودهای رفتاری منتظِر در اطاعت محض از خداوند و اولیای او ظاهر میشود[۴۰]. شخصی که منتظر امام زمان است، خود را در محضر آن حضرت دیده و در تمام زندگی مواظب است یک لحظه هم از فرمان آن حضرت سرپیچی نکند[۴۱]. پیامبر در توصیف آنها فرموده‌اند: «تلاش‌گر و کوشا در پیروی از او هستند»[۴۲].
- ج) اتصاف به فضایل اسلامی: شخصی که منتظر امام زمان خود است، متصف به اخلاق و فضایل اسلامی است[۴۳]، اموری از قبیل: ایثار و مواسات؛ زهد و ساده زیستی و نظم و انضباط[۴۴].
4. ویژگی‌های سیاسی منتظران راستین: انسان‌ها خواستار حکومتی صالح، دور از منکر و ریا فریبند و حاکمی را می‌طلبند که بتواند ارزش‌های انسانی را در جهان حاکم سازد، ظلم، اختناق، استکبار و استعباد را نفی کند. بشریت خواستار سیاستی الهی و حکومتی واحد است که مرز جغرافیایی نشناسد، رهبر و راهنمایشان قانون واحدی باشد، ضعیف و قوی، سیاه و سفید، در آن یکی باشد و سخن از رجزخوانی‌ها و حمله‌های نظامی ابرقدرت‌ها به میان نیاید[۴۵]. بدون شک با توجه به جهانی بودن حکومت حضرت مهدی(ع)، نیازمند بازشناسی و بازنمایی ابعاد سیاسی حکومت جهانی امام مهدی|حکومت جهانی آن حضرت به جهانیان هستیم و مشتاقان برپایی حکومت عدل جهانی باید در دو محور زمینه‌های سیاسی این اتفاق بزرگ را فراهم نمایند: آشنا شدن با روش‌های سیاسی حضرت مهدی(ع) و آشنا کردن دیگران با این اندیشۀ بلند سیاسی[۴۶].
- برخی از ویژگی‌های سیاسی منتظران راستین عبارت‌اند از:
- الف) به دنبال تحقق کامل دین برای تمام بشریت: انسان منتظِر به حاکمیت اصل دین و اجرای یکایک تعالیم آن چشم دوخته[۴۷] و به دنبال تحقق کامل دین، برای تمام بشریت است، این انتظار مؤمن را به تشکیل حکومت اسلامی سوق میدهد[۴۸].
- ب) آمادگی کارگزاری حکومت جهانی[۴۹]: مأموریت امام زمان(ع) ایجاد حکومت عدل جهانی و برچیدن بساط ظلم و بی‌عدالتی، در سراسر جهان است که نیاز به یاری و نصرت مؤمنین دارد. چنانچه فراهم کردن امکانات مادی و معنوی مورد نیاز نهضت جهانی ولی عصر(ع) و نیروها و افراد لازم آن برنامۀ عظیم و آماده ساختن اذهان عمومی جهانیان برای پذیرش نظام حکومت اسلامی نیز لازم است[۵۰].
5.ویژگی‌های نظامی و انتظامی: انسان که منتظر یک قیام بزرگ و یک درگیری عظیم جهانی است، باید آمادگی برای آن داشته باشد[۵۱]. امام باقر(ع) ذیل آیۀ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾[۵۲] فرمود: «بر انجام واجبات شکیبایی کنید و برابر دشمنان، یکدیگر را یاری نمایید و برای یاری پیشوای منتظَر، همواره آمادگی خود را حفظ کنید»[۵۳].[۵۴] اینکه در دین اسلام و تعالیم آن چنین آمده است که با آئین جنگ و جهاد آشنا و به سلاح مجهز شوید، برای رشد و روحیل رزم‌آوری و مرزبانی و پاسداری است و این تعلیم والا خشونت‌طلبی و خونریزی نیست، بلکه برای دفاع از حقوق انسان‌های مظلوم است[۵۵].
- ویژگی‌های نظامی منتظران به این شرح است:
- الف) برخورداری از قدرت و آمادگی جسمانی: یکی از نمودهای زمینه‌سازی توانمند، کسب قدرت و آمادگی جسمانی برای حضور در زمان ظهور است[۵۶]. جامعۀ منتظر زنده، قوی و قدرتمند است. امام صادق(ع) در این زمینه میفرماید: «مردی از اصحاب او توانایی چهل مرد را دارد و قلب او از پاره آهن استوراتر است و اگر بر کوه‌های آهن بگذرند، آن را بر کنند و شمشیرهای خود را در نیام نکنند تا آنکه خدای تعالی خشنود گردد»[۵۷][۵۸]
- ب) شجاع، محکم و استوار: یاران حضرت مهدی(ع) دلیر و جنگاوران میدان‌های نبرد هستند، دلهایی پولادین دارند و از دشمن نمی‌هراسند[۵۹]. منتظران ظهور دارای صلابت، نیرومندی و استواری هستند[۶۰]، اینان در روایت چنین توصیف شده‌اند: «دل‌های آنان مانند پاره‌های آهن است که بادهای شدید آنها را نمی‌لرزاند»[۶۱].
- ج) روحیۀ رزم‌آوری و جهاد: بر اساس تعالیم دینی منتظران باید با آیین جنگ و جهاد آشنا شوند و ابزار جنگ و دفاع را فراهم کنند[۶۲]. آنها برای مبارزه با عوامل فساد و ظلم و گناه و آلودگی، آمادگی کامل دارند[۶۳].
- د) آمادگی برای مبارزه با نظام جهانی: آمادگی برای مبارزه با نظام جهانی و بر هم زدن موازنۀ معادلات و موازنه‌های مورد توافق قدرت‌های بزرگ مسلط بر دنیا هستند[۶۴].
پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه
| ۱. آیت‌الله شهید صدر؛ |
|---|
|
آیت الله شهید سید محمد صدر در کتاب «تاریخ غیبت کبری» در این‌باره گفته است:
«هیچ فردی به حد مطلوب از انتظار نمیرسد، مگر اینکه دارای سه ویژگی همراه با هم باشد، که عبارتند از: عناصر عقیدتی و روحی و رفتاری، که اگر این سه نباشند برای انتظار مفهومی راستین نمی‌‌توان یافت و از آن فقط یک انحراف روحی و نفسانی باقی میماند که مبتنی بر همان منطق کسانی است که به حضرت موسی خطاب کرده و گفتند: «تو همراه با خدای خودت بروید و بجنگید، ما اینجا نشستهایم».[۶۵] این همان عقیده نادرستی است که برای انسانیت درخواست و آرزوی نیکی و خیر شود، بدون اینکه کاری و تلاشی در راه استقرار آن انجام گیرد.
این رفتار برای هر کسی که ایمان به آن روز شکوهمند دارد، لازم و ضروری است، به هر اندازه که ایمان و اعتقاد داشته باشد، و اگر به تمام آن خصوصیات معتقد باشد، چنین رفتاری لازمتر است؛ به ویژه برای آن گروه از مسلمانانی که با دلیل و برهان برایشان ثابت شده است که حضرت مهدی نقشه عدالت جهانی و کامل خود را بر اساس دستورات دیانت مقدسه اسلام پایهریزی خواهد کرد. و اما آن مسلمان شیعهای که می‌داند امام و پیشوایش همزمان با اوست، و اعمال و رفتارش در معرض دید حضرت است و هر لحظه ممکن است به او بنگرد و کارهای زشت او باعث ناراحتی و تأسف حضرت میشود، او علاوه بر آنکه خود را آماده روز ظهور میکند، خود را در محضر آن حضرت دیده و در حضور او مسئولیت دارد و در تمام دوران زندگی مواظب است یک لحظه هم از فرمان آن حضرت سرپیچی نکند. این احساس خود موجب میشود که انسان زودتر به آن حد و درجه مطلوب برسد، که پیروزی در امتحان و آزمایش الهی و آمادگی برای روز موعود است[۶۶]. |
| ۲. آیت‌الله فاضل لنکرانی؛ |
|---|
|
آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی، در کتاب «گفتارهای مهدوی» در این‌باره گفته است:
«یکی از عناوین مهم معرفتی در فرهنگ دینی، مسأله انتظار است که نباید آن را به عنوان یک امر متوسط و معمولی و یا در ردیف سایر مستحبات و اعمال مستحبی قرار داد؛ زیرا در منابع معرفتی اسلامی از جمله آیات، روایات و سیره پیامبر اکرم (ص) و ائمه طاهرین (ع)، انتظار یکی از ضرورت‌های ایمانی هر مؤمنی در طول تاریخ دینی بشریت بوده است. در تبیین این مطلب، توجه به نکات ذیل اهمیت دارد.
پاسخ این است که این مطلب، یک اخبار صرف نیست، بلکه اخبار از وقوع یک واقعیت حتمی در جهان است؛ واقعیتی که تمام انبیاء عظام الهی (ع) وعده ظهور آن را داده‌اند. وعده ظهور یک مصلح کل و منجی صالح در روی زمین. وعده تحقق غایت خلقت در روزی خاص و با شکوه. آری، بعثت یکایک انبیاء بزرگوار الهی (ع) برای این بود که هر یک از ایشان، بخشی از دین را برای مردم زمان خود بازگو کنند و در این خلال، به امت خویش متذکر می‌شدند که نه پیام‌رسانی آنها تمام حقیقیت دین است و نه عمل مردم بر طبق آن پیام‌ها، غایت خلقت و مطلوب نهایی خداوند متعال به حساب میآید؛ بلکه قرار است که حقیقت دین، غایت خلقت و مطلوب نهایی خداوند در یک زمان خاصی در روی زمین محقق شود.
نتیجه اینکه، مسئله انتظار یکی از عمیق‌ترین مفاهیم دینی در میان تمامی ادیان الهی و از دقیق‌ترین مباحث الاهیاتی و آخرالزمانی است و لذا نمی‌‌توان آن را همانند یک عمل مستحبی دانست و یا در کنار یکی از مستحبات به حساب آورد.
