۶۴٬۶۴۲
ویرایش
کاربر:Heydari/تمرین/5: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''پاسخ آیت‌الله شهید صدر'''</big> ---- <div class="mw-collapsible mw-collapsed" data-collapsetext="بستن" data...» ایجاد کرد) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
< | <div class="im-hatnote-topic">اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div> <!-- End topic --> | ||
---- | <div class="im-hatnote-entry">[[امام علی در قرآن]] - [[امام علی در حدیث]] - [[امام علی در نهج البلاغه]] - [[امام علی در کلام اسلامی]] - [[امام علی در معارف مهدویت]] - [[امام علی در معارف و سیره رضوی]]</div> <!-- End entry --> | ||
<div class=" | <div class="im-hatnote-question">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[امام علی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div> <!-- End question --> | ||
[[ | {{جعبه اطلاعات امام معصوم | ||
[[ | | عنوان = امام علی علیه‌السلام | ||
| نام = علی بن ابی‌طالب | |||
| تصویر = Imam Ali Holy Shrine.jpg | |||
| اندازه تصویر = 300px | |||
| عنوان تصویر =[[حرم امام علی(ع)]] | |||
| نقش = امام اول [[شیعه|شیعیان]] • [[خلافت|خلیفه]] چهارم [[اهل سنت]] | |||
| کنیه = ابوالحسن • ابوالسبطین • ابوالریحانتین • [[ابوتراب]] • ابوالائمه،... | |||
| زادروز = [[۱۳ رجب]]، سال ۳۰ [[عام الفیل]] | |||
| زادگاه = [[کعبه]] • [[مکه]] | |||
| مدت امامت = ۲۹ سال (۱۱-۴۰ق) | |||
| درگذشت = [[۲۱ رمضان]]، [[سال ۴۰ هجری قمری|۴۰ق]] | |||
| مدفن = [[نجف]]، [[عراق]] | |||
| محل زندگی = [[مکه]] • [[مدینه]] • [[کوفه]] | |||
| القاب = [[امیرالمؤمنین (لقب)|امیرالمؤمنین]] • [[یعسوب الدین]] • حیدر • مرتضی • [[فاروق]] • [[صدیق#صدیق اکبر|صدیق اکبر]] | |||
| پدر = [[ابوطالب]] | |||
| مادر = [[فاطمه بنت اسد]] | |||
| همسران = [[حضرت فاطمه]] • [[امامه دختر ابوالعاص|امامه]] • [[خوله دختر جعفر بن قیس حنفیه|خوله]] • [[ام حبیب دختر ربیعه|ام حبیب]] • [[ام البنین]] • [[لیلا دختر مسعود دارمیه|لیلا]] • [[اسماء دختر عمیس |اسماء]] • [[ام سعید دختر عروة بن مسعود ثقفی|ام سعید]] | |||
| فرزندان = [[امام حسن مجتبی|حسن]] • [[امام حسین|حسین]] • [[زینب کبری|زینب]] • [[ام کلثوم دختر حضرت علی(ع)|ام کلثوم]] • [[محسن بن علی| محسن]] • [[محمد حنفیه]] • [[حضرت عباس|عباس]] • [[عمر بن علی بن ابی‌طالب|عمر]] • [[رقیه دختر حضرت علی|رقیه]] • [[جعفر بن علی بن ابی‌طالب|جعفر]] • [[عثمان بن علی بن ابی‌طالب|عثمان]] • [[عبدالله بن علی بن ابی‌طالب|عبدالله]] • [[محمد اصغر بن علی بن ابی‌طالب|محمد اصغر]] • [[عبیدالله بن علی بن ابی‌طالب|عبیدالله]] • [[یحیی بن علی بن ابی‌طالب|یحیی]] • [[ام‌الحسن دختر علی بن ابی‌طالب|ام الحسن]] • [[رمله دختر علی بن ابی‌طالب|رمله]] • [[نفیسه دختر علی بن ابی‌طالب|نفیسه]] • [[ام هانئ دختر علی بن ابی‌طالب|ام هانئ]]،... | |||
| طول عمر = ۶۳ سال | |||
}} | |||
'''امام علی بن ابی طالب{{ع}}''' فرزند حضرت [[ابوطالب]] و [[فاطمه بنت اسد]]، روز جمعه سیزدهم [[ماه رجب]]، بیست و سه سال قبل از هجرت در [[مکه]] و درون [[کعبه]] به [[دنیا]] آمد. ابوالحسن، ابوالحسنین، ابوالریحانتین از کنیه‌ها و [[امیرالمؤمنین]]، المرتضی و [[یعسوب الدین]] از [[القاب]] حضرت است. ایشان در دامان [[پیامبر خاتم]] {{صل}} بزرگ شده و همواره پشتیبان آن حضرت بودند. بعد از [[بعثت]] اولین مردی بود که [[اسلام]] آورد و از اولین [[مهاجرین]] به [[مدینه]] محسوب می‌شود. در تمام [[غزوات]] دوران پیامبر اکرم {{صل}} غیر از [[جنگ تبوک]] حضور داشت. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در مواقع مختلفی از جمله [[غدیر خم]] ایشان را به‌عنوان جانشین معرفی کردند. بعد از [[رحلت پیامبر]] براساس توطئه قبلی ایشان را از [[خلافت]] کنار گذاشتند و بعد از خلافت ظاهری نیز متحمل سه جنگ داخلی [[جمل]]، [[صفین]] و [[نهروان]] شد. حضرت دارای اوصاف [[امامت]] مانند [[علم لدنی]] و [[عصمت]] بود. [[سیره امام علی]]{{ع}} در امور [[امور عبادی]]، [[عرفانی]]، علمی، [[تبلیغی]]، نظامی، [[اجتماعی]]، [[تربیتی]]، [[خانوادگی]]؛ [[سیاسی]]، [[اقتصادی]] قابل بررسی است. ایشان در سحرگاه نوزدهم [[ماه مبارک رمضان]] سال چهل هجری در محراب [[مسجد کوفه]] با ضربت شمشیر [[ابن ملجم مرادی]] مجروح و دو روز بعد در شب بیست و یکم ماه رمضان به [[شهادت]] رسید. | |||
==ولادت و نیاکان== | |||
{{اصلی|ولادت امام علی|نسب امام علی}} | |||
[[امام علی بن ابی طالب]]{{ع}} روز جمعه سیزدهم [[ماه رجب]]، سی سال پس از [[عام الفیل]] و بیست و سه سال قبل از هجرت در [[مکه]] و درون [[کعبه]] معظمه به [[دنیا]] آمد. | |||
===پدر و مادر=== | |||
{{همچنین|ابوطالب|فاطمه بنت اسد}} | |||
پدر ایشان [[ابوطالب]] [[فرزند]] [[عبدالمطلب]] و جد ارجمندش [[عبدالمطلب بن هاشم]]<ref>احمد حنبل فضائل امیرالمؤمنین، ص ۱۳۷ و موسوعه الامام امیرالمؤمنین{{ع}}، ج۱، ص ۶۲.</ref> و مادرش [[فاطمه بنت اسد]] بود<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت امام علی (مقاله)|امامت امام علی]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۴۲.</ref>. | |||
==نام، کنیه و القاب== | |||
نام ایشان [[علی]] و پسر عمو و داماد [[پیامبر اسلام]]{{صل}} است<ref>مصنفات شیخ مفید، ج ۱۱ ص ۵.</ref>. [[علی]] به‌معنای بلندی و [[برتری]] و غلبه است، [[علی]] و اعلی از نام‌های خداوند است. درباره اینکه چه کسی این نام را برای ایشان انتخاب کرده اختلاف نظر وجود دارد، زیرا نام "[[علی]]" تا آن زمان سابقه نداشت و کسی فرزندش را [[علی]] نام ننهاده بود<ref>بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۳۵، ص۴۸.</ref>. [[روایات]] متعددی در این زمینه وجود دارد مانند اینکه حافظ گنجی می‌نویسد: شبی که [[امام علی]] به [[دنیا]] آمد [[زمین]]، نورانی شد. پس [[ابوطالب]] از خانه بیرون آمد در حالی که می‌گفت: ای [[مردم]]! ولی خدا در [[کعبه]] به [[دنیا]] آمد و زمانی که صبح شد؛ او به [[کعبه]] داخل شد در حالی که می‌گفت: ای خدای این شب تیره و تاریک و ای خدای ماه نورانی و نوردهنده. از [[لوح محفوظ]] و مخفی خودت برای ما بیان کن که اسم این نوزاد چه باشد<ref>{{عربی|يا ربّ هذا الغسق الدجيّ *** و القمر المبتلج المضيّ}} {{عربی| بيّن لنا من حكمك المقضيّ *** ما ذا ترى في اسم ذا الصبيّ؟}}</ref>. پس صدای منادی شنیده شد که می‌گفت: ای [[اهل بیت پیامبر]] برگزیده، شما را به فرزندی [[پاکیزه]] مخصوص گردانیدم. همانا اسم او [[علی]] است که از [[نام علی]] اعلی ([[خدا]]) گرفته شده است<ref>{{عربی|يا أهل بيت المصطفى النبيِّ *** خصصتمُ بالولدِ الزكيِّ}} {{عربی|إنَّ اسمه من شامخِ العليِّ *** عليٌّ اشتقَّ من العليِّ}} کفایة الطالب، گنجی شافعی، ص۴۰۶؛ الفصول المهمه، ابن صباغ، ص۱۷۳ (پاورقی).</ref>.<ref>ر.ک: [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت امام علی (مقاله)|امامت امام علی]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۴۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۵۵-۱۵۶؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۴؛ [[حبیب عباسی| عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۲۵.</ref> | |||
