مکه

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

مکه در قرآن | مکه در حدیث| مکه در نهج البلاغه| مکه در تاریخ اسلامی| مکه در معارف مهدویت

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل مکه (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

یکی از مقدس‌ترین شهرهای مذهبی جهان که در عربستان است و "کعبه"، قبله مسلمانان در این شهر قرار دارد. زادگاه پیامبر خدا و محل برانگیخته شدن او به رسالت است. مکه شهری است خشک که در وسط انبوهی از کوه‌ها و سنگلاخ‌ها قرار گرفته و هوای آن بسیار گرم است. از زمانی که حضرت ابراهیم(ع) فرزندش اسماعیل و همسرش هاجر را به این سرزمین آورد و به اعجاز الهی چشمه زمزم در آنجا جوشید، به تدریج اقوام و قبایلی به این منطقه آمدند و مکه که خانه خدا و مسجدالحرام در آنجاست، رونق و شهرت یافت.
مکه امروز، شهری بزرگ و مدرن است و همه ساله در ایام حج و در طول سال، پذیرای میلیون‌ها زائر، از جهان اسلام است که برای ادای مناسک حج و عمره به این شهر می‌آیند. پرجمعیت‌ترین شهر حجاز است، با ارتفاعی حدود ۳۰۰ متر از سطح دریا^[۱].

رابطه مکه با زیارت

مکه، سرزمین برگزیده خداوند است و موردنظر و توجه پروردگار. سرزمین عرفان و معنویت و توحید است، خاستگاه اسلام است، تربت منتخب آفریدگار است و زیارت این دیار، قدم نهادن و رفتن و دیدن و فیض بردن از جاهایی است که مورد عنایت خاصّ خداست. امام صادق(ع) فرموده است: "محبوب‌ترین زمین نزد خدا، مکه است. نزد خداوند هیچ خاکی محبوب تر از خاکش و هیچ سنگی گرامی تر از سنگش و هیچ درختی محبوب تر از درخت مکه و هیچ کوهی محبوب‌تر از کوه‌هایش و هیچ آبی محبوب‌تر از آب مکه نیست"^[۲]. در ارزش زیارت مکه همین بس که ایام پربرکت و سراسر خیر حج، آنقدر سازنده و پربار و پربها است که در حدیثی از امام باقر(ع) حتی خواب در مکه، همچون تلاش و فعالیت در شهرهای دیگر و سجود در مکه، همچون به خون غلطیدن و شهادت در راه خدا به حساب آمده است: «وَ النَّائِمُ بِمَكَّةَ كَالْمُجْتَهِدِ فِي الْبُلْدَانِ وَ السَّاجِدُ بِمَكَّةَ كَالْمُتَشَحِّطِ بِدَمِهِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ»^[۳]. ارزش و قداست این خاک، به خاطر انتساب به پروردگار است و برگزیدگی این تربت، به خاطر معنویات و خاطرات مقدس این مهد وحی و کانون رسالت و توحید است^[۴].
مرحوم علامه امینی، در ردّ نظریه کسانی که به این‌گونه امور و تبرک جستن‌ها و ارزش قائل شدن‌ها ایراد می گیرند، بحث و بیان مفصّلی دارد که در جایی چنین می‌گوید: «... همچنان که اراضی و میدان‌ها و خانه‌ها و ادارات رسمی و دولتی که به نحوی منتسب به حکومت‌هاست، احکام و مقررّات ویژه‌ای دارد که مردم، ملزم به رعایت آن و اجرای قوانین مربوط به آن هستند، همچنین زمین‌ها و بناها و سرزمین‌های منسوب به خداوند هم شئون خاص و احکام و مقررات ویژه و لوازم و روابطی دارد که حتمی است و آن کس که تسلیم پروردگار باشد و در لوای توحید و زیر سایه اسلام زندگی کند به ناچار باید آنها را مراعات کرده و به وظایف خود در قبال آنها قیام و اقدام کند. و از همینجاست که کعبه و حرم و مسجدالحرام و مسجدالنبی و کلًا مساجد و معابد و کلیساها و کنیسه‌ها احکام خاص و مقررات ویژه و احترام فوق‌العاده دارد و از نظر طهارت و نجاست و خرید و فروش و ... مقرراتش ویژه و لازم الاجراء است. اگر مکه مکرمه حرم امن الهی است که مردم به آن روی می‌آورند و از هر فراز و نشیب، آهنگ خانه خدا می‌کنند و آن اعمال مخصوص را انجام می‌دهند و حتی گیاه‌های حرم هم حکم خاص دارد، اینها از آثار همان انتساب به خداوند است و به خاطر این است که خداوند، «مکه» را از بین سرزمین‌ها، برگزیده است ...»^[۵]^[۶].
این مکه است و کعبه، این خاستگاه نور توحید است و "ام القری"، این حجرالأسود است و مقام ابراهیم، این سرزمین "مبارک" است، خانه برکت خیز است. اولین خانه پربرکتی است که برای مردم قرار داده شده است. به تعبیر قرآن: ﴿ إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا﴾^[۷]. *در کعبه، "حجرالأسود"، سوگندنامه خدا با بندگان است و دست کشیدن به آن، تجدید عهد با خداوند است و بیعت نمودن با اوست. درباره حجرالاسود و رکن یمانی، حدیث است که: {{عربی|«یَمینُ الله فی ارضِه یُصافح بها خَلقه»}^[۸].
نگاه کردن به کعبه هم، عبادت است. که پیامبر(ص) فرموده است: « النَّظَرُ إِلَى الْكَعْبَةِ عِبَادَةٌ »^[۹] و در حدیث دیگر است که: هرکس به کعبه نظر کند (در واژه «نظر» دقت شود) تا وقتی که نگاهش به کعبه است برایش حسنه نوشته می‌شود و از سیّئات او محو می‌گردد: «مَنْ نَظَرَ إِلَى الْكَعْبَةِ لَمْ يَزَلْ يُكْتَبُ لَهُ حَسَنَةٌ وَ يُمْحَى عَنْهُ سَيِّئَةٌ حَتَّى يَصْرِفَ بَصَرَهُ عَنْهَا»^[۱۰].
وقتی که کعبه، یادآور آن همه خلوص و عظمت و ایثار ابراهیم است و سمبل توحید و خداپرستی است، نگاه به آن هم عبادت به حساب می‌آید. چرا که این نگاه هم سازنده و تربیت کننده است. تا نگاه کننده چه کسی باشد و در ورای نگاه، چه احساس و درک و برداشتی نهفته باشد^[۱۱].