ایمان بدون انتظار: این گونه است که انسان، به حداقل‌ها می‌اندیشد و قائل است که، تنها باید ایمان خویش را حفظ کرده و واجبات و محرمات را رعایت نماید؛ در این صورت روشن است که قطعاً انتظار در چنین افرادی، باعث تحرک و جنب و جوش نمیشود. ولی ویژگی: ایمان به همراه انتظار: این‌گونه است که انسان، به حداکثرها فکر میکند و معتقد است که: نه تنها باید ایمان خویش را حفظ کرده و واجبات و محرمات را رعایت نماید، بلکه به عنوان یک مسلمان و مؤمن، باید به دنبال تحقق مقصود خداوند متعال از خلقت آسمان‌ها و زمین و ارسال رسل و انزال کتب باشد و امیدوار به رویت آن روز به اصلاح خود و جامعه می‌پردازد؛ در این صورت بدیهی است که، انتظار در چنین انسانی، باعث تحرک و جنب و جوش میشود و هرگز او را آرام نمی‌‌گذارد. آری، انتظاری را که دین مبین اسلام از مسلمان و مؤمن می‌خواهد همین گونه انتظار است، نه انتظاری که انسان را منزوی کرده و بی‌اطلاع از اقدامات ضد دینی شیاطین نگه دارد و بدین روست که در روایات از قول پیامبر اکرم (ص) آمده است: «أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ انْتِظَارُ الْفَرَجِ[۶۹]؛ أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ[۷۰]؛ انْتِظَارُ الْفَرَجِ عِبَادَةٌ[۷۱]؛ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ[۷۲]؛ أَفْضَلُ جِهَادِ أُمتِی انْتِظَارُ الْفَرَجِ»[۷۳]. و یا این تعبیری که در کلمات امیرالمؤمنین (ع) هست که فرمودند: «انْتَظَرُوا الْفَرَجَ وَ لا تَیأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللهِ فَإِن أَحَب الْأَعْمَالِ إِلَی اللهِ عَز وَ جَل انْتِظَارُ الْفَرَجِ»[۷۴]
همین گونه انتظار است، نه انتظاری که انسان را منزوی کرده و او را بی‌اطلاع می‌خواهد از آن چه بر ضد دین واقع میشود. بنابراین آن انتظاری که دارای ثواب زیادی است، انتظاری است که منتظر به دنبال تحقق کامل دین، برای تمام بشریت باشد. بله این همان انتظاری است که انسان مؤمن را به تأسیس و تشکیل حکومت اسلامی سوق میدهد.
بله دشمنان اسلام و دشمنان بشریت، به دنبال تحریف مفهوم اصیل انتظاری هستند که همه انبیاء عظام (ع) به دنبال آن بوده‌اند و برای آن مبعوث شدند و به تبع، خود جزو منتظرین واقعی بوده‌اند. شیاطین و دشمنان به خوبی می‌دانند که آن ذوات مقدسه، به معنای صحیح و واقعی کلمه، منتظر بودند؛ منتظر ظهور دین کلی در کل زمین؛ منتظر هدایت همه ابناء بشریت؛ منتظر بلوغ نهایی جامعه از جهت عقل و درک و بالاخره منتظر حاکمیت یکپارچه فضائل اخلاقی بر جامعه انسانی. از این رو همواره به دنبال تحریف مفهوم انتظار بوده و هستند.
مرتبه اول: انتظار رسولان و انبیاء معظم الهی (ع): تمام انبیاء و رسولان الهی (ع) قبل از رسالت حضرت ختمی مرتبت (ص) منتظرند تا خاتم انبیاء (ص) و خاتم اوصیاء (ع) ظهور کند تا رسالت آنان در تمام ابعاد به بار بنشیند؛
ویژگی اول: برقراری عدالت و رفع ظلم؛ به عنوان مثال پیامبر اکرم (ص) در تبیین ویژگی آن زمان به عدم وقوع ظلم و برقراری قسط و عدل بین مردم اشاره فرموده و می‌فرمایند:«الْمَهْدِی مِنْ وُلْدِی تَکونُ لَهُ غَیبَةٌ، اذا ظهر یملأ الأرض قسطاً و عدلا کمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً»[۸۰] ویژگی دوم: برقراری نظم و امنیت؛ امام علی (ع) درباره ویژگی آن زمان میفرماید: «تَمْشِی الْمَرْأَةُ بَینَ الْعِرَاقِ وَ الشامِ لَا تَضَعُ قَدَمَیهَا إِلا عَلَی نَبَاتٍ وَ عَلَی رَأْسِهَا زَنْبِیلُهَا[زینتها] لَا یهَیجُهَا سَبُعٌ وَ لَا تَخَافُهُ»[۸۱]
ویژگی پنجم: محو عصیان و معصیت الهی؛ امام صادق (ع) در تبیین ویژگی‌های آن دوران به عدم انجام گناه در آن زمان که رکن رکین عبودیت الهی است، اشاره فرموده و می‌فرمایند: «وَ لَا یعْصُونَ اللهَ عَز وَ جَل فِی أَرْضِهِ»[۸۴]
ویژگی ششم: اوج تکامل دینی؛ یکی دیگر از ویژگی‌های دوران ظهور، رشد شخصیتی مردم از حیث عبادی است؛ چرا که بشر تا قبل از ظهور، به درستی نمیتواند خدا را عبادت کند. به عبارت دیگر، در طول تاریخ بشریت، عبادت خدا همواره یکی از متغیراتی بوده که اعصار مختلفی را پشت سر گذارده، تا به زمان رسول خدا (ص) رسیده است. در آن زمان، مسلمین با تربیتی که اسلام به عنوان آخرین دین و نبی مکرم اسلام (ص) به عنوان آخرین پیامبر و ائمه اطهار (ع) به عنوان آخرین هادیان الهی مربی آن بودند، به خوبی توانستند خدا را عبادت کنند؛ عبادتی که در میان شرایع الهی، هیج سابقه‌ای نداشت و برترین نوع عبادت به حساب می‌آمد؛ از این رو، دیگر کسی نمیتواند مانند مسلمین، خدا را عبادت کند، لکن کاملترین نوع عبادت، در زمان ظهور اتفاق می‌‌افتد، زیرا در آن زمان، همه چیز به خصوص دین و عبادت، در مرحله اعلای خود قرار میگیرد و این همان امری است که دین مبین اسلام به دنبال آن است. بر این اساس، کسانی که دین را در زمان ظهور، صرفاً امری شخصی و فردی معنا میکنند، واقعاً از مفاهیم و مبانی صحیح دینی بی‌اطلاعند. آری انتظاری که همه انبیاء معظم الهی (ع) و پیروان آنها، در طول تاریخ به دنبال آن بودند، صرف انتظار ظهور امام زمان (ع) برای خواندن دو رکعت نماز بیشتر نبوده، بلکه انتظار برای پیاده شدن ابعاد وسیع دین در آن عصر بوده است. یعنی همان انتظاری که انسان را به حرکت و حماسه در راه خدا، به تفکر و تدبر در آیات قرآن، به امر به معروف و نهی از منکر، به فتح قله‌های عقلانی و علمی، به اصلاح و تزکیه نفس و بسیاری از فضائل اخلاقی وادار میکند. |
| ۳. آیت‌الله صافی؛ |
|---|
|
آیت الله لطف‌الله صافی گلپایگانی، به نقل از کتاب «گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم» در این‌باره گفته است:
«جامعه منتظر، تمدنش اسلامی و برگرفته از قرآن مجید و براساس: ﴿تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا﴾[۸۶] و ﴿إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ﴾[۸۷] و «...لَا فَضْلَ لِعَرَبِيٍّ عَلَى عَجَمِي...»[۸۸] و هدایت‌های وحیانی و قرآنی است. جامعه منتظر، زنده، قوی و قدرتمند، شجاع، صادق، خودکفاء ﴿أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ﴾[۸۹] و ﴿أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ﴾[۹۰] در جامعه منتظر، زن و مرد، مسلم و مسلمه، مؤمن و مؤمنه، منتظر و منتظره باهم در تشکل هویت اسلامی تشریک مساعی دارند. در این جامعه، بانوان کرامت ویژه و خاص دارند و با مردان بیگانه اختلاط ندارند. جامعه منتظر، جامعه حجاب و عفت و پارسایی و پرهیز از ملاهی و مناهی است. اینها و ده‌ها ویژگی پسندیده دیگر از امتیازات جامعه منتظر ظهور است. البته هرچه روح انتظار در جامعه بیشتر دمیده شده باشد، این امتیازات در آن ظاهرتر است»[۹۱]. |
| ۴. آیت‌الله اراکی؛ |
|---|
|
آیت الله محسن اراکی، در کتاب «نگاهی به رسالت و امامت» در این‌باره گفته است:
«برای پاسخ به این سؤال لازم است به موارد زیر توجه شود:
با کمی تأمل در این سه مطلب معلوم خواهد شد که کاملترین شکل انتظار عملی امام زمان (ع) تشکیل حکومت اسلامی به رهبری فقیه عادل، آگاه، مدیر و مدبر است؛ زیرا برچیدن بساط ظلم حاکم بر جهان به وسیله امام زمان (ع) و یارانش، به وسیله معجزه صورت نخواهد گرفت، بلکه طبق روش‌های متعارف و جاری در جوامع انسانی و با استفاده از امکانات عادی تحقق می‌پذیرد. و اگر به این نکته توجه کنیم که به طور طبیعی، نهضتی که هدفش براندازی ظلم در سراسر جهان باشد با مقاومت شدید و یکپارچه قوای شرک و ظلم روبرو خواهد شد و کلیه قدرتمندان ظالم و سردمداران جنایت و تبعیض در جامعه بشر، به طور جمعی به مخالفت با آن خواهند پرداخت و از کلیه امکانات خود برای نابودی چنین نهضتی -و لااقل ایجاد مانع بر سر راه پیشرفت آن- استفاده خواهند کرد، این نتیجه به دست خواهد آمد که بدون تشکیل حکومتی با مشخصات زیر، آغاز چنین نهضتی امکان‌پذیر نیست:
|
| ۵. آیت‌الله آصفی؛ |
|---|
|
آیت‌الله محمد مهدی آصفی، در کتاب «انتظار پویا» در این‌باره گفته است:
ایشان با آنکه دارای "دل" هستند و طبیعت دل، نرمی و رأفت است؛ لیکن این دل‌ها در رویارویی با طاغوت‌ها و ستمگران، به تکه‌های آهن بدل میشوند که دیگر نرمی و رقت نمی‌شناسند. صلابت و نیرومندی، از ویژگی‌های نسل‌هایی است که خدای تعالی مسؤولیت تغییر [نظام‌های اجتماعی] و ایجاد انقلاب را به دوش آنان گذاشته است. همچنین این دو صفت از ویژگی نسل‌هایی است که خدای تعالی، آنان را در گردنه‌های بزرگ تاریخ برای انتقال مردم از مرحله‌ای به مرحله دیگر، برگزیده و گروه زمینه‌سازان، دارای این ویژگی‌ها است.