و اما | ===کنیه‌ها=== | ||
</ | [[امام علی]]{{ع}} کنیه‌های متعددی بر اساس نام فرزندانش داشته است مثل: [[ابوالحسن]]، [[ابوالحسنین]]، [[ابوالسبطین]]، [[ابوالریحانتین]]، ابو [[زینب]] و [[ابوتراب]]<ref>الفصل الثانی فی ذکر أسمائه و ألقابه{{ع}} طبرسی، فضل بن حسن، أعلام الوری بأعلام الهدی (ط ـ القدیمة)، ص ۱۵۴ و موسوعه الامام امیرالمؤمنین{{ع}}، ج۱، ص ۷۹.</ref>.<ref>ر.ک: [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت امام علی (مقاله)|امامت امام علی]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۴۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۵۵-۱۵۶؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۴.</ref> | ||
علت دو مورد از این کنیه ها بدین شرح است: | |||
# [[ابوتراب]]: درباره علت نامگذاری [[علی]]{{ع}} به [[ابوتراب]] و زمان و مکان آن [[اختلاف]] نظر وجود دارد اما از مجموع نقل‌ها به [[دست]] می‌آید [[رسول خدا]]{{صل}} در مکان‌ها و زمان‌های گوناگون [[علی]]{{ع}} را با این [[کنیه]] خطاب کرده است. در روایتی [[نقل]] شده است، در یکی از روزها که [[رسول خدا]]{{صل}} در [[عشیره]]<ref>در نیمه جمادی الاول سال دوم هجرت، پیامبر{{صل}} و گروهی از مسلمانان در تعقیب کاروان قریش که به سرپرستی ابوسفیان به سوی شام میرفتند؛ تا نقطه‌ای به نام “عشیره” پیش رفتند؛ از همین رو به این غزوه، غزوه عشیره گویند.</ref> بودند، بر بالین [[امام علی]] و [[عمار]] آمده و دیدند آنها خوابیده‌اند و بر سر و صورت [[علی]]{{ع}} خاک‌های [[نرمی]] نشسته است. [[حضرت]] آن دو را با [[مهربانی]] بیدار کرد و خطاب به [[علی]]{{ع}} فرمود: "ای آغشته به [[خاک]]، برخیز! آیا نمی‌خواهی از شقی‌ترین [[مردم]] روی [[زمین]] به تو خبر دهم، یکی به نام أحیمر ([[لقب]] قدار بن سالف) است که [[ناقه صالح]] [[پیامبر]] را پی کرد و دیگری کسی است که [[شمشیر]] بر فرق تو می‌زند و [[محاسن]] تو را به [[خون]] سرت رنگین می‌کند<ref>{{متن حدیث|قُمْ يَا أَبَا تُرَابٍ! أَ لَا أُخْبِرُكَ بِأَشْقَى النَّاسِ... أُحَيْمِرُ ثَمُودَ عاقِرُ الناقَةِ وَ الَّذِي يَضْرِبُكَ عَلَى هَذَا -يَعْنِي قَرْنِهِ- فَيُخْضَبُ هَذِهِ مِنْهَا -وَ أَخَذَ بِلِحْيَتِهِ-}}؛ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۲، ص۴۳۴؛ تاریخ الطبری، طبری، ج۲، ص۱۲۳.</ref>. | |||
# ابو ریحانتین: یکی دیگر از [[کنیه‌های امام علی]]{{ع}} ابو ریحانتین است که [[رسول خدا]] آن [[حضرت]] را با این [[کنیه]] خطاب کرده و معنی آن، [[پدر]] دو [[ریحانه]] بهشتی، یعنی [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{عم}} است. [[جابر]] از [[رسول خدا]]{{صل}} [[نقل]] کرده است که آن [[حضرت]] سه روز قبل از وفاتش به [[علی]]{{ع}} فرمود: "[[سلام]] [[خدا]] بر تو ای [[پدر]] دو [[ریحانه]]! سفارش می‌کنم در [[دنیا]] دو ریحان گل بوستان من را [[عزیز]] بداری. زمان کمی مانده است دو رکن تو ([[پیامبر]] و [[فاطمه زهرا]]) شکسته شوند و [[خدای متعال]] [[جانشین]] من است درباره تو"<ref>{{متن حدیث|سَلَامُ اللَّهِ عَلَيْكَ يَا أَبَا الرَّيْحَانَتَيْنِ أُوصِيكَ بِرَيْحَانَتَيَّ مِنَ الدُّنْيَا فَعَنْ قَلِيلٍ يَنْهَدُّ رُكْنَاكَ وَ اللَّهُ خَلِيفَتِي}}؛ الأمالی، شیخ صدوق، ص۱۹۸؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر، ج۱۴، ص۱۶۶؛ نظم درر السمطین، زرندی حنفی، ص۹۸؛ المناقب، موفق خوارزمی، ص۱۴۱.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی| عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۲۷.</ref> | |||
===القاب=== | |||
[[لقب]] اسمی است که افراد به آن [[شهرت]] پیدا می‌کنند و غیر از اسم اصلی شخص است و بر [[مدح]] یا [[ذم]] اشخاص دلالت دارد. [[القاب]] فراوان [[امام علی]]{{ع}} همگی بر [[مدح]] و [[شخصیت]] والای ایشان دلالت دارد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: [[امیرالمؤمنین]] <ref>الصحیح من سیره امیرالمؤمنین{{ع}}، ج۱، ص ۱۵۴ و الیقین باختصاص مولانا علی بامرة المؤمنین نوشته سید بن طاووس.</ref>، [[المرتضی]]، [[یعسوب الدین]]، [[قسیم الجنة و النار]]، [[سیدالعرب]]، [[الصدیق الأکبر]]، [[الوصی]] و [[الفاروق]]<ref>{{متن حدیث|قَالَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنَّ عَلِیَ بْنَ أَبِی طَالِبٍ{{ع}} مِنِّی وَ أَنَا مِنْ عَلِیٍّ خُلِقَ عَلِیٌّ مِنْ طِینَتِی وَ هُوَ إِمَامُ الْخَلْقِ بَعْدِی یُبَیِّنُ لَهُمْ مَا اخْتَلَفُوا فِیهِ مِنْ سُنَّتِی وَ هُوَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ وَ یَعْسُوبُ الدِّینِ وَ خَیْرُ الْوَصِیِّینَ وَ زَوْجُ سَیِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ وَ أَبُو الْأَئِمَّةِ الْمَهْدِیِّینَ}}؛ بشارة المصطفی لشیعة المرتضی (ط القدیمة)، ص ۲۴ و ر.ک: الصحیح من سیره امیرالمؤمنین{{ع}}، ج۱، ص ۱۴۰ الفصل الرابع الاسماء و الالقاب و الکنی.</ref>.<ref>ر.ک: [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت امام علی (مقاله)|امامت امام علی]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۴۱؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۵۵-۱۵۶؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۴.</ref> | |||
# [[امیرالمؤمنین]]: یکی از [[القاب امام علی]]{{ع}} [[امیرالمؤمنین]] است؛ [[حذیفه]] در روایتی از [[رسول خدا]]{{صل}} [[نقل]] کرده است که ایشان فرمودند: "اگر [[مردم]] می‌دانستند [[علی]] در چه زمانی [[لقب]] [[امیرالمؤمنین]] یافت، هرگز [[فضائل]] او را [[انکار]] نمی‌کردند؛ زیرا [[علی]] در زمانی که [[آدم]]، بین [[روح]] و [[جسد]] بود [[لقب]] [[امیرالمؤمنین]] یافت و سخن [[خدا]] چنین است: هنگامی که پروردگارت از پشت [[فرزندان آدم]]، [[ذریه]] آنان را گرفت و ایشان را بر خودشان [[گواه]] گرفت که آیا [[پروردگار]] شما نیستیم؟ گفتند: چرا زمانی که [[خداوند]] از [[ملائکه]]، [[پیمان]] گرفت و [[ملائکه]] جواب مثبت دادند؛ پس خدای ـ تبارک و تعالی ـ فرمود: "من خدای شما هستم و [[محمد]] [[پیامبر]] شماست و [[علی]] [[سرپرست]] و [[امیر]] شماست"<ref>{{متن حدیث|لَوْ عَلِمَ النَّاسُ مَتَى سُمِّيَ عَلِيٌّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ مَا أَنْكَرُوا فَضْلَهُ، سُمِّيَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ آدَمُ بَيْنَ الرُّوحِ وَ الْجَسَدِ، وَ قَولُهُ تَعَالَى: {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى}} وَ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ: بَلَى، فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: أَنَا رَبُّكُمْ وَ مُحَمَّدٌ نَبِيُّكُمْ وَ عَلِيٌّ وَلِيُّكُمْ وَ أَمِيرُكُمْ}}؛ مدینة المعاجز، سید هاشم بحرانی، ج۱، ص۶۷.