لوح محو و اثبات

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۲۰ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۳۶ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل لوح محو و اثبات (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

  • در مقابل لوح محفوظ، لوح محو و اثبات قرار دارد که مظهر قدرت مطلقۀ‌ خداوند‌ است و محتوای این لوح قابل تغییر و دگرگونی و پاک کردن و نوشتن مجدد است. آنچه در این لوح نوشته شده صورت تعلیقی و شرطی دارد و به این شکل است که اگر چنین‌ شود‌ چنان خواهد شد و اگر نشود نخواهد شد. علامه مجلسی چنین مثال می‌زند: "مثلاً‌ برای زید پنجاه سال عمر نوشته شده ولی به این صورت که اگر صلۀ رحم کند، شصت سال خواهد بود و اگر قطع رحم کند‌، چهل‌ سال خواهد بود پس‌ اگر‌ او صله رحم کرد، در آن کتاب پنجاه سال محو و شصت سال ثبت خواهد شد[۱][۲].
  • خداوند دو نوع قضا و یا تقدیر دارد، یکی قضای حتمی و دیگر‌ قضای‌ تعلیقی، در مثال بالا مرگ زید قضای حتمی و تغییر ناپذیر است ولی زمان مرگ او قضای تعلیقی و قابل تغییر است و گاهی از آن به أجل مسمی و أجل معلق تعبیر می‌شود‌.
  • در‌ آیه‌ای که‌ مربوط به لوح محو و اثبات است، عبارت ﴿﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾﴾[۳] به روشنی دلالت دارد قضای الهی قابل تغییر است و چنین‌ نیست‌ که‌ قضای الهی، قدرت او را محدود کند و او نتواند کاری بر خلاف قضای خود انجام دهد. این ‌‌مطلب‌، عقیدۀ یهود را نفی می‌کند که می‌گفتند خداوند جهان را بر اساس یک‌ سلسله‌ قوانین‌ کلّی آفرید و دیگر نمی‌تواند در آن تغییر بدهد و همین قوانین دست خدا را بسته است‌. خداوند هر لحظه‌ای می‌تواند قضا و تقدیر نوشته شده را تغییر بدهد و لوح محو و اثبات جایگاه این تغییرهاست. این حقیقت‌ در‌ قرآن‌ کریم به صورت های دیگری هم بیان شده است‌ و در‌ آیاتی از قرآن از تغییر سرنوشت برخی از اشخاص و جامعه‌ها خبر داده و خاطر نشان کرده است که گاهی قضای‌ الهی‌ بر‌ چیزی تعلق گرفته ولی در اثر عوامل خاصی آن قضا‌ تغییر داده شده است. از جملۀ این موارد جریان یونس است که هم دربارۀ شخص او و هم دربارۀ‌ قوم‌ او‌ از چنین تغییری خبر داده شده است: ﴿﴿ فَلَوْلا أَنَّهُ كَانَ مِنْ الْمُسَبِّحِينَ لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ﴾﴾[۴]؛ ﴿﴿فَلَوْلاَ كَانَتْ قَرْيَةٌ آمَنَتْ فَنَفَعَهَا إِيمَانُهَا إِلاَّ قَوْمَ يُونُسَ لَمَّا آمَنُواْ كَشَفْنَا عَنْهُمْ عَذَابَ الْخِزْيِ فِي الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَمَتَّعْنَاهُمْ إِلَى حِينٍ﴾﴾[۵] در آیۀ نخست اظهار‌ می‌دارد‌ که قرار بود یونس تا روز قیامت در شکم ماهی بماند ولی او‌ در‌ شکم‌ ماهی به تسبیح خدا پرداخت و خدا این قضا را تغییر داد و او را از شکم‌ ماهی‌ بیرون آورد و از آیۀ بعدی فهمیده می‌شود که قرار بود بر قوم‌ یونس‌ بلا‌ نازل شود ولی این قوم وقتی آثار بلا را دیدند ایمان آوردند و آن بلا از‌ آنان‌ برداشته‌ شد و تا مدتها در رفاه و آسایش بودند[۶].
  • علاوه بر چنین آیاتی که‌ دربارۀ‌ شخص یا قوم خاصی نازل شد، در چندین آیه از قرآن به طور کلی تغییر قضای‌ الهی‌ و سرنوشت مردم به وسیلۀ کارهای خوب یا بد آنها مورد تأکید واقع‌ شده‌ است: ﴿﴿لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ﴾﴾[۷]؛ ﴿﴿ وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ وَلَكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذْنَاهُم بِمَا كَانُواْ يَكْسِبُونَ ﴾﴾[۸].
  • همچنین‌ در‌ روایات بسیاری، از تأثیر اعمال خوب یا بد مانند حسن خلق و صلۀ رحم‌ و صدقه‌ دادن و یا گناهان ویژه در‌ سرنوشت‌ انسان‌ و فراخی و تنگی روزی‌ و بلندی‌ و کوتاهی عمر مطالب روشن‌ کننده‌ای‌ آمده است. جایگاه این تغییرات که در قضای الهی صورت می‌گیرد، همان لوح محو‌ و اثبات‌ است و آن کتابی است که حوادث‌ روزمره‌ و اتفاقاتی که‌ برای‌ بشر‌ رخ می‌دهد در آن‌ ثبت شده و شاید در آیاتی که در زیر می‌خوانیم منظور از کتاب همان لوح محو‌ و اثبات‌ باشد:﴿﴿وَاللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍ ثُمَّ مِن نُّطْفَةٍ ثُمَّ جَعَلَكُمْ أَزْوَاجًا وَمَا تَحْمِلُ مِنْ أُنثَى وَلا تَضَعُ إِلاَّ بِعِلْمِهِ وَمَا يُعَمَّرُ مِن مُّعَمَّرٍ وَلا يُنقَصُ مِنْ عُمُرِهِ إِلاَّ فِي كِتَابٍ إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ﴾﴾[۹]؛ ﴿﴿مَا أَصَابَ مِن مُّصِيبَةٍ فِي الأَرْضِ وَلا فِي أَنفُسِكُمْ إِلاَّ فِي كِتَابٍ مِّن قَبْلِ أَن نَّبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ﴾﴾[۱۰][۱۱].
  • آنچه مسلم است این است که لوح محفوظ جایگاه و مظهر علم خدا و لوح محو‌ و اثبات‌ مظهر قدرت خداوند است و وجود‌ لوح محو و اثبات، این حقیقت را ثابت می‌کند که هیچ چیزی حتی مقدرات و قضا و قدر و قوانین‌ حاکم‌ بر طبیعت نمی‌تواند قدرت‌ خدا‌ را محدود کند و او همواره و هر لحظه توانایی انجام هر کاری را دارد و این درست مقابل نقطۀ نظر برخی از فلاسفه و یهود است[۱۲].