این نظام، از یک سری معادلات و موازنه‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی و خبری دقیق شکل گرفته است. همچنین این نظام از رژیم‌های سیاسی تشکیل یافته که به عنوان عضو یک خانواده جهانی محسوب میشوند و مجموعه‌ای از خطوط قرمز و سبز و زرد در میان آنها در زمینه حوادث، امتیازها، تنظیم نقش‌ها، تقسیم درآمدها، بازار و منابع ثروت و مناطق نفوذ وجود دارد. این مجموعه پیچیده، قدرت‌های بزرگ را به سلطه بر دنیا قادر ساخته است؛ همان‌طور که یک اهرم[۹۵] کوچک، انسان را در جابه‌جایی اجسام سنگین با کمترین حرکت، توانا میسازد. ازاین‌رو نظام جهانی، قبل و بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی، همچنان نزد همگان احترامش را حفظ کرده است؛ زیرا هر یک از آنان، به قدر گستره و توان خویش از این نظام بهره می‌برد. این جوانان (زمینه‌سازان ظهور امام عصر (ع))، به سادگی و بی‌هیچ تردیدی، این خطوط قرمز را زیر پا می‌گذارند و معادلات و موازنه‌های مورد توافق را بر هم می‌زنند. همچنین استقرار، توازن و شوکت جهانی این رژیم‌ها و سازمان‌های بین‌المللی را بی‌اعتبار می‌سازند. این سازمان‌ها و رژیم‌ها، نه قدرت سلطه بر این جوانان را دارند و نه توانایی تحمل یا دفعشان را؛ زیرا بیشترین توان این حکومت‌ها و هیبت جهانی‌شان، در رویارویی با حکومت‌ها و سازمان‌هایی همانند خودشان است و آخرین سلاح آنان قتل، زندان، شکنجه و تبعید است؛ حال آنکه این جوانان از هیچ‌یک از این امور نمی‌هراسند. ازاین‌رو، وصفی که در روایت درباره این گروه به کار رفته، بسیار دقیق است: «لَا تُزِلُّهُمُ الرِّيَاحُ الْعَوَاصِفُ وَ لَا يَمَلُّونَ مِنَ الْحَرَبِ وَ لَا يَجْبُنُونَ وَ عَلَى اللَّهِ يَتَوَكَّلُونَ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ»؛ "آنان را تندبادها نمی‌لرزاند، از نبرد دلتنگ و ملول نمی‌شوند و نمی‌هراسند، و بر خدا توکل میکنند و عاقبت [نیک] از آن پارسایان است". بی‌گمان آنکه [در دل] هراسی ندارد، از نبرد خسته و دلتنگ نمیشود و تندبادها او را تکان نمی‌دهد. نیرو و امتیاز اینان در آن است که نمی‌هراسند و دشواری اینها از دیدگاه حکومت‌ها و قدرت‌های بزرگ، در همین نکته نهفته است»[۹۶]. |
| ۶. آیت‌الله جوادی آملی؛ |
|---|
|
آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، در مقاله «ویژگی انتظار فرهیختگان حوزه و دانشگاه» در این‌باره گفته است:
«منتظران راستین، کسانی‌اند که هماره در قلمرو اندیشه‌های نظری، در مدار تعلیم کتاب و حکمت سِیر کنند و در منطقه انگیزه‌های عملی در محور تزکیه و تطهیر روح از یک سو و تحصیل حبّ آل عصمت و مودّت اهل طهارت(ع) از سوی دیگر، سفر نمایند تا به هجرت از جهل علمی و جهالت عملی کامیاب گردند. غرض آنکه کسی میتواند منتظر لبریز شدن مرز و بوم زندگی جامعه از عدل و قسط باشد که جان وی، مملو از دادخواهی و روح او مشحون از عدل پروری باشد. به طوری که نه سلطه‌گر باشد، نه سلطه‌پذیر؛ نهادینه نمودن چنین فرشته‌خویی، مرهون جزم علمی و عزم عملی مستمر است»[۹۷].
|
| ۷. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در دو کتاب «پرسمان مهدویت» و «درسنامه مهدویت ج۳» در این‌باره گفته است:
«از روایات به روشنی به دست میآید کسانی که برای آن انقلاب بزرگ تلاش میکنند، دارای صفات و ویژگی‌هایی هستند[۹۸] که در دو بخش قابل بررسی است: ۱. ویژگی‌های اعتقادی:
۲. ویژگی‌های رفتاری: در این بخش به اموری اشاره میشود که نمادهای رفتاری یک منتظر توانمند است. این ویژگی‌ها به طور عمده تحت عنوان "اطاعت محض از خداوند و اولیای او" گرد می‌آیند؛ زیرا شناخت خداوند و امام زمان(ع) و اعتقاد به آنان، باید عملی شود و تبلور حقیقی آن در اطاعت محض از آن انوار پاک ظاهر گردد. همسو کردن رفتارها، نیت‌ها و جهت گیری‌ها، طبق خواست رهبر الهی، از مهم‌ترین ویژگی‌های رهروان راستین است و این به خوبی در یاران امام مهدی(ع) وجود دارد. اگر کسی در مرحله شناخت، در حد ممکن معرفت کسب کرد، در مرحله اطاعت دچار تردید نخواهد شد. اگر کسی در آن مرحله دچار تردید و یا نقصان معرفتی باشد، در مرحله اطاعت هرگز پیرو خوبی نخواهد بود. امروزه که حضرت مهدی(ع) در پس پرده غیبت است، باید به اراده و فرمانش گردن نهاد و اگر کسی اکنون از دستورات آن حضرت اطاعت کند، در زمان ظهور نیز چنین خواهد بود. رسول گرامی اسلام(ص) در این‌باره فرمود: «"طوُبی لِمَنْ اَدرَکَ قائِمَ اَهلِ بَیْتی وَ هُوَ مُقتَدٍ بِهِ قَبْلَ قِیامِهِ یَتَولی وَلیهُ وَیَتَبرأُ مِنْ عَدُوهِ وَیَتَوَلی الاَئِمهَ الهادِیَهَ مِنْ قَبْلِهِ اوُلئِک رُفَقائی وَ ذَوُو وُدی وَ مَوَدتی وَاَکْرَمُ اُمتی عَلَی"»[۱۰۶]؛ خوشا به حال کسی که، قائم اهل بیت مرا درک کند؛ حال آنکه پیش از قیام او نیز پیرو او باشد. با دوست او دوست و با دشمن او دشمن و با رهبران و پیشوایان هدایتگر پیش از او نیز دوست باشد. اینان همنشین و دوستان من و گرامی‌ترین امت من، در نزد من هستند.
|
| ۸. حجت الاسلام و المسلمین انصاری؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین عبدالرحمن انصاری، در کتاب «در انتظار خورشید ولایت» در این‌باره گفته است:
«بر اساس بینش الهی، منتظران واقعی علاوه بر اینکه خود را از نظر فکری، علمی و اخلاقی اصلاح میکنند و قلب و دل خود را به صفات پسندیده زینت میدهند، در برابر نابسامانی‌های اجتماعی نیز ایستادگی میکنند و به امر معروف و نهی از منکر به عنوان یک فریضه مهم الهی که تحقق سایر دستورات خدا به آن بستگی دارد، می‌نگرند و معتقدند که باید در راه اصلاح جامعه تلاش کرد، چون اصلاحات اجتماعی هر چند به صورت جزئی و آرام آرام صورت گیرد، به نوبه خود در پیروزی به نظر نهایی حق مؤثر است و حرکت تاریخ را به سود طرفداران حق، جهت میدهد. به نظر آنها ظهور حضرت مهدی (ع) حلقه‌ای است از حلقه‌های مبارزه حق بر علیه باطل که در طول تاریخ استمرار داشته و این آخرین حلقه آن مبارزه است که به پیروزی نهایی حق می‌انجامد. سهیم بودن یک فرد در این کار بزرگ بستگی به این دارد که وی در عمل جزو گروه حق طلبان باشد و بر ضد باطل با نهایت تلاش، ستیز کند.
این دو جنبه اگر در عمق جان انسان رسوخ کند، منشأ دو رشته اعمال خواهد شد. این دو رشته اعمال عبارت است از: خودسازی و تزکیه نفس و ایجاد آمادگی جسمی و روحی جهت تحقق آن تحول بزرگ و فراگیر از یکسو و مبارزه با عوامل فساد و ظلم و گناه و آلودگی از سوی دیگر. روایات بسیاری که در رابطه با انتظار فرج وارد شده، ممکن است اشاره به مراحل متفاوت انتظار فرج باشد، چون همان طور که میزان فداکاری مجاهدان راه خدا در یاری دین حق با هم متفاوت است، میزان انتظار و خودسازی و آمادگی منتظران نیز درجات متفاوتی دارد. روشن است کسی که در خیمه رهبر آن انقلاب بزرگ جای دارد، نمیتواند یک فرد غافل و بی‌تفاوت باشد؛ آنجا جای هر کسی نیست، جای کسانی است که در اوج خود سازی و آمادگی جسمی و روحی قرار دارند. آنان باید بهترین افراد روی زمین باشند.