</ref>. همچنین [[جابر]] از [[امام باقر]]{{ع}} [[روایت]] کرده است که از ایشان پرسیدم: چرا [[امیرالمؤمنین]] به این نام نامیده شد؟ [[حضرت]] در پاسخ فرمودند: [[خدا]] او را به این نام، نامیده است و این چنین در کتابش نازل کرده است: {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت از پشت فرزندان آدم، زاده‌های آنها را برآورد و از آنان بر خودشان گواهی گرفت که آیا من پروردگارتان نیستم؟» سوره اعراف، آیه ۱۷۲.</ref> و همانا [[محمد]]{{صل}} [[رسول]] من و [[علی]]{{ع}} [[امیرالمؤمنین]] است{{متن حدیث|اللَّهُ سَمَّاهُ وَ هَكَذَا أَنْزَلَ فِي كِتَابِهِ {{متن قرآن|وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ}} وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولِي وَ أَنَّ عَلِيّاً أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ}}؛ <ref>اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۴۱۲.</ref>. | |||
# [[وصی]]: یکی دیگر از [[القاب امام علی]]{{ع}} [[وصی]] است. در [[جنگ جمل]] [[جوانی]] از [[طایفه]] بنی ضبَّه با یک علامت از [[لشکریان]] [[عایشه]] بیرون آمد و گفت: ما [[طایفه]] [[بنی ضبه]] [[دشمنان]] [[علی]] هستیم؛ همان [[علی]] که از قدیم به [[وصی]] شناخته شده است<ref>شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج۱، ص۱۴۴.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی| عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۲۷-۱۲۸.</ref> | |||
==فرزندان== | |||
{{اصلی|فرزندان امام علی}} | |||
[[امیرالمؤمنین]]{{ع}} بیست و هفت [[فرزند]] داشت که [[اسامی]] آنان چنین است: | |||
# [[امام حسن|حسن]]، [[حسین]]، [[زینب کبری]]، و [[ام کلثوم]]{{عم}} که مادر ایشان [[حضرت فاطمه]]{{س}} بودند؛ | |||
# [[محمد]] که کنیه‌اش [[ابوالقاسم]] و مادرش خوله دختر جعفر بن قیس از طایفه حنفیه بود؛ | |||
# [[عباس]]، [[جعفر]]، [[عثمان]] و [[عبدالله]] که به همراه برادرشان [[سید الشهداء]] در [[کربلا]] به [[شهادت]] رسیدند و مادر ایشان [[ام البنین]]، دختر حزام بن خالد بن دارم بود؛ و [[عباس]] را ابو قربه می‌گفتند، برای اینکه وی آب‌آور حرم امام حسین {{ع}} بود و لذا به ایشان سقاء گفته می‌شد، [[عباس]]{{ع}} در هنگام [[شهادت]]، سی و چهار سال داشت؛ [[عبدالله]] در حالی که بیست و پنج سال از عمرش می‌گذشت به [[شهادت]] رسید، و [[جعفر]] نیز در نوزده سالگی [[شهید]] شد؛ | |||
# [[عمر]] و [[رقیه]]، مادر این دو، [[ام‌حبیب]]، دختر ربیعه بود؛ | |||
# [[محمد اصغر]] که کنیه‌اش [[ابوبکر]] بود و [[عبیدالله]] که در [[کربلا]] [[شهید]] شدند و مادرشان، لیلی دختر مسعود از [[قبیله]] بنی دارم بود؛ | |||
# [[یحیی]] که مادرش [[اسماء بنت عمیس]] بود و او در [[کودکی]] قبل از [[شهادت]] پدرش از [[دنیا]] رفت؛ رمله که مادرش،ام سعید، دختر [[عروة بن مسعود ثقفی]] بود؛ | |||
دیگر [[فرزندان]]؛ [[نفیسه]]، [[ام کلثوم]] صغری، [[زینب صغری]]، [[رقیه صغری]]، [[ام هانی]]، [[ام الکرام]]، [[جمانه]] که کنیه‌اش [[ام جعفر]] بود، امامه، [[ام سلمه (همسر پیامبر)|ام سلمه]]، [[میمونه]]، [[خدیجه]]، و [[فاطمه]] که مادرهای ایشان همه کنیزانی بودند که [[حضرت امیر]]{{ع}} آنان را خریده بودند. | |||
در [[روایات شیعه]] وارد شده است که [[حضرت فاطمه]]{{ع}} پس از [[وفات]] [[پدر]] بزرگوارش [[کودکی]] را سقط کرد که [[پیامبر]]{{صل}} او را [[محسن]] نام گذاشته بودند؛ بنابراین [[اولاد]] [[حضرت امیر]]{{ع}} بیست و هشت نفر خواهند بود<ref>الارشاد، شیخ مفید، ج۱، ص۳۵۴.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی| عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۱۲۹.</ref> | |||
{{Tree chart/start |style=margin:1em auto; background:transparent;font-size: 80%;}} | |||
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | | | | | | ALI | | | | | | | | | | | | | | | |ALI=[[علی بن ابی‌طالب|علی بن{{سخ}}ابی‌طالب]] }} | |||
{{Tree chart | | | | | | | | | |,|-|-|-|-|-|-|-|-|^|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|.| | | | | }} | |||
{{Tree chart | | | | | | | | |HAS | | | | | | | | | | | | | |HUS | | MUH | | | | |HAS=[[حسن مجتبی|حسن]] |HUS=[[حسین بن علی|حسین]] |MUH=[[محمد حنفیه]] |boxstyle_HAS=background-color:#fff2ae; |boxstyle_HUS=background-color:#ccebc5; }} | |||
{{Tree chart | | | | | |,|-|-|-|^|-|-|-|.| | | | | | | | | | | |!| | | |)|-|-|-|.| }} | |||
{{Tree chart | | | | |ZAA | | | | | |HAS | | | | | | | | | |ZAU | | ALI | | ABU |ZAA=زید |ZAU=[[سجاد]] |ALI=علی |HAS=[[حسن مثنی|حسن]] |ABU=[[ابوهاشم حنفیه|ابوهاشم{{سخ}}حنفیه]] |boxstyle_ZAA=background-color:#fff2ae; |boxstyle_HAS=background-color:#fff2ae; |boxstyle_ZAU=background-color:#ccebc5; }} | |||
{{Tree chart | |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | |!| | | | | | | | | | | |!| | | |!| | | | | }} | |||
{{Tree chart |HAZ | |YAH | |MUH | | |!| | | | | | | | | | | |!| | | HAA | | | | |HAZ=حسن |YAH=یحیی |MUH=محمد |HAA=حسن |boxstyle_HAZ=background-color:#fff2ae; |boxstyle_YAH=background-color:#fff2ae; |boxstyle_MUH=background-color:#fff2ae; }} | |||
{{Tree chart | |!| | | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | | | |!| | | |!| | | | | }} | |||
{{Tree chart |ZAY | | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | | | |!| | | ALI | | | | |ZAY=[[علویان (طبرستان)|زیدیان{{سخ}}طبرستان]] |ALI=علی |boxstyle_ZAY=background-color:#fff2ae; }} | |||
{{Tree chart | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|+|-|-|-|v|-|-|-|.| | | |!| | | |!| | | | | }} | |||
{{Tree chart |ABD | |DAU | |HAH | |IBR | |DJA | |MUH | | |!| | | HAA | | | | |ABD=عبدالله |DAU=داوود |HAH=[[حسن مثلث|حسن]] |IBR=ابراهیم |DJA=جعفر |MUH=محمد |HAA=حسن |boxstyle_ABD=background-color:#fff2ae; |boxstyle_DAU=background-color:#fff2ae; |boxstyle_HAH=background-color:#fff2ae; |boxstyle_IBR=background-color:#fff2ae; |boxstyle_DJA=background-color:#fff2ae; |boxstyle_MUH=background-color:#fff2ae; }} | |||
{{Tree chart | |!| | | |!| | | |!| | | |)|-|-|-|v|-|-|-|.| | | |!| | | | | | | | | }} | |||