مکه در مباحث مهدویت

اُمّ‌ القُری. مقدس‌ترین شهر در روی زمین که مسجد الحرام و خانه کعبه در آن است. تاریخ بنا و آبادی آن به زمان حضرت ابراهیم (ع) و فرزندش اسماعیل بازمی‌گردد که سال ورود حضرت ابراهیم (ع) به این سرزمین -حسب آن‌چه که در تورات آمده- سال ۱۸۹۲ پیش از میلاد بوده است.
از امتیازات آن شهر این است که هرکس بدان در می‌آید، در امان است^[۱۲]. در روایات متعددی آمده است که مکه، محل ظهور حضرت مهدی (ع) می‌باشد^[۱۳]. پس از بیعت مردم با حضرت مهدی (ع) در مکه، و فروپاشی نظام حاکم بر آن، آن حضرت قدرت را به دست می‌گیرد و بر تشکیلات و مراکز اداره جامعه مسلط‍‌ می‌شود. برخی از کارهای آن حضرت در مکه چنین است: بازگرداندن مسجد الحرام به حدود اصلی خود، بازگرداندن مقام ابراهیم به جایگاه اصلی آن، جلوگیری از طواف مستحبی مانع از طواف واجب، کیفر دزدان خانه خدا (بنی شیبه) و... ^[۱۴]^[۱۵].