روایات دربارۀ لوح محو و اثبات

  • در‌ برخی از روایات در تفسیر آیۀ شریفۀ ﴿﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾﴾[۱۳] تصریح شده است طبق این آیه قضای الهی قابل تغییر و دگرگونی است‌ و برخی‌ از اعمال‌ خوب یا بد، سرنوشت انسان را تغییر می‌دهد و خداوند هر چه را بخواهد مقدّم و آنچه را که‌ بخواهد مؤخر می‌کند و او هر گونه تغییری را که بخواهد می‌دهد‌: "از امیرالمؤمنین‌(ع) نقل شده که او از پیامبر خدا دربارۀ آیۀ ﴿﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾﴾ پرسید‌، آن حضرت فرمود: چشمان تو را با تفسیر آن روشن خواهم کرد و چشمان امت خود را نیز با تفسیر آن روشن خواهم کرد: صدقه دادن درست و نیکی به پدر و مادر و انجام‌ کار خوب، شقاوت را تبدیل به سعادت می‌کند و بر عمر می‌افزاید و از حوادث بد حفظ می‌کند"[۱۴]؛ امام صادق(ع) در مورد این آیه فرمود: "آیا جز این است که‌ آنچه‌ را که ثابت بوده محو می‌کند و آنچه را که نبوده ثابت می‌کند؟[۱۵]؛ امام سجاد(ع) می‌فرمود‌: "اگر‌ آیه‌ای‌ در قرآن نبود شما را‌ از‌ آنچه‌ شده و آنچه تا روز قیامت خواهد شد خبر می‌دادم. گفتم: کدام آیه؟ فرمود: آیۀ ﴿﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾﴾[۱۶][۱۷].

لوح محو و اثبات در موعودنامه

  • آن لوح خداوند است که مثبتات و مندرجاتش قابل تغییر باشد. برگرفته از آیه کریمه ﴿﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾﴾[۱۸] است. مرحوم مجلسی گفته: آیات و اخبار دلالت دارند که خداوند دو لوح را آفریده که همه حوادث و وقایع عالم در آن دو لوح ثبت است. یکی لوح محفوظ‍‌، که هیچ‌گونه تغییر در آن راه ندارد و آن مطابق علم خداوند است. دیگری لوح محو و اثبات، که در آن چیزی ثبت می‌گردد و سپس محض مصالح بسیاری که بر خردمندان پنهان نیست، چیز دیگری برخلاف آن به ثبت می‌رسد. دگرگونی‌هایی که در این لوح به وجود می‌آید، "بداء" نامیده می‌شود[۱۹].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:  