{{Tree chart | |!| | |SUL | |ALH | |ISM | |HAS | |ALB | | |!| | | | | | | | | |SUL=سلیمان |ALH=علی |ISM=اسماعیل |HAS=حسن |ALB=علی |boxstyle_SUL=background-color:#fff2ae; |boxstyle_ALH=background-color:#fff2ae; |boxstyle_ISM=background-color:#fff2ae; |boxstyle_HAS=background-color:#fff2ae; |boxstyle_ALB=background-color:#fff2ae; }} | |||
{{Tree chart | |!| | | |!| | | |!| | | |)|-|-|-|.| | | |,|-|-|-|+|-|-|-|v|-|-|-|.| }} | |||
{{Tree chart | |!| | |SUL | |FAK | |IBR | |HAS | |HUS | |UMA | |ZAY | |MUH |SUL=سلیمانیان{{سخ}}یمن و مکه |FAK=[[قیام صاحب فخ|حسین{{سخ}}صاحب فخ]] |IBR=ابراهیم{{سخ}}طباطبا |HAS=حسن |HUS=حسین |UMA=عمر |ZAY=[[زید بن علی|زید{{سخ}}بن علی]] |MUH=[[محمد باقر]] |boxstyle_SUL=background-color:#fff2ae; |boxstyle_FAK=background-color:#fff2ae; |boxstyle_IBR=background-color:#fff2ae; |boxstyle_HAS=background-color:#fff2ae; |boxstyle_HUS=background-color:#ccebc5; |boxstyle_UMA=background-color:#ccebc5; |boxstyle_ZAY=background-color:#ccebc5; |boxstyle_MUH=background-color:#ccebc5; }} | |||
{{Tree chart | |!| | | | | | | | | | | |)|-|-|-|.| | | |!| | | |,|-|-|-|(| | | |!| }} | |||
{{Tree chart | |!| | | | | | | | | | |MUH | |KAS | |UBA | |YAH | |IDR | |DJA |MUH=محمد |KAS=[[قاسم بن ابراهیم الرسی|قاسم الرسی]] |UBA=عبیدالله |YAH=[[یحیی بن زید|یحیی]] |IDR=ادریس |DJA=[[جعفر صادق]] |boxstyle_MUH=background-color:#fff2ae; |boxstyle_KAS=background-color:#fff2ae; |boxstyle_UBA=background-color:#ccebc5; |boxstyle_YAH=background-color:#ccebc5; |boxstyle_IDR=background-color:#ccebc5; |boxstyle_DJA=background-color:#ccebc5; }} | |||
{{Tree chart | |!| | | | | | | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | | | | | | | |!| }} | |||
{{Tree chart | |!| | | | | | | | | | | | | | |IMA | | | | | | | | | | | | | | |!| |IMA=[[امامت زیدی|امامان یمن]] |boxstyle_IMA=background-color:#fff2ae; }} | |||
{{Tree chart | |)|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.| | | |!| }} | |||
{{Tree chart |MUS | |YAH | |IBR | |IDR | |SUL | |MUH | |DJA | |ISA | | |!| |MUS=موسی |YAH=[[یحیی بن عبدالله|یحیی]] |IBR=ابراهیم |IDR=[[ادریس اول|ادریس]] |SUL=سلیمان |MUH=[[محمد ابن عبدالله نفس زکیه|محمد{{سخ}}نفس زکیه]] |DJA=جعفر |ISA=عیسی |boxstyle_MUS=background-color:#fff2ae; |boxstyle_YAH=background-color:#fff2ae; |boxstyle_IBR=background-color:#fff2ae; |boxstyle_IDR=background-color:#fff2ae; |boxstyle_SUL=background-color:#fff2ae; |boxstyle_MUH=background-color:#fff2ae; |boxstyle_DJA=background-color:#fff2ae; |boxstyle_ISA=background-color:#fff2ae; }} | |||
{{Tree chart | |)|-|-|-|v|-|-|-|.| | | |!| | | |!| | | |!| | | |!| | | | | | | |!| }} | |||
{{Tree chart |ALI | |IBR | |ABD | |IDR | |SUL | |SHM | |SHS | | | | | | |!| |ALI=علی |IBR=ابراهیم |ABD=عبدالله |IDR=[[ادریسیان]] و{{سخ}}حمودیان اسپانیا |SUL=سلیمانیان{{سخ}}مغرب |SHM=شریفان{{سخ}}مراکش |SHS=شریفان{{سخ}}سوس |boxstyle_ALI=background-color:#fff2ae; |boxstyle_IBR=background-color:#fff2ae; |boxstyle_ABD=background-color:#fff2ae; |boxstyle_IDR=background-color:#fff2ae; |boxstyle_SUL=background-color:#fff2ae; |boxstyle_SHM=background-color:#fff2ae; |boxstyle_SHS=background-color:#fff2ae; }} | |||
{{Tree chart | |!| | | |!| | | |!| | | | | | | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|(| }} | |||
{{Tree chart |HUS | |YUS | | |!| | | | | | |ISM | |ABD | |MUS | |ISH | |MUH |HUS=حسین{{سخ}}الأخيضر |YUS=یوسف |ISM=[[اسماعیل پسر جعفر|اسماعیل]] |ABD=عبدالله |MUS=[[موسی کاظم]] |ISH=اسحاق |MUH=محمد الدیباج |boxstyle_HUS=background-color:#fff2ae; |boxstyle_YUS=background-color:#fff2ae; |boxstyle_ISM=background-color:#ccebc5; |boxstyle_ABD=background-color:#ccebc5; |boxstyle_MUS=background-color:#ccebc5; |boxstyle_ISH=background-color:#ccebc5; |boxstyle_MUH=background-color:#ccebc5; }} | |||
{{Tree chart | |!| | | |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | |!| | | |,|-|-|-|(| | | | | | | | | }} | |||
{{Tree chart |BAN | |MUS | |SAL | |SUL | |MUH | |AHM | |RID | | | | | | | | |BAN=بنو الأخيضر |MUS=موسی |SAL=صالح |SUL=سلیمان |MUH=[[محمد بن اسماعیل|محمد]] |AHM=[[شاه چراغ]] |RID=[[علی بن موسی الرضا|رضا]] |boxstyle_BAN=background-color:#fff2ae; |boxstyle_MUS=background-color:#fff2ae; |boxstyle_SAL=background-color:#fff2ae; |boxstyle_SUL=background-color:#fff2ae; |boxstyle_MUH=background-color:#ccebc5; |boxstyle_AHM=background-color:#ccebc5; |boxstyle_RID=background-color:#ccebc5; }} | |||
{{Tree chart | | | | | |!| | | |!| | | |!| | | |!| | | | | | | |!| | | | | | | | | }} | |||
{{Tree chart | | | | |KAT | |SAL | |SUL | |HID | | | | | |MUH | | | | | | | | |KAT=بنو قتاده{{سخ}}مکه و{{سخ}}بنو فلیته |SAL=بنو صالح{{سخ}}غنا |SUL=شریفان{{سخ}}سلیمانی |HID=امامان غائب |MUH=[[محمد التقی]] |boxstyle_KAT=background-color:#fff2ae; |boxstyle_SAL=background-color:#fff2ae; |boxstyle_SUL=background-color:#fff2ae; |boxstyle_HID=background-color:#ccebc5; |boxstyle_MUH=background-color:#ccebc5; }} | |||
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | | | | | |!| | | |,|-|-|-|(| | | | | | | | | }} | |||
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | | | | |FAT | |MUS | |HAD | | | | | | | | |FAT=[[خلافت فاطمیان|خلفای فاطمی]] |MUS=[[موسی مبرقع]] |HAD=[[علی النقی]] |boxstyle_FAT=background-color:#ccebc5; |boxstyle_MUS=background-color:#ccebc5; |boxstyle_HAD=background-color:#ccebc5; }} | |||
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | | | | | |!| | | |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | | | }} | |||
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | | | | |ALA | |MUH | |ASK | |DJA | | | | |ALA=[[نزاریه|امامان{{سخ}}الموت]] |MUH=محمد |ASK=[[حسن عسکری]] |DJA=[[جعفر بن علی|جعفر]] |boxstyle_ALA=background-color:#ccebc5; |boxstyle_MUH=background-color:#ccebc5; |boxstyle_ASK=background-color:#ccebc5; |boxstyle_DJA=background-color:#ccebc5; }} | |||
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |!| | | | | | | | | }} | |||
{{Tree chart | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |MAH | | | | | | | | |MAH=[[حجت بن حسن|مهدی]] |boxstyle_MAH=background-color:#ccebc5; }} | |||
{{Tree chart/end}} | |||
