برهان: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۷:۰۱

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل برهان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

برهان ثابت کننده حقانیت امور به طور قطع و‌ یقین^[۱].

واژه‌شناسی لغوی

برهان واژه‌ای عربی است که درباره ریشه آن میان لغت شناسان اختلاف است؛ برخی آن را مصدر ثلاثی مجرد "بَرِهَ یَبْرَه بُرْهاناً" به معنای سفید شدن^[۲] و برخی دیگر آن را مشتق از ریشه رباعی مجرّد "بَرْهَنَ یُبَرْهِنُ بَرهَنةً" و به معنای حجّت و دلیل دانسته‌اند^[۳]؛ ولی بعید نیست این واژه در اصل مصدر "بَرِهَ یَبْرَه" به معنای سفید شدن بوده و پس از آن بر کلام آشکاری که ابهامی ندارد یا چیز روشنی که در آن خفایی نیست اطلاق شده و سپس به طور اشتقاق انتزاعی فعل رباعی "بَرْهَنَ" از آن اشتقاق یافته است، بنابراین نونِ برهان با توجّه به مادّه اصلی، زاید و با توجّه به اشتقاق ثانوی اصلی است و شاید این معنای سخن کسانی است که گفته‌اند: بَرْهَنَ مُوَلَّد است^[۴]، به هر تقدیر برهان در لغت اخص از دلیل و به معنای حجّت و بیان واضح^[۵] و دلیل قاطع^[۶] است^[۷].

برهان در اصطلاح

برهان، قیاسی منطقی است که از مقدّمات یقینی تشکیل شده و غرض از آن اثبات حقّ است^[۸]. احتجاج حضرت موسی با فرعون، جنبه برهان به خود می‌گیرد. موسی با این برهان که خلق و هدایت و راهبری همه نظام هستی در دست قدرت خداوندی است، حقّ را برای فرعون آشکار می‌سازد: ﴿قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى ﴾ ^[۹]. استدلال مذکور، بر ربوبیت خداوند، بر موجودات و هدایت تکوینی آن‌ها متّکی است^[۱۰]. خداوند، روش احتجاج برهانی را در آیه‌۱۲۵ سوره نحل^[۱۱]. به رسول گرامی سفارش کرده و به وی دستور می‌دهد که در دعوت خویش و استدلال خود از سخنان حقّ^[۱۲]. سود جوید و سخن ناروا و باطل را به‌کار نبرد: ﴿ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ ﴾ ^[۱۳]؛ ازاین‌رو، رسول خدا(ص) در احتجاجات خود در مباحث عقلی، هرگز از مقدّمات وهمی و خیالی استمداد نمی‌جست و در بحث‌های کلامی از متشابهات کتاب‌های آسمانی انبیای گذشته یاری نمی‌گرفت و در استدلال‌های منقول از ملل و نحل از محکمات وحی تجاوز نمی‌کرد^[۱۴].
*دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵

برهان در قرآن کریم

گستره برهان

دعوت به دین با برهان و مطالبه آن از مدعیان

نفی برهان از کفر و شرک

اسامی و شئون برهان

انواع برهان

آثار پیروی از برهان

پیامدهای بی‌توجهی به برهان

برهان در موعودنامه

رساله "البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان " توسط‍‌ محمد کراچکی طرابلسی تألیف شده است. وی از بزرگان شیعه است که نزد شیخ مفید به فراگیری دانش پرداخته و آثار فراوانی در فقه، اخبار، اصول دین، نجوم، هیأت و انساب دارد. از جمله آثار ارزشمند وی "کنز الفوائد" است. مؤلف در جزء دوم کنز الفوائد، رساله‌ای تحت عنوان: "البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان" نگاشته است^[۱۵]^[۱۶].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

↑ رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص ۵۰۲ - ۵۱۷.
↑ مفردات، ص‌۱۲۱، «بره».
↑ لسان العرب، ج‌۱، ص‌۳۹۴، «برهن».
↑ التحقیق، ج‌۱، ص‌۲۶۲، «برهن».
↑ منتهی الارب، ج‌۱، ص‌۷۷.
↑ لغت نامه، ج‌۳، ص‌۴۰۴۵، "برهان".
↑ رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص ۵۰۲ - ۵۱۷.
↑ شرح المنظومه، ج‌۱، ص‌۳۲۲ـ‌۳۲۳.
↑ گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است؛ سوره طه، آیه: ۵۰.
↑ المیزان، ج‌۱۴، ص‌۱۶۷؛ التحریروالتنویر، ج‌۱۶ ص‌۲۳۳؛ تفسیرمراغی، مج‌۶، ج‌۱۶، ص‌۱۱۸.
↑ المیزان، ج‌۱۲ ص‌۳۷۲
↑ التحریروالتنویر، ج‌۱۴، ص‌۳۲۷؛ المیزان، ج‌۱۲ ص‌۳۷۱.
↑ مردم را) به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان؛ سوره نحل، آیه: ۱۲۵.
↑ تفسیر موضوعی، ج‌۹، ص‌۱۳۹.
↑ چشم‌به‌راه مهدی، ص ۴۶۳.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۶۶.

[1] رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص ۵۰۲ - ۵۱۷.

[2] مفردات، ص‌۱۲۱، «بره».

[3] لسان العرب، ج‌۱، ص‌۳۹۴، «برهن».

[4] التحقیق، ج‌۱، ص‌۲۶۲، «برهن».

[5] منتهی الارب، ج‌۱، ص‌۷۷.

[6] لغت نامه، ج‌۳، ص‌۴۰۴۵، "برهان".

[7] رمضانی، حسن، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵، ص ۵۰۲ - ۵۱۷.

[8] شرح المنظومه، ج‌۱، ص‌۳۲۲ـ‌۳۲۳.