|
| ۹. حجت الاسلام و المسلمین مهدوی‌فرد؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین میرزا عباس مهدوی‌فرد، در کتاب «فلسفه انتظار» در این‌باره گفته است:
«ویژگی‌های منتظران واقعی عبارتند از:
|
| ۱۰. حجت الاسلام و المسلمین کوثری؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم کوثری، در مقاله «انتظار و وظایف منتظران» در این‌باره گفته است:
«جامعه منتظر در عصر غیبت کبری، با شناخت از وظایف خود، از امتحانات سر بلند و موفق بیرون میآید. امام سجاد (ع) در روایتی، سه اصل را برای منتظران مهدی در عصر غیبت بیان فرموده است: « إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ... الدُّعَاةُ إِلَى دِينِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سِرّاً وَ جَهْراً»[۱۲۰]. جامعه منتظر مهدی (ع)، در زمان غیبت سه اصل را باور دارند:
بنابراین، انتظار ظهور به معنای رفع مسئولیت شخصی و اجتماعی نیست، بلکه اهتمام به انجام مسئولیت است. آشفتگی‌‌های دوران غیبت و مشکلات جامعه بشری، امتحان بزرگ است که دینداران در این دوره در بوته آزمایش گذاشته میشود؛ زیرا مسلمانی، ادّعای پیروی از مهدیالگو:عج و انتظار ظهور حکومت جهانی او، با زبان نیست؛ باید دوستداران مهدیالگو:عج در این راستا آزمایش‌های سختی را- طبق سنّت الهی که قرآن میفرماید- سپری کنند. قرآن در این خصوص میفرماید: «آیا مردم پنداشته‌اند همان بگویند ایمان آورده‌ایم وانهاده میشوند و آنان را نمی‌آزمایند؟»[۱۲۱].آزمون الهی، شرط بالندگی و سعادت فرد و جامعه است؛ از این رو، صرف شعار مسلمانی و شیعه زبانی، کافی نیست؛ بلکه عمل خوب، انسان را الهی میسازد. در روایتی، امام صادق (ع)، دوره غیبت کبرای مهدی(ع) را دوره آزمایش و امتحان برای شیعیان دانسته میفرماید: « إِنَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَتَيْنِ: إِحْدَاهُمَا تَطُولُ حَتَّى يَقُولَ بَعْضُهُمْ: مَاتَ، وَ بَعْضُهُمْ يَقُولُ: قُتِلَ، وَ بَعْضُهُمْ يَقُولُ: ذَهَبَ فَلَا يَبْقَى عَلَى أَمْرِهِ مِنْ أَصْحَابِهِ إِلَّا نَفَرٌ يَسِيرٌ»[۱۲۲]؛ برای وجود مبارک حجّت خدا دو غیبت است: یکی از آن به اندازه طولانی میشود که انسان‌ها درباره او به تردید قرار گیرد. برخی گوید: مهدی از دنیا رفته، عده‌ای دیگر، گوید: کشته شده؛ اما دسته‌ای هم گوید: غیبت او گذشته و گروه اندکی درباره مهدی ثابت و معتقد میماند. پس، دوره غیبت برای شیعیان و منتظران ظهور، دوره امتحان است. در آن دوره بر جامعه، اوضاعی حاکم میشود که نگهداری دین، بسیار مشکل میشود. بسیاری از مردم در اثر ترس، یا طمع قدرت و دنیا، دین و ایمان خود را از دست میدهند یا دین، لقلقه زبان آنها می شود یا اینکه دین را مانع ریاست‌طلبی خود دانسته، کنار میگذارد و می‌‌گوید: دین، نمیتواند زندگی بشر را مدیریت کند و نقش دین، بر قراری رابطه شخصی انسان با خدا است»[۱۲۳]. |
{{پاسخ پرسش | عنوان پاسخ‌دهنده = ۱۱. حجت الاسلام و المسلمین دیرباز؛ | تصویر = 11192.jpg | پاسخ‌دهنده = عسکر دیرباز | پاسخ = حجت الاسلام و المسلمین عسکر دیرباز ، در مقاله «روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر» در این‌باره گفته است:
«برای جامعه منتظر که در انتظار آمدن و ظهور رهبری الهی به سر می‌برد، رهبری که در قید حیات است و در حیات اجتماعی انسان‌ها حضور دارد -گرچه به‌صورت ناشناخته- حجت الهی بر انسان‌هاست، واسطه فیض و برکات و هدایت‌های الهی برای انسان‌ها، بلکه سراسر هستی است، چند ویژگی آشکار قابل ذکر است:
۱. ایجاد و تعمیق روابط متقابل بین رهبر و مردم: بین رهبری جامعه در انتظار و مردم، روابط گسترده و عمیقی وجود دارد. در وجهی کلی، نوعی عشق، محبت و احترام عمیق از طرف جامعه نسبت به رهبر و متقابلاً نوعی صمیمیت، شفقت و عنایت از طرف رهبر نسبت به جامعه ابراز میشود.
رهبر جامعه منتظر، حضرت حجت(ع):
- از طریق موارد زیر به یاد افراد جامعه است:
- از این راه‌ها به جامعه و افراد آن کمک می‌رساند:
- از طریق دیدار حضوری با برخی افراد واجد شرایط که یا خود حضرت به دیدارشان می‌روند یا آنها توفیق تشرّف به محضر حضرت پیدا میکنند. متقابلاً از طرف جامعه منتظر و افرادش، این روابط به اشکال گوناگون و فراوانی ابراز میشوند از جمله:
- ابراز عشق و علاقه نسبت به حضرت حجت(ع)؛
- انتظار فرج او و دعا برای ظهورش؛
- اظهار اشتیاق نسبت به دیدارشان؛
- تشکیل مجالس به یاد او همراه با ذکر فضایل و مناقب حضرت؛
- اندوه و گریستن در فراق او؛
- انجام امور خیر به نیابت از او مانند خواندن نماز، طواف، زیارت پیامبر و امامان(ع)؛
- دادن صدقه برای تداوم سلامتی او و رفع کسالت احتمالی از او؛
- خوشحال کردن دوستداران او؛
- تجدید بیعت متوالی و متناوب با او.
۲. پرورش افراد صالح و توانا به عنوان یاوران خاص حضرت حجت(ع): برخورداری انبیا و اولیای الهی از یاورانی کارآمد، استوار، نستوه و جان بر کف، حقیقتی انکارناپذیر است. نقش یاوران در موفقیت‌های انبیای الهی مانند حضرت موسی[۱۲۴]، حضرت عیسی[۱۲۵]، پیامبر اسلام(ص)[۱۲۶] و در مورد امامان [[شیعه]ه؛ حضرت امام حسن[۱۲۷]، حضرت امام حسین[۱۲۸] و حضرت امام صادق[۱۲۹] در منابع دینی یادآوری شده است.
چنین سنتی در مورد حضرت حجت(ع) نیز جاری است و حضرت با یاوران خاصش فعالیت خود را آغاز خواهد کرد[۱۳۰].
به دلیل پدیده انتظار و لزوم آمادگی و پرورش افراد زبده و زمینه‌ساز و پا به رکاب، به‌طوری که هر آن، حضرت ظهور کند، بتوانند در سریع‌ترین زمان ممکن در خدمت حضرت باشند، جامعه منتظر عموماً و افراد معینی از آن به‌طور خاص، درصدد کسب آمادگی‌های لازم هستند؛ آمادگی‌های فکری -اعتقادی و روحیه‌ای -رفتاری.
با توجه به آنچه در برخی احادیث آمده است، چنین آمادگی‌هایی در مناطقی مانند قم[۱۳۱]، ری، یمن و طالقان علی‌القاعده باید بیشتر باشد. گروه‌هایی محکم و استوار با درجه بالایی از ایمان و روحیه جهادی دارای تشکل‌هایی اداری، سیاسی، نظامی و اطلاعاتی که بتوانند در سریع‌ترین زمان ممکن، بیشترین کارآیی را داشته باشند.
طبیعی است چنین افرادی از جامعه منتظر سر برمی‌آورند و چنین زمینه‌هایی در آن جامعه وجود دارد. پالایش درون، رشد نیروی مقاومت در برابر ناملایمات، مراقبت دایمی، احساس حضور در پیشگاه حضرت، سلامت اخلاقی، منحل نشدن در فساد پیرامون، پایداری در برابر رهبری‌های ناسالم، مقابله با تحریف و تخریب و آسیب‌های وارد بر پدیده انتظار و جامعه منتظر از جمله اموری است که در گروه یاوران آشکار و مشهود خواهد بود.این زمینه‌سازان و یاوران خاص علاوه بر آنکه محصول و برآیند جامعه منتظر هستند، در آن جامعه اثر می‌گذارند و موجبات تعالی بیشتر آن را فراهم میکنند.
۳. پویایی و متکامل بودن جامعه منتظر: نتیجه وجود دو ویژگی پیشین، از طرفی، تحقق جهت‌گیری خاص جامعه منتظر به سمت اهداف متعالی است که در نهایت، این جامعه پس از ظهور حضرت حجت(ع) به آن سمت حرکت خواهد کرد. از طرفی دیگر، جامعه منتظر، پویایی و تکامل بسیار پرشتاب‌تر در مقایسه با جوامع سالم و پویایی غیرمنتظره داشته باشد. دلیل این مطلب روشن است. وقتی جامعه‌ای از دل و جان به وضعیت آرمانی خود (جامعه جهانی حضرت مهدی(ع)) معتقد بود، درصدد شناخت کامل و دقیق آن برمی‌آید، راه‌ها و مراحل رسیدن به آن را شناسایی و موانع را برطرف خواهد کرد.
بدین ترتیب، هدفمندی و ایده‌آل را نصب العین خود قرار دادن، در کنار عوامل پیشین همراه با امدادهای الهی سبب حرکت پرشتاب‌تر جامعه به‌سوی کمالات و آرمان‌های مطرح در جامعه پس از ظهور خواهد شد»[۱۳۲]. }}
| ۱۲. حجت الاسلام و المسلمین عرفان؛ |
|---|
|
آقایان امیر محسن عرفان و محمد علی فلاح علی‌آباد، در مقاله «تبیین نقش گفتمان انتظار در مهندسی فرهنگ مقاومت» در این‌باره گفته‌اند:
|
| ۱۳. حجت الاسلام و المسلمین هاشمی شهیدی؛ |
|---|
|
حجت الاسلام و المسلمین سید اسدالله هاشمی شهیدی، در کتاب «ظهور حضرت مهدی از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان» در این‌باره گفته است:
«"پرهیزکاران، که به امام غایب می‌گروند، نماز به پا می‌دارند و از دارایی خود می‌بخشند، به قرآن و کتاب‌های آسمانی پیش، ایمان آورده، و به جهان ابدی یقین دارند[۱۵۱]. مردمان فرمانبردار، اخلاص‌کیش، نیکوکار، عزّتمند، قناعت‌پیشه، دین‌باور، ستمدیده، بردبار، پاک‌زاد، نیک‌سرشت، پاکدل، و خوش‌قلب (می‌باشند)[۱۵۲] که دلهایی سخت‌تر از پولاد دارند، و اگر بر کوهساری آهنین بگذرند از هم می‌پاشد[۱۵۳]، همچون مشک، همواره خوش‌بویند، و همچون ماه تابان، پیوسته فروزان[۱۵۴]، از سر نیزه تیزترند، و از شیر بیشه دلیرتر[۱۵۵]. آری! آنان، پارسایان شب و شیرمردان روزند[۱۵۶]. هرکس بخواهد که به هنگام رستاخیز حضرت مهدی(ع) از یاران او باشد، باید به خصایص فوق خود را بیاراید و در ایّام غیبت، به آداب و عقاید دینی خویش تمسّک جوید، و نگذارد شیطان در او شکّ و تردید راه دهد[۱۵۷]، شناخت و معرفت خویش را راست و درست گرداند، بر ایمان و یقین خویش بیفزاید، و تسلیم خاندان پیامبر شود به حدّی که در دلش چیزی نیابد که او را از فرمان آنها بازدارد"[۱۵۸]»[۱۵۹]. |
| ۱۴. آقای حکیمی؛ |
|---|
|
آقای امیر مهدی حکیمی، در کتاب «منتظر چشم به راهی فریادگر» در این‌باره گفته است:
«در بحث انتظار معیارهای بزرگ و اصول گوناگون مکتب (دین) وجود دارد، هم اصول و معیارهای فردی و هم اصول و معیارهای اجتماعی.