==[[شمایل]] و [[صفات ظاهری]]== | |||
[[شمایل]] به معنای [[خلق و خوی]] و خصوصیات چهره و اندام و [[سیمای ظاهری]] هرکس است. دربارۀ [[امیر المؤمنین]] و [[شمایل]] او در [[روایات]] و تواریخ نکاتی آمده است از جمله اینکه: چهارشانه، نسبتا کوتاه قد و کمی فربه، چهره‌اش [[زیبا]] و گندمگون، چشمانی سیاه و درشت، جلوی سرش مو نداشت (اصلع) و موهای اطراف سرش تا لالۀ گوش می‌رسید. گردنش نقره‌گون، محاسنش پرپشت، میان دو شانه‌اش پهن، کف دستان پرگوشت، عضلات بازو و ساعد سطبر، سینه فراخ و استخوان‌های مفاصلش درشت بود. هنگام [[راه رفتن]] متمایل به جلو بود و هنگام رفتن به [[جنگ]]، هروله می‌کرد. اغلب خنده‌رو بود، [[محاسن]] سفیدش را رنگ نمی‌زد. در سینه‌اش تا ناف، خطّی از مو بود، همچون شیرغرّان، [[شجاعت]] و قدرتی فوق‌العاده داشت، بازوی هرکس را می‌فشرد، نفسش بند می‌آمد<ref>موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۱ ص ۸۶ تا ۹۰، سنن الامام علی، ص ۲۵ تا ۳۱.</ref>.<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۴۳.</ref> | |||
==[[فضایل امام علی|فضایل]] و [[مناقب امام علی|مناقب]]== | |||
{{اصلی|فضایل امام علی}} | |||
فضائل فراوانی برای امیرالمؤمنین {{ع}} بیان شده است، برخی از این [[فضائل]] که از [[پیامبر]]{{صل}} [[نقل]] شده عبارت‌اند از: | |||
# '''[[علی]]{{ع}} [[بهترین]] [[بشر]]:''' از [[حذیفة بن یمان]] [[نقل]] شده است [[رسول خدا]]{{صل}} فرمودند: "[[علی]] [[بهترین]] [[بشر]] است و هر کسی آن را [[انکار]] کند به [[یقین]] [[کافر]] است"<ref>حدیث خیثمة، خیثمة بن سلیمان، ص۲۰۱؛ من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ج۳، ص۴۹۳.</ref>. | |||
# '''تقسیم‌کننده [[بهشت و دوزخ]]:''' [[اباصلت هروی]] [[نقل]] کرده است که روزی [[مأمون]] به [[امام رضا]]{{ع}} گفت: "یا اباالحسن، ما را [[آگاه]] ساز که به چه علت پدرت [[امیرالمؤمنین]] تقسیم‌کننده [[بهشت و جهنم]] خوانده شده؟ این مطلب [[فکر]] مرا مشغول ساخته است". [[امام رضا]]{{ع}} به او فرمودند: "ای [[مأمون]] آیا تو از پدرت و او از پدرانش از [[ابن عباس]] [[نقل]] نکرده‌اید که گفت از [[رسول خدا]]{{صل}} شنیدم که فرمودند: [[حب علی]] [[ایمان]] و [[دشمنی با علی]] [[کفر]] است؟" [[مأمون]] پاسخ داد: "آری"؛ [[حضرت]] فرمودند: "پدرم تقسیم‌کننده [[بهشت و دوزخ]] است، زیرا ملاک [[ایمان]] و [[کفر]] افراد، [[حب]] و [[بغض]] ایشان است"<ref>عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، ج۱، ص۹۲.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی| عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۲۰۷-۲۰۹.</ref> | |||
همچنین برخی از افتخارات و نقش‌های ویژه [[امیر المؤمنین]]{{ع}} عبارت است از: اولین حامی [[پیامبر]] در [[یوم]] الإنذار<ref>اعیان الشیعة، ج ۱ ص ۴۲۱- ۳۲۴.</ref>؛ فدایی [[رسول خدا]]{{صل}} در [[لیلة المبیت]]<ref>سوره بقره، آیه ۲۰۷.</ref>؛ [[برادری]] [[پیامبر]]؛ [[شجاعت]] بی نظیر<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۷؛ موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۱ ص ۸۶ تا ۹۰، سنن الامام علی، ص ۲۵ تا ۳۱.</ref>؛ [[سخاوت]] و [[ایثار]]؛ [[جان]] [[پیامبر]]<ref>{{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}}«از آن پس كه به آگاهى رسيده اى، هر كس كه درباره او با تو مجادله كند، بگو: بياييد تا حاضر آوريم، ما فرزندان خود را و شما فرزندان خود را، ما زنان خود را و شما زنان خود را، ما برادران خود را و شما برادران خود را. آن گاه دعا و تضرع كنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان بفرستيم». سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref>؛ [[پدر]] [[امت]]<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ۳۶ ص ۸.</ref>؛ [[میزان]] [[اعمال]]<ref>بحار الأنوار، ج ۷ ص ۲۵۲.</ref> و...<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص ۳۹۸؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۷-۹۸؛ دانشنامۀ امام علی، ج ۱۱ ص ۱۸۵؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]].</ref>. | |||
==سرگذشت تاریخی== | |||
===از [[ولادت امام علی|ولادت]] تا [[بعثت پیامبر خاتم|بعثت]]=== | |||
{{اصلی|تربیت امام علی در دامان پیامبر خاتم|یوم‌الدار}} | |||
دوران کودکی امام با قطحی در [[مکه]] هم‌زمان شد، به‌گونه‌ای که [[زندگی]] بر [[ابوطالب]] سخت می‌گذشت. به همین [[دلیل]] [[سرپرستی]] [[علی]]{{ع}} را [[پیامبر]]{{صل}} بر عهده گرفت و بدین ترتیب [[تربیت]] او از [[کودکی]] (شش سالگی) برعهده [[پیامبر]]{{صل}} نهاده شد<ref>تاریخ طبری، ج ۲ ص ۶۳ و ۶۴؛ سیره ابن هاشم، ج۱، ص ۱۶۲؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۱۳، ص ۲۰۰؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۸، ص۲۰۹</ref>. [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} در این باره می‌فرماید: او مرا در دامن خویش پرورش داد، من [[کودک]] بودم که او مرا در آغوش خود می‌فشرد و در استراحت‌گاه مخصوص خویش جای میداد، تا جایی که می‌فرماید: {{متن حدیث|وَ لَقَدْ کُنْتُ أَتَّبِعُهُ اتِّبَاعَ الْفَصِیلِ أَثَرَ أُمِّهِ}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲. من همچون بچه شتری که در پی مادرش می‌رود در پی رسول خدا، ص بودم و از او جدا نمی‌شدم. او هر روز نشانه تازه‌ای از اخلاق نیکو برایم اشکار می‌کرد و به من فرمان میداد که به او اقتدا کنم.</ref>. این تعابیر کنایه از شدت ملازمت و [[همراهی]] [[علی]]{{ع}} با [[رسول خدا]]{{صل}} است<ref>فروغ ولایت، ص ۲۸۳؛ سیره پیشوایان، ص ۷۱.</ref>. | |||
[[امام علی]] {{ع}} در [[غار حرا]] و هنگام [[بعثت پیامبر خاتم|بعثت پیامبر]]{{صل}} در کنار آن حضرت حضور داشت و صدای ناله [[شیطان]] را هنگام [[نزول وحی]] شنید<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[امامت و رهبری ۱ (کتاب)|امامت و رهبری]]، مجموعه آثار ج ۴ ص ۸۵۹.</ref>. به اتفاق نظر تمام [[مسلمین]] او نخستین کسی بود که به [[پیامبر]] [[ایمان]] آورد (در ده سالگی)<ref>{{متن حدیث|سَبَقْتُ إِلَى الْإِيمَانِ وَ الْهِجْرَةِ}}؛ سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۵۷؛ امینی، عبد الحسین، الغدیر، ج ۳ ص ۲۳۷.</ref> و در روزی که [[پیامبر]]{{صل}} [[مأمور]] شد [[دعوت]] خود را نسبت به [[خویشاوندان]] علنی کند، [[ایمان]] خود را به [[پیامبر]] اظهار کرد و به صراحت برای [[یاری پیامبر]] اعلام [[آمادگی]] کرد و [[پیامبر]] هم او را [[وصیّ]] و [[جانشین]] خود خواند<ref>تاریخ طبری، ج ۲ ص ۶۳ و ۶۴.</ref>.<ref> [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۹۸؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶.</ref>. | |||
===از [[بعثت]] تا [[رحلت رسول خدا]]{{صل}}=== | |||