مکه در فرهنگنامه آخرالزمان

مکه زادگاه پیامبر اسلام است و خانه کعبه در مسجد الحرام، در این شهر واقع شده است. مکه به خاطر مسجد الحرام و کعبه که قبله تمام مسلمین است، همیشه مورد توجه مسلمانان بوده است. امیر المؤمنین(ع) هنگامی که در بستر شهادت بودند در ضمن وصیت خود فرمود: شما را به خدا، شما را به خدا! تازنده هستید خانه پروردگارتان را خالی مگذارید، زیرا اگر چنین کنید، مهلت داده نخواهید شد (و بلا شما را فرا خواهد گرفت). شهر مکه در آخرالزمان شاهد حوادث بسیاری خواهد بود که به فراوانی در احادیث ملاحم و فتن و احادیث آخرالزمان از آن یاد شده است.
حضرت قائم(ع) ابتدای قیام خویش را از کنار خانه کعبه در این شهر آغاز می‌‌کند و از یاران خویش در کنار مقام ابراهیم بیعت می‌‌ستاند. در کنار کعبه به تمامی مردم دنیا پیام می‌‌دهد و آنان را از ظهور خویش آگاه می‌‌نماید. مکه در آخرالزمان و پس از ظهور حضرت شاهد جنگ‌های فراوانی خواهد بود. در روایات از مردی یاد شده که از حبشه می‌‌آید و کعبه را سنگ به سنگ ویران می‌‌سازد^[۱۶].
در روایتی پیشاپیش ظهور حضرت از جنگ در مکه چنین یاد شده: حج گذاران با هم مشغول حج هستند و پس از عرفه به من می‌‌روند، در آنجا مانند شخصی که سگ او را گزیده باشد، دیوانه‌وار به جان هم می‌‌افتند و به جنگ و خون‌ریزی می‌‌پردازند، تا جایی که خون گردنه را خواهد گرفت مهدی(ع) در آن حال صورت خود را بر کعبه نهاده و اشک از چشمان او جاری است. مردم به سوی او می‌‌روند و از او درخواست می‌‌کنند که بیاید تا با او بیعت کنند. آنگاه حضرت می‌‌فرماید: وای بر شما! چه پیمان‌ها که بستید و سپس آن را شکستید و چه خون‌های (ناحقی) که ریختید؛ و با کراهت و (ناراحتی) با آنان بیعت خواهد کرد. اگر شما در آن زمان بودید، با او بیعت نمایید زیرا او هدایت‌کننده در آسمان و زمین است^[۱۷]^[۱۸].

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص:۲۲۰.
↑ محجه البیضاء، ج۲، ص۱۵۲.
↑ محجّه البیضاء، ج۲، ص۱۵۳.
↑ محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۱۰۹-۱۱۱.
↑ سیرتنا و سنتنا، علامه امینی، ص۱۶۰.
↑ محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۱۰۹-۱۱۱.
↑ آل عمران،۹۶.
↑ محجه البیضاء، ج۲، ص۱۵۴.
↑ بحار الانوار، ج ۹۶، ص۶۰.
↑ محجه البیضاء، ج۲، ص۱۵۴.
↑ محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۱۰۹-۱۱۱.
↑ معارف و معاریف، ج ۹، ص ۵۷۵.
↑ غیبة نعمانی، ص ۳۱۳؛ تفسیر برهان، ج ۱، ص ۱۶۳؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۶۸.
↑ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۶۶۴.
↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۹۲.
↑ ر.ک: حبشه.
↑ سید محمود موسوی دهسرخی، یأتی علی الناس زمان، ص ۶۹۱.
↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان صفحه ۵۵۷.

[1] محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص:۲۲۰.

[2] محجه البیضاء، ج۲، ص۱۵۲.

[3] محجّه البیضاء، ج۲، ص۱۵۳.

[4] محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۱۰۹-۱۱۱.

[5] سیرتنا و سنتنا، علامه امینی، ص۱۶۰.

[6] محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۱۰۹-۱۱۱.

[7] آل عمران،۹۶.

[8] محجه البیضاء، ج۲، ص۱۵۴.

[9] بحار الانوار، ج ۹۶، ص۶۰.

[10] محجه البیضاء، ج۲، ص۱۵۴.

[11] محدثی، جواد، فرهنگ زیارت، ص۱۰۹-۱۱۱.

[12] معارف و معاریف، ج ۹، ص ۵۷۵.

[13] غیبة نعمانی، ص ۳۱۳؛ تفسیر برهان، ج ۱، ص ۱۶۳؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۶۸.

[14] قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۶۶۴.

[15] تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۶۹۲.

[16] ر.ک: حبشه.

[17] سید محمود موسوی دهسرخی، یأتی علی الناس زمان، ص ۶۹۱.

[18] حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان صفحه ۵۵۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]