محور مهم دیگر انتظار، توجه به کتاب خداوند، قرآن، میباشد. زیرا که مهدی(ع) دانا به اسرار و رموز قرآن و زنده‌کننده همه احکام و برنامه‌های آن است و انسانی که منتظر ظهور او میباشد، منتظر روزی است که احکام قرآن جهانگیر شود و بر سراسر جهان حاکمیت یابد و کتاب آسمانی برنامه زندگی انسان گردد. و به همه راه‌ها و برنامه‌هایی که غیر قرآنی باشد و یا ناسازگار با تعالیم وحی، پشت میکند و آنها را پوک و بیهوده می‌انگارد. و این توجه به قرآن کریم و هدایت آن است. ره‌آورد این بینش، گرایشِ اصولی به قرآن و حاکمیت بخشیدن به تعالیم آن در همه پهنه‌های حیات فردی و اجتماعی است. معیار حیاتی دیگر انتظار، اعتقاد به امامت و رهبری است. مهدی(ع) وصی و آخرین جانشین پیامبر است. تمامی امامان او را یاد کرده‌اند[۱۶۰]. او فرزند و یادگار آنان و ادامه‌دهنده راه‌شان است و انتظار ظهور او بزرگترین تأکید بر اصل امامت و رهبری است.
جهت اول: اینکه مهدی(ع) به هنگام ظهور ستمگران و ظالمان را به سزای اعمال زشت‌شان می‌رساند و به مؤمنان و صالحان رحمت الاهی را می‌چشاند و این نمونه‌ای از چگونگی معاد و قیامت است.
|
| ۱۵. آقای دکتر احمدی؛ |
|---|
|
آقای دکتر علی اصغر احمدی، در مقاله «شیوه‌های ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان» در این‌باره گفته است:
|
| ۱۶. آقای هرنجی (کارشناس ارشد فقه)؛ |
|---|
|
آقای منصور هرنجی، در کتاب «انتظار و وظایف منتظران» در این‌باره گفته است:
«در بیان ویژگی‌های یاران حضرت مهدی(ع) از دو جهت باید تقسیم‌بندی صورت گیرد که به صورت مختصر مورد بررسی قرار میگیرد:
|
| ۱۷. آقای موسوی؛ |
|---|
|
آقای سید علی موسوی، در مقاله «فلسفه انتظار فرج با تأکید بر افضل اعمال بودن آن» در این‌باره گفته است:
|
| ۱۸. آقای یوسف مدن؛ |
|---|
|
آقای یوسف مدن، در کتاب «روان‌شناسی انتظار» در این‌باره گفته است:
«منظور ما از منتظران مجموعه افرادی هستند که به امام مهدی منتظر(ع) و متولد شده و موجود بالفعل، زنده و غایب ایمان دارند. کسی که در میان ما در زمین پهناور خداوند پنهان از چشم مردم زندگی میکند. این افراد در زمان پیامبر حضور نداشتند و او را ندیدند و حجت نیز از ایشان پنهان است؛ اما آنها با سیاهی مرکب روی کاغذ سفید ایمان آوردند یعنی با روایات و سخنانی که بشارت مهدی را داده‌اند؛ همچنین به اصول اسلام و ارکان و فروع آن ایمان آوردند و در انتظار امام غایب خود هستند که نام، صفات و نشانه‌های مشخص دارد؛ در دوره غیبت طولانی او صبوری میکنند و به علت ایمان‌شان به غیب بر محبت و ولایت او باقی و به عدالت او علاقه‌مند هستند. همانا ایشان کسانی هستند که خداوند در کتاب خود آنها را توصیف کرده است هنگامی که فرمود: ﴿هُدًى لِلْمُتَّقِينَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ...﴾[۱۹۴][۱۹۵]»[۱۹۶]. |
| ۱۹. خانم طاووسی؛ |
|---|
|
سرکار خانم سکینه طاووسی، در کتاب «انتظار از دیدگاه اهل بیت» در این‌باره گفته است:
«ایجاد حالت انتظار در انسان و منتظر نامیده شدن او، مستلزم تحقق مقدماتی است که با فراهم شدن آنها انتظار حاصل شدنی است و فرد به عنوان منتظر حقیقی شناخته میشود. مهم‌ترین مقدمات چهار عامل ذیل هستند:
|
| ۲۰. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛ |
|---|
|
پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند:
«اگر امام مهدی (ع) و اهداف قیام و انقلاب او به‌درستی شناخته شود، ویژگی‌های منتظران واقعی هم معلوم خواهد شد. امام مهدی (ع) سفیر الهی برای نجات جامعه بشری از ظلم و بی‌عدالتی و تباهی است. ارمغان ظهورش، عدالتگستری در همه شئون زندگی فردی و اجتماعی، ایجاد حیات عقلانی و خردمندانه، هدایت انسان به مسیر فطرت پاک خدایی و رها شدن از زنجیرهای بندگی غیرخداست. حال، منتظر واقعی نیز باید در جهت تحقق اهداف و آرمان‌های او حرکت کند و آنچه را بر خلاف خواسته حضرت است و ظهورش را به تأخیر می‌اندازد، ترک و با آنها مقابله کند. منتظر چنین روی‌دادی، باید در مجموعه‌هایی قرار گیرد که به تحقق دولت مهدوی کمک کند و از تشکیلات ستمگران و تبه‌کاران دوری بجوید؛ چرا که کمک به آنها و هم‌سویی با چنین جریان‌هایی، با اهداف امام عصر (ع) سازگاری ندارد. بر این اساس، برخی از ویژگی‌های منتظر واقعی به اختصار چنین است:
|
پرسش‌های مصداقی
- ویژگی‌های فکری و اعتقادی منتظران راستین چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های روحی و روانی منتظران راستین چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اخلاقی و تربیتی منتظران راستین چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های سیاسی منتظران راستین چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اقتصادی منتظران راستین چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های نظامی و انتظامی منتظران راستین چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های تبلیغاتی منتظران راستین چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های بین‌المللی منتظران راستین چیست؟ (پرسش)
- معنای انتظار چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای عام چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار به معنای خاص چیست؟ (پرسش)
- ارکان انتظار چیست؟ (پرسش)
- عناصر و اجزاء انتظار چیستند؟ (پرسش)
- هدف از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه ضرورتی دارد؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار قابل تحقق است؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در مکاتب فکری غیر دینی چیست؟ (پرسش)
- نقش انتظار در حرکت توحیدی چیست؟ (پرسش)
- انواع انتظار چیست؟ (پرسش)
- شدت انتظار شخص منتظر چگونه در آرزوها و دعاهای او تجلی پیدا میکند؟ (پرسش)
- لوازم انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه اهل سنت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین بودا درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا جنیان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- آیا فرشتگان در انتظار منجی موعود هستند؟ (پرسش)
- چرا گفته میشود امام مهدی منتظر ظهور است؟ (پرسش)
- دلایل انتظار فرج و امید به آینده چیست؟ (پرسش)
- آیا شیعیان در امر انتظار عجول و شتاب‌زده هستند؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب فراگیری ظلم و ستم میشود؟ (پرسش)
- آیا مسئله انتظار سبب تعطیلی احکام اسلامی میشود؟ (پرسش)
- آیا اندیشه انتظار موعود در امت‌های پیشین بوده است؟ (پرسش)
- آیا انتظار در میان ادیان و ملل گوناگون سابقه‌ای دارد؟ (پرسش)
- منشأ نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- آفات نگاه عامیانه به ظهور منجی چیست؟ (پرسش)
- گونه‌های احادیث درباره انتظار چیستند؟ (پرسش)
- نمادهای انتظار چیستند؟ (پرسش)
- آیا دعای ندبه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا دعای عهد از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا زیارت آل یاسین از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد جمکران از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد کوفه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد صعصعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا مسجد سهله از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا عید نیمه شعبان از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- آیا روز جمعه از نمادهای انتظار است؟ چرا؟ (پرسش)
- چرا کسانی که انتظار امام مهدی را می‌کشیده‌اند بعد از ظهور به مخالفت با ایشان برمی‌خیزند؟ (پرسش)
- ویژگی‌های اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- شیوه ابراز اعتراض به وضع موجود در راستای انتظار امام مهدی چگونه است؟ (پرسش)
- منظور از عمومیت انتظار چیست؟ (پرسش)
- مبانی اشتیاق به فرج چیست؟ (پرسش)
- چگونه می‌توان انتظار را در جامعه ترویج داد؟ (پرسش)
- آیا مراد از انتظار تنها انتظار قلبی است؟ (پرسش)
- منظور از انتظار، انتظار فردی است یا انتظار امت؟ (پرسش)
- منظور از انتظار امام و امت چیست؟ (پرسش)
- شرایط انتظار واقعی چیست؟ (پرسش)
- انتظار عملی به چه معناست؟ (پرسش)
- آیا انتظار مذهب اعتراض است؟ (پرسش)
- آیا انتظار به معنای گوشه‌گیری و احتراز است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج مورد اتفاق همه مسلمین است؟ (پرسش)
- مسئولیت اجتماعی مسلمین درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- کاملترین شکل انتظار عملی برای مقدمه ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- انتظار فرج با سرنوشت بشریت چه پیوندی دارد؟ (پرسش)
- مقصود از انتظار مسیحا چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار ویرانگر چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار سازنده چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- منظور از انتظار غیر مسئولانه چیست؟ (پرسش)
- انواع برداشت از انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه شیعه درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین زرتشت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه آیین هندو درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه یهود درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- دیدگاه مسیحیت درباره انتظار چیست؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- علت برداشت‌های انحرافی از انتظار چیست؟ (پرسش)
- آیا انتظار امام مهدی واجب است؟ (پرسش)
- عوامل ایجاد کننده انتظار چیستند؟ (پرسش)
- لوازم تعریف انتظار چیست؟ (پرسش)
- نقطه مقابل انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با شدت گرفتاری‌ها چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی منتظر چه چیزی است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج باید با قصد قربت باشد؟ (پرسش)
- مراتب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- رابطه محبت با انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- بالاترین درجه انتظار فرج امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- مشاهده وقوع ظلم در زمین چگونه انتظار فرج را در مؤمن تشدید میکند؟ (پرسش)
- چه رابطه‌ای میان انتظار فرج و ایمان وجود دارد؟ (پرسش)
- انتظار منجی در ادوار مختلف دعوت‌های الهی چه معنایی داشته است؟ (پرسش)