{{اصلی|اسلام امام علی|خوابیدن امام علی در بستر پیامبر خاتم|هجرت امام علی به مدینه|عقد اخوت امام علی با پیامبر خاتم|حضور امام علی در غزوات|سریه‌های امام علی|غدیر خم|وصیت پیامبر خاتم به امام علی}} | |||
بعد از [[بعثت]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[امیرالمؤمنین]] لحظه‌ای [[همراهی]] و [[تبعیت]] محض از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را رها نکرد. در [[شب]] "[[لیلة المبیت]]" یعنی [[شب]] توطئۀ [[قریش]] برای [[کشتن پیامبر]]، در بستر آن [[حضرت]] خوابید و زمینۀ [[هجرت پیامبر]]{{صل}} به [[مدینه]] را فراهم ساخت. بعد از [[هجرت پیامبر اکرم]] {{ص}}، [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} هم به همراه چند تن دیگر مانند [[حضرت زهرا]] {{س}} و [[فاطمه بنت اسد]] و ... به سوی [[مدینه]] [[هجرت]] کردند. | |||
در ماجرای [[عقد]] اخوتی که [[پیامبر]] {{صل}} بعد از پنج ماه پس از [[هجرت به مدینه]] میان [[مسلمانان]] خواند میان خویش و [[امام علی]] {{ع}} [[پیمان برادری]] بست. در سال دوم [[هجرت]]، با [[دختر پیامبر]]، [[فاطمه]]{{ع}} [[ازدواج]] کرد. در کنار [[پیامبر]]، به [[دفاع]] از [[اسلام]] و [[مبارزه]] با [[مشرکان]] و [[منافقان]] پرداخت و در همۀ [[غزوات]] [[صدر اسلام]] مانند [[جنگ بدر]]، [[جنگ احد]] و ... ـ جز [[تبوک]] ـ شرکت جست و بارها زخم برداشت و تا مرز [[شهادت]] پیش رفت. در [[جنگ احد]]، چنان [[رشادت]] و [[شهامت]] از خویش نشان داد که ندای [[غیبی]] آمد: {{متن حدیث|لَا سَیْفَ إِلَّا ذُو الْفَقَارِ وَ لَا فَتَی إِلَّا عَلِی}}<ref>الکامل فی التاریخ، ج ۲ ص ۱۵۴.</ref>. | |||
[[رسول خدا]]{{صل}} در مسیر بازگشت از آخرین [[حج]] [[عمر]] خویش در [[غدیر خم]]، [[علی]]{{ع}} را به [[جانشینی]] خود [[تعیین]] فرمود و همه با آن [[حضرت]] [[بیعت]] کردند<ref>مسند احمد، ج ۱ ص ۸۴، ۱۱۸، ۱۱۹ و ۱۵۲.</ref>. [[همراهی]] و [[مصاحبت]]، همراه با شدت [[محبت]] و [[تبعیت]] تا آخر [[عمر]] [[پیامبر]] ادامه داشت تا جایی که [[پیامبر]] وصیت‌های خویش را به امام علی {{ع}} گفت و آن [[حضرت]] در آغوش [[علی]]{{ع}} [[جان]] سپرد<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص ۳۹۸؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶.</ref>. | |||
===از [[رحلت رسول خدا]] تا [[خلافت]]=== | |||
{{اصلی|سقیفه بنی ساعده}} | |||
مهمترین رویداد پس از [[رحلت پیامبر اسلام]]{{صل}} تشکیل [[شورای سقیفه]] و کنار گذاشتن [[امام علی]]{{ع}} از [[خلافت]] بود که [[پیامبر]] بارها در [[یوم الإنذار]]، [[منزلت]] و [[غدیر]] از آن یاد کرده بود<ref>نهج البلاغه، خ ۳؛ اعیان الشیعه ج ۱ ص ۳۲۴ ـ ۴۲۱.</ref>. هر چند در [[عصر خلفا]]، [[علی]]{{ع}} [[قدرت]] و [[حکومت]] نداشت، اما خدمات بسیار ارزنده‌ای را به [[امت اسلامی]] ارائه کرد و دست از [[یاری]] [[اسلام]] و [[مسلمانان]] برنداشت<ref>{{متن حدیث|فَخَشِيتُ إِنْ لَمْ أَنْصُرِ الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ أَنْ أَرَى فِيهِ ثَلْماً أَوْ هَدْماً تَكُونُ الْمُصِيبَةُ بِهِ عَلَيَّ أَعْظَمَ مِنْ فَوْتِ وِلَايَتِكُمُ الَّتِي إِنَّمَا هِيَ مَتَاعُ أَيَّامٍ قَلَائِلَ يَزُولُ مِنْهَا مَا كَانَ كَمَا يَزُولُ السَّرَابُ [وَ] أَوْ كَمَا يَتَقَشَّعُ السَّحَابُ. فَنَهَضْتُ فِي تِلْكَ الْأَحْدَاثِ حَتَّى زَاحَ الْبَاطِلُ وَ زَهَقَ وَ اطْمَأَنَّ الدِّينُ وَ تَنَهْنَهَ}}؛ نهج البلاغه، نامه ۶۲. ترسیدم اگر اسلام و اهلش را یاری نکنم شاهد شکافی در اسلام یا نابودی آن باشم که مصیبتش برای من از رها ساختن خلافت و حکومت بر شما بزرگ‌تر باشد حکومتی که متاع و بهره دوران کوتاه زندگی دنیاست و آنچه از آن بوده است به زودی زوال می‌پذیرد همان گونه که سراب زائل می‌گردد.</ref>، از جمله [[پاسخگویی]] به سؤالات [[اعتقادی]] و دفع [[شبهات]] [[یهود]] و [[نصارا]]، [[هدایت]] و [[راهنمایی]] دستگاه [[خلافت]] در مسائل دشوار، به ویژه امور [[قضایی]]<ref>ر.ک: فروغ ولایت، ص ۲۸۳ و سیره پیشوایان، ص ۷۱؛ امام علی{{ع}} و همگرایی اسلامی در عصر خلافت.</ref> و [[خدمات اجتماعی]] مانند: [[انفاق]] به [[فقرا]] و [[یتیمان]] و [[آزاد]] کردن بردگان، درختکاری و حفر قنات و...<ref>الکافی، ج ۵، ص ۷۴.</ref>. [[امام علی]]{{ع}} [[خلفا]] و حوادث سخت این دوران را در خطبۀ ([[شقشقیه]]) به [[زیبایی]] ترسیم فرموده است<ref>نهج البلاغه خطبه ۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۵؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶؛ [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]] صفحه ۲۱ تا ۲۶؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]].</ref> | |||
===از [[خلافت]] تا [[شهادت]]=== | |||
{{اصلی|بیعت با امام علی|جنگ جمل|جنگ صفین|جنگ نهروان}} | |||
پس از کشته شدن [[خلیفۀ سوم]]، [[مردم]] به سوی [[امام علی]]{{ع}} [[هجوم]] آوردند، [[امام]] با [[اصرار]] [[مردم]] و [[تمام شدن حجت]]، [[خلافت]] را قبول کردند<ref>{{متن حدیث|لَوْ لَا حُضُورُ الْحَاضِرِ وَ قِيَامُ الْحُجَّةِ بِوُجُودِ النَّاصِرِ وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى الْعُلَمَاءِ أَلَّا يُقَارُّوا عَلَى كِظَّةِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ مَظْلُومٍ لَأَلْقَيْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا وَ لَسَقَيْتُ آخِرَهَا بِكَأْسِ أَوَّلِهَا وَ لَأَلْفَيْتُمْ دُنْيَاكُمْ هَذِهِ أَزْهَدَ عِنْدِي مِنْ عَفْطَةِ عَنْزٍ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ٢.</ref>. | |||
ایشان در دوران کوتاه [[حکومت]] با سه گروه روبرو بود: | |||
# کسانی که [[بیعت]] کرده بودند، اما به دنبال [[مقام]] و [[منصب]] بودند و چون [[امام]] امتیازهای دوران گذشته را از آنان گرفت و در عین حال منصبی به آنان نداد، [[بیعت]] خویش را شکستند، اینها [[ناکثین]] بودند که [[جنگ جمل]] را علیه [[امام]] به راه انداختند. | |||
# [[معاویه]]، از زمان [[عثمان]] [[والی شام]] بود و سودای [[خلافت]] در سر داشت. او مقابل [[امام]]{{ع}} ایستاد و [[جنگ صفین]] میان [[سپاه امام]] و [[معاویه]] ([[قاسطین]]) درگرفت. [[دنیاطلبان]] و [[کینه‌توزان]]، [[خون]] [[عثمان]] را بهانه قرار دادند و بر ضد [[حکومت علوی]] [[جنگ]] به راه انداختند. | |||
# [[خوارج]]، گروهی از [[سپاه]] [[حضرت]] بودند که به [[دلیل]] کوته‌بینی در مقابل [[امام]] قرار گرفتند و [[جنگ نهروان]] را به [[امام]] [[تحمیل]] کردند. پس از [[جنگ نهروان]]، [[امام]]{{ع}} [[کوفیان]] را به [[جهاد]] با [[معاویه]] [[ترغیب]] کرد، آنها به بهانه‌های واهی از [[تمکین]] سرباز زدند<ref>ر.ک: [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص ۳۹۸؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]]؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۷؛ [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۵۷۱-۵۸۶.</ref>. | |||
==[[امامت]] و [[ولایت]]== | |||