[9] گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است؛ سوره طه، آیه: ۵۰.

[10] المیزان، ج‌۱۴، ص‌۱۶۷؛ التحریروالتنویر، ج‌۱۶ ص‌۲۳۳؛ تفسیرمراغی، مج‌۶، ج‌۱۶، ص‌۱۱۸.

[11] المیزان، ج‌۱۲ ص‌۳۷۲

[12] التحریروالتنویر، ج‌۱۴، ص‌۳۲۷؛ المیزان، ج‌۱۲ ص‌۳۷۱.

[13] مردم را) به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان؛ سوره نحل، آیه: ۱۲۵.

[14] تفسیر موضوعی، ج‌۹، ص‌۱۳۹.

[15] چشم‌به‌راه مهدی، ص ۴۶۳.

[16] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۶۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۱۵: / خط ۱۵: @@
 ==برهان در اصطلاح==
-* برهان، قیاسی منطقی است که از مقدّمات یقینی تشکیل شده و غرض از آن اثبات حقّ است<ref>شرح المنظومه، ج‌۱، ص‌۳۲۲ـ‌۳۲۳.</ref>. احتجاج [[حضرت موسی]] با فرعون، جنبه برهان به خود می‌گیرد. موسی با این برهان که خلق و هدایت و راهبری همه نظام هستی در دست قدرت خداوندی است، حقّ را برای فرعون آشکار می‌سازد: {{متن قرآن|قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى }} }} <ref> گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است؛ سوره طه، آیه: ۵۰.</ref>. استدلال مذکور، بر ربوبیت خداوند، بر موجودات و هدایت تکوینی آن‌ها متّکی است<ref>المیزان، ج‌۱۴، ص‌۱۶۷؛ التحریروالتنویر، ج‌۱۶ ص‌۲۳۳؛ تفسیرمراغی، مج‌۶، ج‌۱۶، ص‌۱۱۸.</ref>. خداوند، روش احتجاج برهانی را در آیه‌۱۲۵ سوره نحل<ref>المیزان، ج‌۱۲ ص‌۳۷۲</ref>. به رسول گرامی سفارش کرده و به وی دستور می‌دهد که در دعوت خویش و استدلال خود از سخنان حقّ<ref>التحریروالتنویر، ج‌۱۴، ص‌۳۲۷؛ المیزان، ج‌۱۲ ص‌۳۷۱.</ref>. سود جوید و سخن ناروا و باطل را به‌کار نبرد: {{متن قرآن|ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ }} }} <ref> مردم را) به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان؛ سوره نحل، آیه: ۱۲۵.</ref>؛ ازاین‌رو، [[رسول خدا]]{{صل}} در احتجاجات خود در مباحث عقلی، هرگز از مقدّمات وهمی و خیالی استمداد نمی‌جست و در بحث‌های کلامی از متشابهات کتاب‌های آسمانی انبیای گذشته یاری نمی‌گرفت و در استدلال‌های منقول از ملل و نحل از محکمات [[وحی]] تجاوز نمی‌کرد<ref>تفسیر موضوعی، ج‌۹، ص‌۱۳۹.</ref>.
+* برهان، قیاسی منطقی است که از مقدّمات یقینی تشکیل شده و غرض از آن اثبات حقّ است<ref>شرح المنظومه، ج‌۱، ص‌۳۲۲ـ‌۳۲۳.</ref>. احتجاج [[حضرت موسی]] با فرعون، جنبه برهان به خود می‌گیرد. موسی با این برهان که خلق و هدایت و راهبری همه نظام هستی در دست قدرت خداوندی است، حقّ را برای فرعون آشکار می‌سازد: {{متن قرآن|قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَى كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى }} <ref> گفت: پروردگار ما کسی است که آفرینش هر چیز را به (فراخور) او، ارزانی داشته سپس راهنمایی کرده است؛ سوره طه، آیه: ۵۰.</ref>. استدلال مذکور، بر ربوبیت خداوند، بر موجودات و هدایت تکوینی آن‌ها متّکی است<ref>المیزان، ج‌۱۴، ص‌۱۶۷؛ التحریروالتنویر، ج‌۱۶ ص‌۲۳۳؛ تفسیرمراغی، مج‌۶، ج‌۱۶، ص‌۱۱۸.</ref>. خداوند، روش احتجاج برهانی را در آیه‌۱۲۵ سوره نحل<ref>المیزان، ج‌۱۲ ص‌۳۷۲</ref>. به رسول گرامی سفارش کرده و به وی دستور می‌دهد که در دعوت خویش و استدلال خود از سخنان حقّ<ref>التحریروالتنویر، ج‌۱۴، ص‌۳۲۷؛ المیزان، ج‌۱۲ ص‌۳۷۱.</ref>. سود جوید و سخن ناروا و باطل را به‌کار نبرد: {{متن قرآن|ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ }} <ref> مردم را) به راه پروردگارت با حکمت و پند نیکو فرا خوان؛ سوره نحل، آیه: ۱۲۵.</ref>؛ ازاین‌رو، [[رسول خدا]]{{صل}} در احتجاجات خود در مباحث عقلی، هرگز از مقدّمات وهمی و خیالی استمداد نمی‌جست و در بحث‌های کلامی از متشابهات کتاب‌های آسمانی انبیای گذشته یاری نمی‌گرفت و در استدلال‌های منقول از ملل و نحل از محکمات [[وحی]] تجاوز نمی‌کرد<ref>تفسیر موضوعی، ج‌۹، ص‌۱۳۹.</ref>.
 * *[http://www.maarefquran.com/maarefLibrary/templates/farsi/dmaarefbooks/Books/2/27.htm#_ftn1 دائرة المعارف قرآن کریم، ج ۲، ص ۲۰۴ - ۲۱۵]