- اندیشه انتظار موعود در اسلام چگونه است؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج افضل الاعمال است؟ (پرسش)
- انتظار فرج چیست و چرا بهترین عمل خوانده شده است؟ (پرسش)
- برداشت‌های نادرست از انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- آیا مکاتب فلسفی نیز انتظار فرج را امری ارزشی می‌دانند؟ (پرسش)
- آیا در کتاب مقدس یهود سخن از انتظار فرج به میان آمده است؟ (پرسش)
- مقصود از روایات مطلق در باب انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- چه امتیازی در انتظار منجی موجود است؟ (پرسش)
- آیا تأخیر در فرج موجب قساوت قلب میشود؟ (پرسش)
- آیا انتظار طولانی فرج خسته کننده و ملالتآور است؟ (پرسش)
- علت سختی انتظار چیست و چرا میگویند انتظار زیباست؟ زیبایی انتظار در چیست؟ (پرسش)
- امام مهدی در قبال منتظران و شیعیان چه عنایاتی دارند؟ (پرسش)
- منتظران امام مهدی که در قرنهای گذشته بدون پاین انتظارشان فوت کرده‌اند؛ چه تضمینی وجود دارد که انتظار ما به ثمر برسد؟ (پرسش)
- آیا انتظار موجب انفعال جامعه نمیشود؟ (پرسش)
- فرج مردم جهان در چیست و چرا انتظار فرج فضیلت و ارزش بیشتری دارد؟ (پرسش)
- خاستگاه و منشأ اصلی انتظار ظهور «مصلح و نجاتدهنده بزرگ» چیست؟ (پرسش)
- دعا برای تعجیل فرج چه تأثیری در فرج شیعیان دارد؟ (پرسش)
- دعای اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن به چه منظوری خوانده میشود؟ (پرسش)
- آیات مربوط به ظهور و انتظار کدامند؟ (پرسش)
- انتظار در دیگر روزهای سال چگونه معنا پیدا میکند؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با بهداشت روان چیست؟ (پرسش)
- رابطه انتظار با آینده جهان چیست؟ (پرسش)
- فلسفه انتظار چیست؟ (پرسش)
- باور به ظهور امام مهدی چگونه عامل پایداری و استقامت شیعه میشود؟ (پرسش)
- انتظار فرج چه فضیلتی دارد؟ (پرسش)
- جایگاه انتظار در فرهنگ شیعه چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار اهمیت و جایگاه ویژه و برجسته‌ای دارد؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج افضل اعمال است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در دوران غیبت چیست؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- چه نوع انتظاری راجح است؟ (پرسش)
- دانش آموزان چگونه باید منتظر امام مهدی باشند؟ (پرسش)
- رضایت امام مهدی از چه راهی به دست میآید؟ (پرسش)
- آیا شیعیان و منتظران ظهور افزون‌بر وظایف فردی و دینی تکالیف سیاسی و اجتماعی نیز دارند؟ (پرسش)
- آیا برای منتظر واقعی بودن اقدام‌های سیاسی و اجتماعی خاصی باید انجام داد؟ (پرسش)
- وظایف ما در دوران غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- چه تناسبی میان انتظار موعود و مبارزه با فساد وجود دارد؟ آیا انتظار به معنای ساکت ماندن نیست؟ (پرسش)
- چه مقام و منزلتی در روایات برای منتظران بیان شده است؟ (پرسش)
- جامعه منتظر دارای چه ویژگی‌هایی است؟ (پرسش)
- انتظارات امام مهدی از منتظران چیست؟ (پرسش)
- صرفنظر از وظایف شخصی در قبال امام مهدی وظایف خود انسان منتظر به‌طور کلی چیست؟ (پرسش)
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- منتظران راستین امام مهدی دارای چه فضیلت و منزلتی هستند؟
- منتظران برجسته همچون علما باید چه عملکردی داشته باشند؟ (پرسش)
- در روایات چه پاداشی برای منتظران امام مهدی بیان شده است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های منتظران واقعی در این دوران چیست؟ (پرسش)
- آیا تنها انتظار فرج برای ظهور امام مهدی کافی است؟ (پرسش)
- ویژگی‌های انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد اعتقادی چیست؟ (پرسش)
- ویژگی‌های فرهنگ انتظار در ابعاد علمی و اخلاقی چیست؟ (پرسش)
- فواید و آثار انتظار چیست؟ (پرسش)
- آثار فردی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار اجتماعی انتظار امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آثار تربیتی انتظار چیست؟ (پرسش)
- چرا انتظار فرج امام مهدی موجب گشایش میشود؟ (پرسش)
- عنصر انتظار چگونه در آمادگی نظامی منتظران تأثیر دارد؟ (پرسش)
- چگونه روحیه انتظار را در خود تقویت کنیم؟ (پرسش)
- آیا انتظار فرج منشأ فرج‌های مادی برای منتظر خواهد بود؟ (پرسش)
- انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)
- ابعاد اعتقادی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
- ابعاد عملی انتظار فرج چیست؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲.
- ↑ ر.ک: مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۹۸.
- ↑ ر.ک: دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص ۱۲۱-۱۲۳.
- ↑ ر.ک: صمیمی، سیمین، عرصه‌های تأثیرگذاری اعتقاد به مهدویت در اصلاح فرد از دیدگاه قرآن و حدیث.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸.
- ↑ «رِجالٌ مُؤمِنُونَ عَرِفُوا اللهَ حَق مَعرِفَتِهِ وَهُمْ اَنْصارُالمَهْدِی فِی آخِرِ الزمانِ»؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۸؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۲۹، ح۶۶.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳ ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ ر.ک: فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی، ص۱۵۱-۱۶۰؛ دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص۱۲۱-۱۲۳.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ «یَا عَلِیُّ وَ اعْلَمْ أَنَّ أَعْظَمَ النَّاسِ یَقِیناً، قَوْمٌ یَکُونُونَ فِی آخِرِ الزَّمَانِ لَمْ یَلْحَقُوا النَّبِیَّ وَ حُجِبَ عَنْهُمُ الْحُجَّةُ فَآمَنُوا بِسَوَادٍ فِی بَیَاضٍ»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۵٢، ص ١٢۵.
- ↑ ر.ک: موسوی، سید علی، فلسفه انتظار فرج با تأکید بر افضل اعمال بودن آن، ص۲۳۲؛ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر، ص۳۵.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹؛ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر، ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ جوادی آملی، عبدالله، ویژگی انتظار فرهیختگان حوزه و دانشگاه.
- ↑ ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، ویژگی انتظار فرهیختگان حوزه و دانشگاه.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ «اِعرِفْ اِمامَکَ فَاِذا عَرَفْتَهُ لَمْ یَضُرکَ؛ تَقَدمَ هَذا الامرُ اَمْ تَأَخرَ... فَمَنْ عَرَفَ اِمامَهُ کانَ کَمَنْ هُوَ فِی فُسْطاطِ القائِمِ»؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص ۳۳۱، ح۷.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹؛ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر، ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص ۱۱و۱۲.
- ↑ ر.ک: [[پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر، ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲.
- ↑ «قال الصادق(ع): إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیدًا وَنَرَاهُ قَرِیبًا»؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۹۹، ب ۷، ص ۱۱۲، ح ۲.
- ↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ ر.ک: محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام مهدی، ج ۵، ص ۳۱۲ ـ ۳۱۴.
- ↑ ر.ک: احمدی، علی اصغر، شیوه‌های ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۴۹-۱۵۳.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.
- ↑ ر.ک: طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص ۲۱-۲۲؛ جوادی آملی، عبدالله، ویژگی انتظار فرهیختگان حوزه و دانشگاه.
- ↑ ر.ک: الهی‌نژاد، حسین، ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر، ص ۲۶۵.
- ↑ ر.ک: دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص ۱۱۸.
- ↑ ر.ک: [[میرزا عباس مهدوی‌فرد|مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار (کتاب)|فلسفه انتظار، ص۲۰۰-۲۰۱.
- ↑ «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْیَنْتَظِرْ وَ لْیَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِرٌ»؛ غیبت نعمانی، ص۲۰۷.
- ↑ ر.ک: نویسندگان آفتاب مهر، ج۲، ص ۱۳۴ ـ ۱۳۷؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید ۵، ص۲۴۲؛ نصرآبادی، علی باقی، نقش فرهنگ انتظار در پویایی جامعه مطلوب، ص ۱۳۱-۱۳۲؛ الهی‌نژاد، حسین، ویژگی‌های منتظران و جامعه منتظر، ص ۲۶۵؛ گرجیان، محمد مهدی، تحلیل کارآمدی انتظار در حیات طیبه، ص ۲۲؛ موسوی‌نسب، سید جعفر، دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج ۱، ص ۳۲۴؛ شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۸۴-۸۸.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص۱۵؛ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹-۲۱۲.
- ↑ ر.ک: انصاری، عبدالرحمن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۶؛ پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها ص ۹۸
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ ر.ک: صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.
- ↑ «کَدَّادُونَ مُجِدُّونَ فِی طَاعَتِه»؛ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۶۳.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ امیر مهدی حکیمی|حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر (کتاب)|منتظر چشم به راهی فریادگر ص ۳۵.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران ۲ (کتاب)|انتظار و وظایف منتظران]]، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: قائمی، علی، نگاهی به مسأله انتظار، ص۸۱-۸۶.
- ↑ ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، حکومت جهانی حضرت مهدی، ص۸۴ - ۷۹.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر ص ۳۵.
- ↑ ر.ک: فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی، ص ۱۵۱-۱۶۰.
- ↑ ر.ک: احمدی، علی اصغر، شیوه‌های ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۴۹-۱۵۳؛ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.
- ↑ ر.ک: اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴-۹۶.
- ↑ ر.ک: شفائی، محبوب، موعود حق، ص ۸۴-۸۸.
- ↑ «ای مؤمنان! شکیبایی ورزید و یکدیگر را به شکیب فرا خوانید و از مرزها نگهبانی کنید و از خداوند پروا بدارید باشد که رستگار شوید» سوره آل عمران، آیه ۲۰۰.