{{اصلی|امامت امام علی|خلافت امام علی}} | |||
===صفات امامت=== | |||
====علم لدنی==== | |||
بنابر [[روایات]]، [[امام علی]]{{ع}} از [[دانش لدنی]] بهره‌مند بوده؛ دانشی که از سوی [[خداوند]] [[افاضه]] می‌گردد. از [[روایات]] بسیاری برمی‌آید [[دانش امام علی]]{{ع}} از همه [[مردم]] ـ جز [[پیامبر]]{{صل}} ـ بیشتر بوده است<ref>شیخ مفید، الارشاد، ۲۲.</ref>. [[آگاهی]] از [[علوم]] مختلف و پیشگویی‌های [[حضرت]] نشان از [[دانش]] فراوان اوست، چنانچه [[پیامبر خاتم]] {{صل}} فرمودند: {{متن حدیث|أَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌّ بَابُهَا}}<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه ج ۲۷ ص ۳۴.</ref>. به تصریح [[مفسرین]] [[آیه علم الکتاب]] ([[سوره]] رعد [[آیه]] ۴۳) در مورد ایشان نازل شده است<ref>تفسیر قمی، ج ۱ ص ۳۶۷؛ تفسیر صافی ج ۳ ص ۷۷؛ کنز الدقائق ج ۶ ص ۴۸۰.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۹۸؛ دانشنامۀ امام علی، ج ۱۱ ص ۱۸۵.</ref> | |||
====عصمت==== | |||
{{اصلی|عصمت امام علی}} | |||
براساس [[آیات]] و [[روایات]] فراوانی [[امیرالمؤمنین]] (ع) دارای صفت [[عصمت]] بوده‌اند. آیاتی مانند [[آیه مباهله]] <ref>{{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}} «بنابراین، پس از دست یافتن تو به دانش، به هر کس که با تو به چالش برخیزد؛ بگو: بیایید تا فرزندان خود و فرزندان شما و زنان خود و زنان شما و خودی‌های خویش و خودی‌های شما را فرا خوانیم آنگاه (به درگاه خداوند) زاری کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم» سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> و [[آیه تطهیر]]<ref>{{متن قرآن|إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}؛ سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> و روایاتی که ذیل این آیات آمده و مصداق [[اهل بیت]] را [[اهل کساء]] و از جمله امیرالمؤمنین (ع) دانسته، عصمت ایشان [[ثابت]] می‌شود. همچنین با استفاده از روایاتی مانند [[حدیث ثقلین]]، [[حدیث علی مع الحق]]<ref>{{متن حدیث|عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَ عَلِيٍّ يَدُورُ مَعَهُ حَيْثُمَا دَارَ}}؛ [[علی]] با [[حق]] است و [[حق با علی است]] و هر جا که علی باشد حق با اوست”؛ الغدیر، ج۳، ص۲۵۱-۲۵۲.</ref> و روایات عصمت مانند [[روایت]] [[ابن‌عباس]] که گفت: شنیدم [[پیامبر]]{{صل}} می‌فرمود: "من و علی و [[حسن]] و [[حسین]]{{عم}} و نه نفر از [[فرزندان حسین]]{{ع}} [[مطهر]] و معصومیم”<ref>{{متن حدیث|أَنَا وَ عَلِيٌّ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ تِسْعَةٌ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ مُطَهَّرُونَ مَعْصُومُونَ}}. فرائد السمطین، ج۲، ص۱۳۲، باب ۳۱، حدیث ۴۳۰، ص۳۱۳، باب ۱۶، حدیث ۵۶۳؛ کمال‌الدین، ج۱، ص۲۸۱.</ref> عصمت [[حضرت]] به [[اثبات]] می‌رسد<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[براهین و نصوص امامت (کتاب)|براهین و نصوص امامت]]، ص ۵۷-۶۷.</ref>. | |||
====افضلیت==== | |||
{{اصلی|افضلیت امام علی}} | |||
در اینکه [[امام علی|امیر المؤمنین]]{{ع}} از همۀ [[صحابه]] ـ بلکه [[انبیا]] و [[اوصیای الهی]] ـ در جهات مختلف [[برتر]] است، [[روایات]] فراوانی [[نقل]] شده و [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]{{صل}} [[فضایل]] او را یک به یک برشمرده و [[افضل از دیگران]] دانسته است<ref>از جمله ر.ک: موسوعة الامام علی بن ابی طالب، ج ۹،۱۰ و ۱۱، بحار الأنوار، ج ۳۸،۳۹ و ۴۰</ref>. [[روایت]] صریح و شفاف که بر [[افضلیت]] [[امامان]] بر همه [[مردم]] حتی [[پیامبران پیشین]] دلالت می‌کند، روایت [[امام علی|علی]] {{ع}} است که در کتب [[فریقین]] آمده است. آن حضرت از [[پیامبر]] پرسید که شما [[افضل]] هستنید یا [[جبرئیل]]؟ پیامبر خاتم|پیامبر{{صل}} با تصریح به افضلیت [[پیامبران]] بر [[فرشتگان]] فرمود: "اى علىّ! [[خداوند]]|تبارك و تعالى|پيامبران مرسل خود را بر ملائكه مقرّب خود برترى داده است و مرا بر تمام انبياء و مرسلين برترى داده است، و فضيلت، بعد از من براى تو و امامان بعد از توست و ملائكه كمككار ما و دوستان ما هستند"<ref>{{متن حدیث|يَا عَلِيُّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَضَّلَ أَنْبِيَاءَهُ الْمُرْسَلِينَ عَلَى مَلَائِكَتِهِ الْمُقَرَّبِينَ وَ فَضَّلَنِي عَلَى جَمِيعِ النَّبِيِّينَ وَ الْمُرْسَلِينَ وَ الْفَضْلُ بَعْدِي لَكَ يَا عَلِيُّ وَ لِلْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِكَ وَ إِنَّ الْمَلَائِكَةَ لَخُدَّامُنَا وَ خُدَّامُ مُحِبِّينَا }}؛ ینابیع الموده، ج۳، ص ۳۷۷، باب ۷۳.</ref>.<ref> [[محمد حسن قدردان قراملکی]]، [[امامت ۲ (کتاب)|امامت]]، ص۹۷|۱۰۶.</ref>. | |||
==سیره== | |||
{{اصلی|سیره امام علی}} | |||
[[سیره]] [[امام علی]] {{ع}} در واقع تجسم [[نظام فکری]] او است. آنچه در [[کلام]] آن [[حضرت]] مورد تأکید است در سیره و [[رفتار]] ایشان نیز نمودی آشکار دارد. این سیره می‌تواند در [[امور عبادی]] تجلی کند یا [[عرفانی]] و [[اخلاقی]] و نیز در اموری مانند [[سیره علمی]]، [[تبلیغی]]، [[نظامی]]، [[اجتماعی]]، [[تربیتی]]، [[خانوادگی]]؛ [[سیاسی]]، [[اقتصادی]] و ...<ref>ر.ک: [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]]، ص ۶۳ تا۷۵.</ref>. | |||
==دیدگاه‌ها درباره شخصیت امام علی== | |||
او از شاخص‌ترین چهره‌هایی است که [[دوست]] و [[دشمن]]، [[مسلمان]] و غیرمسلمان، [[فیلسوف]] و مورخ نتوانسته‌اند از ذکر [[فضایل]] او [[چشم‌پوشی]] کنند. [[معاویه]] درباره او گفته است: [[دنیا]] عقیم است که مانند [[علی]] بزاید<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، اسلام و نیازهای زمان، مجموعه آثار، ج ۲۱، ص ۱۹۹.</ref>. [[ابن سینا]] گفته است: [[علی]]{{ع}} در میان [[یاران]] [[رسول خدا]]{{صل}} مانند کلی در میان جزئیات محسوس یا مانند [[عقول]] قاهره نسبت به اجسام مادی بود<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[سیری در نهج البلاغه (کتاب)|سیری در نهج البلاغه]]، مجموعه آثار، ج ۱۶، صص ۳۰۸-۳۶۶.</ref>. در نظر جرج جرداق [[مسیحی]]، [[علی]]{{ع}} مردی [[الهی]] و هم‌رتبه [[حضرت مسیح]]{{ع}} است<ref>[[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[عدل الهی (کتاب)|عدل الهی]]، مجموعه آثار، ج ۱، ص ۲۷۶.</ref>.<ref>ر.ک: [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]]، ۲۶ تا ۳۳.</ref> | |||
==اصحاب== | |||
{{اصلی|اصحاب امام علی}} | |||
==[[مخالفت]] و [[دشمنی با امام علی]]== | |||
{{اصلی|دشمنان امام علی}} | |||