  1. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۴، ص ۱۳۱.
  2. ↑ جعفری، یعقوب، بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، فصلنامه کلام اسلامی، ش ۳۴، ص ۹۲.
  3. ↑ خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ نزد اوست؛ سوره رعد، آیه:۳۹.
  4. ↑ و اگر او از نیایشگران نبود،بی‌گمان در شکم آن (ماهی)، تا روزی که (همگان) برانگیخته می‌گردند می‌ماند؛ سوره صافات، آیه: ۱۴۳- ۱۴۴.
  5. ↑ پس چرا (مردم) هیچ شهری بر آن نبودند که (به هنگام) ایمان آورند تا ایمانشان آنان را سودمند افتد جز قوم یونس که چون (به هنگام) ایمان آوردند عذاب خواری را در زندگانی این جهان از آنان برداشتیم و تا روزگاری آنان را (از زندگی) بهره‌مند ساختیم؛ سوره یونس، آیه:۹۸.
  6. ↑ جعفری، یعقوب، بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، فصلنامه کلام اسلامی، ش ۳۴، ص ۹۳.
  7. ↑ او را از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان وی‌اند. بی‌گمان خداوند آنچه را که گروهی دارند دگرگون نمی‌کند (و از آنان نمی‌ستاند) مگر آنها آنچه را که در خویش دارند دگرگون سازند و چون خداوند برای گروهی بلایی بخواهد بازگشتی ندارد و آنان را در برابر وی سروری نیست؛ سوره رعد، آیه: ۱۱.
  8. ↑ و اگر مردم آن شهرها ایمان می‌آوردند و پرهیزگاری می‌ورزیدند بر آنان از آسمان و زمین برکت‌هایی می‌گشودیم اما (پیام ما را) دروغ شمردند بنابراین برای آنچه می‌کردند آنان را فرو گرفتیم؛ سوره اعراف، آیه: ۹۶.
  9. ↑ و خداوند شما را از خاکی آفرید سپس از نطفه‌ای، آنگاه شما را جفت‌هایی (نر و ماده) قرار داد و هیچ مادینه‌ای باردار نمی‌گردد و نمی‌زاید مگر با آگاهی وی و هیچ سالمندی کهنسال نمی‌گردد و از عمر کسی کم نمی‌شود مگر که در کتابی آمده است؛ بی‌گمان این بر خداوند آسان است؛ سوره فاطر، آیه: ۱۱.
  10. ↑ هیچ گزندی در زمین و به جان‌هایتان نمی‌رسد مگر پیش از آنکه آن را پدید آوریم، در کتابی (آمده) است؛ این بر خداوند آسان است ؛ سوره حدید، آیه: ۲۲.
  11. ↑ جعفری، یعقوب، بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، فصلنامه کلام اسلامی، ش ۳۴، ص ۹۳.
  12. ↑ جعفری، یعقوب، بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، فصلنامه کلام اسلامی، ش ۳۴، ص ۹۴.
  13. ↑ خداوند هر چه را بخواهد (از لوح محفوظ) پاک می‌کند و (یا در آن) می‌نویسد و لوح محفوظ نزد اوست؛ سوره رعد، آیه:۳۹.
  14. ↑ " عن‌ علی‌(ع) أنّه سأل رسول الله(ص) عن هذه الآیة ﴿﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾﴾، فقال: لاقرّنّ عینیک بتفسیرها و لاقرّنّ عین اُمّتی بعدی بتفسیرها: الصدقة علی‌ وجهها‌ و برّ‌ الوالدین و اصطناع المعروف یحوّل الشقاء سعاة و یزید فی العمر و یقی مصارع السوء‏ ‏‏"؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، ج ۴، ص۶۶.
  15. ↑ " عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: فِي هَذِهِ الْآيَةِ ﴿﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾﴾‏ قَالَ فَقَالَ وَ هَلْ‏ يُمْحَى‏ إِلَّا مَا كَانَ‏ ثَابِتاً وَ هَلْ‏ يُثْبَتُ إِلَّا مَا لَمْ يَكُنْ‏ ‏‏"؛ کلینی، محمد بن یعقوب، ج ۱، ص ۱۴۶.
  16. ↑ " لَوْ لَا آيَةٌ فِي‏ كِتَابِ‏ اللَّهِ‏ لَحَدَّثْتُكُمْ‏ بِمَا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَقُلْتُ أَيَّةُ آيَةٍ قَالَ ﴿﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاء وَيُثْبِتُ وَعِندَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾﴾ ‏‏"؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۲۱۵
  17. ↑ جعفری، یعقوب، بحثى در باره لوح محفوظ و لوح محو و اثبات، فصلنامه کلام اسلامی، ش ۳۴، ص ۹۴.
  18. ↑ سوره رعد، ۳۹.
  19. ↑ مجتبی تونه‌ای، موعودنامه، ص:۶۰۵.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=لوح_محو_و_اثبات&oldid=143635»