- ↑ «اصْبِرُوا عَلَی أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ صابِرُوا عَدُوَّکُمْ وَ رابِطُوا إِمَامَکُمُ الْمُنْتَظَرَ»؛ الغیبه نعمانی، ص۱۹۹.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۶۸.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر، ص ۳۵.
- ↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳، ص۵۴-۶۱ و پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ «فَإِن الرجُلَ مِنهُم یعطَی قُوهَ أَربَعینَ رَجُلاً وَ إِن قَلبَهُ لَأشَد مِن زُبَرِ الحَدِیدِ وَ لَو مَروا بِجِبَالِ لَقَطَعُوهَا لَا یکُونَ سُیوفَهُم حَتی یرضَی اللهُ عَزوَجَل»؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص ۶۷۳، ح ۲۶.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.
- ↑ ر.ک: هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶؛ دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص ۱۲۱-۱۲۳.
- ↑ «قُلُوبَهُمْ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ، لَاتُزِلُّهُمُ الرِّیَاحُ الْعَوَاصِفُ»؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار ج ۵۷ ص ۲۱۶.
- ↑ ر.ک: حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر، ص ۳۵؛ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ ر.ک: انصاری، عبدالرحمن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۶
- ↑ ر.ک: آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.
- ↑ مائده، ۲۴.
- ↑ صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص۳۵۶-۳۵۹.
- ↑ «و ما در زبور پس از تورات نوشته‌ایم که این زمین را بندگان صالح من به میراث خواهند برد». سوره انبیاء، آیه ۱۰۵.
- ↑ «اوست آن خدایی که پیامبر خود را همراه با هدایت و دین راستین فرستاد تا آن دین را بر همه ادیان پیروز گرداند، هر چند مشرکان را ناخوش آید». سوره صف، آیه ۹.
- ↑ بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۵۲،، ص۱۳۳، باب۲۲.
- ↑ الزام الناصب، یزدی حائری، ص۱۳۷؛ بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۲۲.
- ↑ بحارالأنوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۲۲.
- ↑ نهج الفصاحة، ص۷۸، ینابیع المودة، قندوزی، ج۳، ص۱۶۹.
- ↑ «محبوب‌ترین اعمال به سوی خدای عزوجل انتظار فرج است برترین کارهای امت من انتظار فرج است. انتظار فرج عبادت است والاترین عبادت، انتظار فرج است بالاترین جهاد امت من، انتظار فرج است» تحف العقول، ابن شعبه حرانی، ص۳۳؛ بحارالأنوار، مجلسی، ج۵۱، ص۱۵۶.
- ↑ «در انتظار گشایش باشید و از رحمت خداوند ناامید نشوید؛ زیرا دوست داشتنی‌ترین کارها نزد خداوند انتظار گشایش است». نوادر الأخبار فیما یتعلق باصول الدین، محمد محسن فیض کاشانی، ص۲۴۹.
- ↑ «هر کسی که در انتظار حکومت ما باشد، بسان کسی است که در راه خدا به خون خویش درغلتیده است». کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق، ص۶۴۵.
- ↑ «آن گروه از مردم عصر غیبت امام دوازدهم که امامت او را پذیرفته و منتظر ظهور او هستند، برترین مردم همه روزگاران هستند». ریاض‌الأبرار فی مناقب الأئمة الأطهار، نعمت الله جزائری، ج۳، ص۱۲۸.
- ↑ «خوشا به حال شیعیان قائم ما که در زمان غیبتش منتظر ظهور او هستند و در هنگام ظهورش فرمانبردار او، آنان دوستان خدا هستند، همان‌ها که نه ترس به دل راه میدهند و نه اندوهگین میشوند». کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق، ج۲، ص۳۵۷.
- ↑ «هر که منتظر این امر باشد و بمیرد مانند کسی است که با قائم (ع) در خیمه‌اش باشد، نه بلکه مانند کسی است که پیش روی رسول خدا (ص) شمشیر زده باشد». کمال الدین و تمام النعمة، شیخ صدوق، ج۲، ص۳۳۸.
- ↑ صحیفه نور، امام خمینی، ج۱۸، ص۲۶۹.
- ↑ «مهدی از فرزندان من است. او را غیبتی هست. زمانی که ظهور کند، زمین را از قسط و عدل پر سازد چنانکه از ظلم و جور پر شده باشد». ینابیع المودة، قندوزی، ج۳، باب۷۸.
- ↑ «اگر قائم ما قیام کند...زنی تواند زنبیل [زینت] به سر، بین عراق و شام رفت و آمد کند و جز بر سر سبزه قدم نگذارد، و درنده‌ای او را نلرزاند و نترساند». تحف العقول، حرانی، النص، ۱۱۵.
- ↑ «وقتی که قائم ما قیام کند خدا دستش را بر سر بندگان میگذارد تا عقل‌هایشان را جامع [و در بردارنده همه چیز] گرداند و افکار [و آرزوها]یشان جامه کمال پوشیده». کافی؛ شیخ کلینی، ج۱، ص۲۵؛ بحار الانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۲۸؛ با کمی اختلاف: کمال الدین، شیخ صدوق، ج۲، ص۶۸۵.
- ↑ «علم، بیست و هفت حرف است و همه آن علم‌هایی که پیامبران آورده‌اند دو حرف است. پس مردم تا قیام حضرت مهدی بیش از دو حرف از علم را نمی‌دانند. پس زمانی که قائم قیام میکند، خارج می‌نماید بیست و پنج حرف دیگر را و بین مردم منتشر می‌نماید». بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۳۳۶.
- ↑ «در زمین به نافرمانی خدا نمی‌پردازند». منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر (ع)، آیت الله العظمی حاج شیخ لطف الله صافی گلپایگانی دامت برکاته، ص۴۹۷، ح۸.
- ↑ فاضل لنکرانی، محمد جواد، گفتارهای مهدوی، ص ۱۵۱-۱۶۰.
- ↑ «بیایید بر کلمه‌ای که میان ما و شما برابر است هم‌داستان شویم که: جز خداوند را نپرستیم و چیزی را شریک او ندانیم» سوره آل عمران، آیه ۶۴.
- ↑ «بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست» سوره حجرات، آیه ۱۳.
- ↑ ابو الفتح کراجکی، معدن الجواهر، ص ۲۱:... عربی بر عجمی برتری ندارد....
- ↑ «بر کافران سختگیر، میان خویش مهربانند..». سوره فتح، آیه ۲۹.
- ↑ «در برابر مؤمنان خاکسار و در برابر کافران دشوارند» سوره مائده، آیه ۵۴.
- ↑ صافی گلپایگانی، لطف‌الله، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۵.
- ↑ اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص۹۴-۹۶.
- ↑ «و چون وعده نخست (از) آن دو (تباهی) فرا رسد بندگانی سخت جنگاور را که داریم بر شما برمی‌انگیزیم» سوره اسراء، آیه ۵.
- ↑ دلهایشان همچون پاره‌های آهن است که طوفان‌ها آنان را نلرزاند.
- ↑ اهرم: میله آهنی ضخیمی که به وسیله آن اجسام سنگین را جابه‌جا میکنند.
- ↑ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص ۳۶.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، ویژگی انتظار فرهیختگان حوزه و دانشگاه.
- ↑ از یک نگاه این ویژگی‌ها همان صفات منتظران است.
- ↑ ذاریات، آیه ۵۶.
- ↑ علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۸؛ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۷، ص ۲۲۹، ح۶۶.
- ↑ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۷، ح۸۲.
- ↑ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۴۰۹؛ و نیز نک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۷۸، ح۲.
- ↑ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص ۳۳۱، ح۷.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۷۱، ح۲.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۱، ص ۳۳۷، ح۵؛ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج ۲، ص ۳۴۲، ح۲۴؛ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص ۱۶۶، ح۶.
- ↑ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص ۲۸۶، ح ۲و ۳؛ طوسی، کتاب الغیبه، ص ۴۵۶.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۳۵، ح۱.
- ↑ محمد بن ابراهیم نعمانی، الغیبه، ص۲۰۰، ح۱۶.
- ↑ به یاری خداوند در جلد پایانی این مجموعه، به طور مفصل به این بحث می‌پردازیم.
- ↑ انفال، آیه ۶۰.
- ↑ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص ۶۷۳، ح ۲۶.
- ↑ محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۸.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۴-۶۱.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص ۱۹۹- ۲۱۲.
- ↑ «إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلُونَ بِإِمَامَتِهِ الْمُنْتَظِرُونَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِي ذَلِكَ الزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِينَ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ (ص) بِالسَّيْفِ أُولَئِكَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِيعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَى دِينِ اللَّهِ سِرّاً وَ جَهْراً وَ قَالَ ع انْتِظَارُ الْفَرَجِ مِنْ أَعْظَمِ الْفَرَجِ»، بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۲.
- ↑ انصاری؛عبدالرحمن، در انتظار خورشید ولایت، ص ۱۲۶.
- ↑ (برای من دیدار مردم بدون دیدن تو گران است)؛ منتهی الامال، ج ۲، ص ۱۵۲، تا ص ۸۷۲.
- ↑ منتهی الامال، ج ۲، ص ۸۵۲ تا ۸۷۲.
- ↑ مهدوی‌فرد، میرزا عباس، فلسفه انتظار، ص137-138.
- ↑ محمد باقر مجلسی،پیشین،ج۵۲، ص۱۲۲.
- ↑ ﴿أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ﴾ سوره عنکبوت، آیه ۲.
- ↑ ابن ابی زینب محمد بن ابراهیم نعمانی، کتاب الغیبه نعمانی، ترجمه: محمد جواد غفاری، تهران، کتابخانه صدوق،۱۳۶۳ش، ص۱۷۱.
- ↑ کوثری، ابراهیم، انتظار و وظایف منتظران، ص 11و12.
- ↑ ﴿وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا﴾ «و از خانواده‌ام دستیاری برایم بگمار» سوره طه، آیه ۲۹.
- ↑ ﴿مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ... نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ﴾ «چه کسانی در راه خداوند یاوران من خواهند بود؟ حواریان گفتند: ما یاوران (دین) خداوندیم» سوره صف، آیه ۱۴.
- ↑ ﴿وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ﴾ «و اگر از هم در برابر پیامبر پشتیبانی کنید بی‌گمان خداوند و جبرئیل و (آن) مؤمن شایسته، یار اویند و فرشتگان هم پس از آن پشتیبان وی‌اند» سوره تحریم، آیه ۴.