[[عدالت‌محوری]] و [[دین‌مداری]] [[امام علی]]{{ع}} سبب [[مخالفت]] گروه‌هایی با ایشان شد؛ البته آن [[حضرت]] در نحوۀ مقابله با ایشان نه [[حبّ]] و [[بغض]] شخصی، بلکه [[مصلحت]] عموم [[مسلمانان]] و [[نظام اسلامی]] را در نظر داشت. [[مخالفان]] [[حضرت]] سه گروه بودند: [[ناکثین]] ([[اصحاب جمل]])، [[قاسطین]] ([[معاویه]]) و [[مارقین]] ([[خوارج نهروان]]) . ویژگی‌های اصلی [[مخالفان امام]] [[جهل]] [[خوارج]]<ref>مجموعه آثار، ج ۱۸، ص ۶۱۱؛ [[مرتضی مطهری|مطهری مرتضی]]، [[حکمت‌ها و اندرزها (کتاب)|حکمت‌ها و اندرزها]].</ref>، [[نفاق]] که مشخصه [[معاویه]] و طرفداران او بود و [[جمود]] و [[تعصب]] [[باطل]] بود. | |||
[[حضرت علی]]{{ع}} تفاوت میان [[دشمنان]] خود را به خوبی می‌دانست؛ [[معاویه]] آگاهانه به دنبال [[باطل]] بود، ولی [[خوارج]] انسان‌های [[حق‌جویی]] بودند که از روی [[نادانی]] و [[حماقت]] [[اشتباه]] کرده بودند. از این رو [[بیت المال]] آنها را قطع نکرد و با نهایت [[جوانمردی]] و سعۀ صدر کامل با آنها برخورد کرد<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[سیری در نهج البلاغه (کتاب)|سیری در نهج البلاغه]].</ref>. ولی وقتی دست به [[مخالفت]] عملی و آشوب‌گری زدند، با [[شجاعت]] آنها را [[سرکوب]] کرد<ref>ر.ک: [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]] صفحه ۶۳ تا۷۵؛ مجموعه آثار، ج ۱۶، ص ۶۰۷ و ۶۱۳.</ref>. | |||
==مظلومیت== | |||
{{اصلی|مظلومیت علی}} | |||
[[دوستان]] [[جاهل]] و [[دشمنان]] [[آگاه]] با [[بی‌مهری]] با ایشان [[رفتار]] کرده تا آنجا که در زمان [[حیات]] و پس از [[شهادت]]، [[مظلوم‌ترین]] فرد [[تاریخ اسلام]] بود. [[رسول خدا]]{{صل}} فرمودند: «[[یا علی]]، پس از من تو [[مظلوم]] می‌شوی، پس وای بر آنکه به تو [[ستم]] و تعدّی کند»<ref>{{متن حدیث|یَا عَلِیُّ أَنْتَ الْمَظْلُومُ مِنْ بَعْدِی فَوَیْلٌ لِمَنْ ظَلَمَکَ وَ اعْتَدَی عَلَیْکَ}}؛ عیون اخبار الرضا، ج ۱ ص ۳۰۳.</ref>. خود [[امام علی]]{{ع}} نیز به [[مظلومیت]] خویش تصریح کرده است: «از آن دم که [[رسول خدا]] [[وفات]] یافت، من پیوسته [[مظلوم]] بوده‌ام»<ref>امالی، شیخ طوسی، ص ۷۲۶؛ {{متن حدیث|مَا زِلْتُ مَظْلُوماً مُنْذُ قُبِضَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}}}.</ref>. [[جهل]] و [[تعصب]] [[مردم]] و عدالت‌طلبی [[علی]]{{ع}} سبب شد، تا نه تنها در بعد [[سیاسی]] که در بعد [[معرفتی]] هم تنها باشد<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، [[سیری در نهج البلاغه (کتاب)|سیری در نهج البلاغه]].</ref>. | |||
برخی از نمودها و جلوه‌های [[مظلومیت]] [[حضرت]] از این قرار است: | |||
# [[غصب خلافت]]: [[حضرت]] در [[خطبه شقشقیه]] به آن اشاره فرموده و می‌فرماید: [[میراث نبوت]] را [[غارت]] کردند<ref>{{متن حدیث|أَرَى تُرَاثِي نَهْباً}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۳.</ref>. | |||
# [[غصب فدک]]: در [[نامه]] به [[عثمان بن حنیف]] به این [[ظلم]] اشاره فرموده است<ref>{{متن حدیث|بَلَى كَانَتْ فِي أَيْدِينَا فَدَكٌ مِنْ كُلِّ مَا أَظَلَّتْهُ السَّمَاءُ}}؛ نهج البلاغه، نامه:۴۵.</ref>، که به [[هدف]] از بین بردن پشتوانه [[مالی]] بود. | |||
# [[شهادت]] [[همسر]] [[جوان]]: بعد از [[رحلت پیامبر]]، به قصد درهم کوبیدن پایگاه [[مقاومت]] در برابر [[غصب خلافت]] در [[خانه فاطمه زهرا]]{{س}} را [[آتش]] زدند، او را کتک زده، فرزندش را سقط‌کردند و در نهایت در اثر آسیب‌های [[روحی]] و جسمی به [[شهادت]] رسید. | |||
# [[اهانت]] [[خوارج]]: [[خوارج]] همواره [[خون]] به [[دل]] مولا کرده و او را به [[شرک]] و [[کفر]] متهم و از او می‌خواستند [[توبه]] کند<ref>ر.ک: [[مرتضی مطهری|مطهری، مرتضی]]، مشکلات علی، ج ۱۶ ص۶۰۳؛ ج۲۲، ص ۲۴۹.</ref>. | |||
# [[تخلف]] و [[نافرمانی]] [[یاران]]: [[جهالت]] گروهی و [[بیعت]] شکنی عده‌ای و بی اعتنایی به دستورهای او از ظلم‌های یارن اوست<ref>خطبه ۲۷، ۳، ۲۵، ۱۸۲ و ۷۰ از نهج البلاغه صبحی صالح.</ref>. | |||
# [[شهادت]] مظلومانه و [[قبر پنهان]]: کیفیت [[شهادت]] در [[محراب]] [[عبادت]] و دفع شبانه و مخفیانه بیرون از [[کوفه]]، به جهت [[ترس]] از [[نبش قبر]] و توهین [[خوارج]] که تا زمان [[امام صادق]]{{ع}} [[قبر]] [[حضرت]] مخفی بود از جلوه‌های [[مظلومیت]] اوست<ref>ر.ک: انسان کامل، ج ۲۳، ص ۱۸۰؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج ۴ ص ۸۲.</ref>. | |||
# هتک [[حرمت]] پس از [[شهادت]]: [[لعن]] و [[دشنام]] و به [[شهادت]] رساندن [[یاران]] و [[شیعیان راستین]] [[حضرت]]، جلوگیری از نشر [[فضائل]] [[علی]]{{ع}} و [[تبلیغات سوء]] بر علیه [[حضرت]] از نشانه‌های دیگر [[مظلومیت]] [[حضرت]] است<ref>ر.ک: مجموعه آثار ج ۱۷، ص ۴۳۵؛ الغدیر، ج ۲ ص ۱۰۲؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۴ ص ۲۲۰، ۵۸، ۵۹. نمونه‌هایی از آنها در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۴ ص ۶۳ به بعد آمده است.</ref>. | |||
اما تلاش دستگاه [[تبلیغاتی]] برای کم فروغ ساختن [[خورشید]] [[معنویت]] نقش برآب شد. [[عظمت]] [[امام علی]]{{ع}} و اندیشه‌های او با چنین دسیسه‌های کودکانه‌ای فراموش نشده و نمی‌شود و روز به روز [[عشق]] و علاقه [[مردم]] به او بیشتر می‌شود<ref>ر.ک: [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]] صفحه ۱۰۷ تا۱۰۹.</ref>. | |||
==شهادت و محل دفن== | |||
{{اصلی|شهادت امام علی|محل دفن امام علی}} | |||
[[امام علی]]{{ع}} در [[سحرگاه]] نوزدهم [[ماه مبارک رمضان]] [[سال]] چهل [[هجری]] در [[محراب]] [[مسجد کوفه]] با ضربت [[شمشیر]] [[ابن ملجم مرادی]] مجروح شد و دو روز بعد در [[شب]] بیست و یکم [[ماه رمضان]] در حالی که شصت و سه سال از [[عمر]] ایشان می‌گذشت به [[شهادت]] رسید و با [[رحلت]] خود [[دنیا]] را در ماتم فرو برد<ref>الارشاد، شیخ مفید، ج۱، ص۹؛ تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج۶، ص۱۹.</ref>.<ref>[[حبیب عباسی| عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص:۲۱۰.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | |||
{{:امام علی (نمایه)}} | |||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100354.jpg|22px]] [[حبیب عباسی|عباسی، حبیب]]، [[علی بن ابی‌طالب (مقاله)| مقاله «علی بن ابی‌طالب»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱]] | |||
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]] | |||
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]] | |||
# [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۱ (کتاب)|معارف و عقاید ۵]] | |||
# [[پرونده:1368951.jpg|22px]] [[عبدالله محمدی|محمدی، عبدالله]]، [[امیر مؤمنان علی (کتاب)|امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت]] | |||
# [[پرونده:13681049.jpg|22px]] [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]] | |||
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
{{اهل بیت}} | |||
{{امام علی}} | |||
{{صحابه مهاجر به مدینه}} | |||