- ↑ « وَ اللَّهِ مَا سَلَّمْتُ الْأَمْرَ إِلَيْهِ إِلَّا أَنِّي لَمْ أَجِدْ أَنْصَاراً» (بحارالانوار، ج۴۴، ص۱۴۷).
- ↑ «فَإِنِّي لَا أَعْلَمُ أَصْحَاباً أَوْفَى وَ لَا خَيْراً مِنْ أَصْحَابِي» (الموسوعة لکلمات الامام حسین، ص۳۹۴).
- ↑ قضیه سدیر صیرفی با امام صادق که چرا قیام صورت نمی‌گیرد: « لَوْ كَانَ لِي شِيعَةٌ بِعَدَدِ هَذِهِ الْجِدَاءِ مَا وَسِعَنِي الْقُعُودُ» (بحارالانوار، ج۶۴، ص۱۶۱).
- ↑ در توقیع شریف ذکر شده است: « وَ لَوْ أَنَّ أَشْيَاعَنَا وَفَّقَهُمُ اللَّهُ لِطَاعَتِهِ عَلَى اجْتِمَاعٍ مِنَ الْقُلُوبِ فِي الْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ عَلَيْهِمْ لَمَا تَأَخَّرَ عَنْهُمُ الْيُمْنُ بِلِقَائِنَا وَ لَتَعَجَّلَتْ لَهُمُ السَّعَادَةُ بِمُشَاهَدَتِنَا عَلَى حَقِّ الْمَعْرِفَةِ وَ صِدْقِهَا مِنْهُمْ بِنَا» (الاحتجاج، ج۲؛ بحارالانوار، ج۵۳، ص۱۷۷).
- ↑ « رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ قُمَّ يَدْعُو النَّاسَ إِلَى الْحَقِّ يَجْتَمِعُ مَعَهُ قَوْمٌ كَزُبَرِ الْحَدِيدِ» (سفینة البحار، ج۲، ص۴۴۶). « لَيْسَ فِي الرَّايَاتِ أَهْدَى مِنْ رَايَةِ الْيَمَانِيِّ» (بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۳۲). « وَيْحاً لِلطَّالَقَانِ فَإِنَّ لِلَّهِ تَعَالَى بِهَا كُنُوزاً لَيْسَتْ مِنْ ذَهَبٍ وَ لَا فِضَّةٍ وَ لَكِنْ بِهَا رِجَالٌ مُؤْمِنُونَ عَرَفُوا اللَّهَ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ وَ هُمْ أَنْصَارُ الْمَهْدِيِّ فِي آخِرِ الزَّمَانِ» (بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۰۷).
- ↑ دیرباز، عسکر، روش‌های اثرگذاری انتظار در جامعه منتظر، ص۱۲۱-۱۲۳.
- ↑ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج۲، ص۴۹۹.
- ↑ «قُلُوبَهُمْ كَزُبَرِ الْحَدِيدِ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۸، ص۲۹۴.
- ↑ «رِجَالٌ كَأَنَّ قُلُوبَهُمْ زُبَرُ الْحَدِيدِ لَا يَشُوبُهَا شَكٌّ فِي ذَاتِ اللَّهِ»؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۵۲، ص۳۰۸.
- ↑ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، ج۲، ص۴۷۸.
- ↑ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد، ج۱، ص۳۰۲؛ ابن‌أبی الحدید، عبد الحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۲۲؛ راوندی، قطب الدین، الدعوات، ص۴۱؛ کراجکی، محمد بن علی، معدن الجواهر، ص۲۶؛ ابن بابویه، علی بن حسین، الإمامه و التبصره، ص۲۱؛ ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، ج۲، ص۴۷۹.
- ↑ « انْتِظَارُ الْفَرَجِ بِالصَّبْرِ عِبَادَةٌ»؛ راوندی، قطب الدین، الدعوات، ص۴۱.
- ↑ «مَا أَحْسَنَ الصَّبْرَ وَ انْتِظَارَ الْفَرَجِ»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج۲، ص۶۴۵.
- ↑ ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، ص۲۰۱.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۸، ص۳۷.
- ↑ ابن بابویه، ۱۳۷۸، ج۱: ۶۸.
- ↑ «قتاد» درختی بسیار محکم است که دارای خارهای سوزانی است (فراهیدی، خلیل بن أحمد، العین، ج۵، ص۱۱۲) و تراشیدن خارهای سوزان و محکم آن درخت با دست که «خرط قتاد» نامیده میشود (فراهیدی، خلیل بن أحمد، العین، ج۴، ص۲۱۵)؛ امری بسیار طاقت‌فرسا است. ازاین‌رو، در ادبیات عرب «خرط قتاد» کنایه از کار بسیار مشکل است.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۳۵.
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ج۱، ص۸۴.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، ص۴۵۷.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۸، ص۳۷.
- ↑ «وَ اسْتَنْقِذْ بِهِ عِبَادَكَ الْمُؤْمِنِينَ مِنَ الذُّلِّ»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین، ج۲، ص۵۱۳.
- ↑ «لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَةً فَلْيَتَّقِ اللَّهَ عَبْدٌ وَ لْيَتَمَسَّكْ بِدِينِهِ»؛ نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، ص۱۶۹.
- ↑ عرفان، امیر محسن و فلاح علی‌آباد، محمد علی، تبیین نقش گفتمان انتظار در مهندسی فرهنگ مقاومت، ص۱۸-۲۱.
- ↑ تفسیر نور الثقلین، ج۱، ص۳۱، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم.
- ↑ مختصر بصائر الدرجات، ص۱۸۸- ۱۸۹.
- ↑ الزام الناصب، ج۱، ص۶۷.
- ↑ کمال الدین، باب ۲۴، ح۱۱، با ترجمه فارسی، ج۱، ص۳۸۴. و عربی، ج۱، باب ۲۴، ص۲۶۸، ح۱۲.
- ↑ بحار الانوار، ج۵۲، ص۳۱۸، ح۱۸، باب ۲۷.
- ↑ منتخب الاثر، ص۴۹۰، ح۱.
- ↑ بحار الانوار، ج۵۱، ص۶۸، ح۱۰ و اثبات الهداة، ج۳، ص۴۵۹، ح۹۷.
- ↑ کمال الدین، باب ۳۱، ص۳۲۴، ح۸ و با ترجمه فارسی ج۱، ص۴۴۰.
- ↑ هاشمی شهیدی، سید اسدالله، ظهور حضرت مهدی از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان، ص۲۰۸.
- ↑ به فصل نخست (مفهوم انتظار) مراجعه شود.
- ↑ رجوع شود به فصل نخست (مفهوم انتظار)، سخن پیامبر اکرم(ص).
- ↑ برای روشن‌تر شدن این مطلب، به بخش آینده (مرزبانی و سنگربانی) مراجعه شود.
- ↑ حکیمی، امیر مهدی، منتظر چشم به راهی فریادگر، ص ۳۵.
- ↑ منظور، وقایع بیستم شهریور ۱۳۸۰ ه.ش (یازدهم سپتامبر در آمریکا) است.
- ↑ رئیس جمهور فعلی آمریکا(۱۳۸۰ ه.ش).
- ↑ بحار الأنوار، ج ۴۱، ص ۲:... به خدای کعبه رستگار شدم....
- ↑ وسائل الشیعه، ج ۹، ص ۱۸۴.
- ↑ احمدی، علی اصغر، شیوه‌های ایجاد انس در کودکان نوجوانان و جوانان با وجود مبارک امام زمان، گفتمان مهدویت سخنرانی‌های گفتمان سوم، ص ۱۴۹-۱۵۳.
- ↑ ر.ک: خورشید مغرب، چشم به راه مهدی.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۸.
- ↑ الغیبه نعمانی به نقل از بحار، ج ۵۲، ص ۱۴۲.
- ↑ منتخب الاثر، ص ۲۴۴، بحار، ج ۳۶، ص ۳۸۶.
- ↑ به نقل از خورشید مغرب، ص ۳۴۳.
- ↑ مراجعه به نهج البلاغه فیض، خطبه ۸۶.
- ↑ طبسی، نجم‌الدین، چشم به حکومت مهدی(ع)، ص
- ↑ الغیبة، نعمانی، به نقل از بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۳۵.
- ↑ الملاحم و الفتن، ص ۱۴۹، به نقل از چشم به راه مهدی، ص ۳۷۶ – ۳۷۷.
- ↑ الغیبه، نعمانی، نقل از بحار، ج ۵۲، ص ۱۴۰.
- ↑ بحارالانوار، ج ۲، ص ۳۶۶، به نقل از خورشید مغرب، ص ۳۵۱.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۶.
- ↑ بحارالانوار، ج ۳۶، ص ۲۰۷.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۸.
- ↑ یوم الخلاص، ص ۲۲۴.
- ↑ عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، ج ۱، ص ۶۳.
- ↑ الغیبه، شیخ طوسی به نقل از بحار، ج ۵۲، ص ۱۳۰.
- ↑ الملاحم و الفتن، ص ۱۴۸، به نقل از چشم به راه مهدی، ص ۳۸۴.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۴۰، به نقل از خورشید مغرب، ص ۳۵۰ – ۳۴۹.
- ↑ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۸.
- ↑ هرنجی، منصور، انتظار و وظایف منتظران، ص ۴۶-۶۳.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج ۵٢، ص ١٢۵.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج ۵٢، ص ١٢۴؛ صفار، بصائرالدرجات، ج ١، ص ٨۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج ۵٢، ص ١٢۴.
- ↑ موسوی، سید علی، فلسفه انتظار فرج با تأکید بر افضل اعمال بودن آن، ص ۲۳۲.
- ↑ «... رهنمودی برای پرهیزگاران است همان کسانی که «غیب» را باور دارند» سوره بقره، آیه ۲-۳.
- ↑ ینابیع الموده، قندوزی، ج۳، ص۱۰۱؛ المحجة فیما نزل فی القائم الحجة، فقیه بزرگ بحرین علامه سید هاشم توبلانی، ص۱۶-۱۷.
- ↑ یوسف مدن، روان‌شناسی انتظار، ص ۱۷۰.
- ↑ بحارالانوار، ج ۹۹، ب ۷، ص ۱۱۲، ح ۲: قال الصادق(ع): ﴿إِنَّهُمْ يَرَوْنَهُ بَعِيدًا * وَنَرَاهُ قَرِيبًا﴾ آنان آن (روز) را دور میبینند * و ما آن را نزدیک میبینیم» سوره معارج، آیه ۶-۷.
- ↑ طاووسی، سکینه، انتظار از دیدگاه اهل بیت، ص 21-22.
- ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۹۸.